رأی مثبت مردم به «برگزیت» (خروج انگلیس از اتحادیه اروپا) و پیروزی «دونالد ترامپ» در انتخابات ریاستجمهوری آمریکا در سال گذشته میلادی انتخابات کشورهای اروپایی را بیش از پیش در مدار توجه قرار داد.
فرانسه، آلمان و هلند سه کشوری هستند که رشد احزاب ملیگرا و ضد مهاجرت در رقابتهای انتخاباتی آنها بسیاری از کارشناسان در جهان غرب را از بابت احتمال سرایت سونامی پوپولیستی آمریکا و انگلیس به سایر نقاط جهان غرب نگران کرده است.
شاید همین نگرانی است که موجب شده انتخابات پارلمانی هلند که در سالهای گذشته در سکوت خبری و بدون سر و صدا برگزار میشد این بار بر خلاف همیشه زیر ذرهبین قرار گرفته و به دقت دنبال شود. این انتخابات امروز (چهارشنبه 15 مارس) برگزار میشود.
نزدیک ترین نمونه اروپایی به ترامپ
شعارهای افراطی «ویلدرز» تفاوت چندانی با سایر سیاستمداران راست افراطی در جهان غرب ندارد. او در ماههای گذشته درباره «اسلامزدایی از اروپا» صحبت کرده است.
در کشوری که خود را مهد آزادی و مدارا معرفی میکند، «ویلدرز» در اظهاراتی توهینآمیز اسلام را خطرناکتر از نازیسم خوانده و خواستار جمعآوری کتابهای اسلامی از کتابخانهها و تعطیلی مساجد شده است. رهبر حزب «برای آزادی» همچنین گفته زنانی که میخواهند روسری سر کنند باید بابت این کار مالیات جداگانه پرداخت کنند.
«ویلدرز» پیوندهای نزدیکی با سیاستمداران محافظهکار آمریکایی دارد. او یکی از حاضران مجمع ملی حزب جمهوریخواه بود که تابستان سال گذشته در ایالت «کلیولند» برگزار شد. «ویلدرز» همچنین بعد از پیروزی ترامپ در حمایت از او گفت که رئیسجمهور آمریکا «در مدت دو هفتهای که از حضورش در کاخ سفید میگذرد بیش از تمام دولتهای اروپایی برای مقابله با مهاجرت دستهجمعی کار کرده است.» او همانند ترامپ و شاید هم به تقلید از وی شعار «بار دیگر هلند را از آن خودمان کنیم» را سرلوحه شعارهایش قرار داده است.
اما «ویلدرز» را از برخی جهات نیز نمیتوان کاملاً شبیه همسلفانش در سایر کشورهای غربی دانست. به عنوان مثال، او بر خلاف سایر سیاستمداران راستگرا همجنسگرایی را همراستا با ارزشهای هلند دانسته و از حقوق آنها حمایت کرده است.
به علاوه، «ویلدرز» علیرغم گرایش به سمت مواضع روسیه، نسبت به سایر سیاستمداران محافظهکار افراطی تلاش بیشتری برای فاصله گرفتن از ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه به خرج داده است.
علیرغم وجود این احتمال برای اینکه حزب آزادی بعد از انتخابات پارلمانی روز چهارشنبه به یکی از بزرگترین گروهها در پارلمان هلند تبدیل شود، باز هم خطر ظهور «ویلدرز» در سپهر سیاست هلند به اندازه احتمال پیروزی «مارین لوپن» در فرانسه جدی گرفته نمیشود.
علت این امر آن است که احتمال بسیار اندکی وجود دارد که «ویلدرز» در نتیجه این انتخابات به عنوان نخستوزیر هلند انتخاب شود. آخرین نظرسنجیها حاکی از آن هستند که حزب «آزادی» احتمالاً کمتر از 30 کرسی از میان 150 کرسی پارلمان را تصاحب خواهد کرد. ضمن اینکه در کشوری که معمولاً انتخابات پارلمانی به تشکیل دولتهای ائتلافی منجر میشود تقریباً تمامی دیگر گروههای سیاسی احتمال همکاری با ویلدرز را به دلیل مواضع افراطی وی رد کردهاند.
پیروزی ویلدرز چه تبعاتی خواهد داشت؟
«اندرو همرز»، کارشناس مسائل بینالمللی و استاد دانشکده اقتصاد لندن در مقالهای در روزنامه ایندیپندنت نوشته در صورتی که حزب «برای آزادی» به عنوان بزرگترین گروه در سیاست هلند بروز کند اما نتواند قدرت را در اختیار بگیرد، این احتمال وجود دارد که حمایت از جنبش او در کوتاهمدت و میانمدت افزایش پیدا کند که این موضوع پیامدهای گوناگونی به همراه خواهد داشت.
اول، گفتمان اهانتآمیز ویلدرز ممکن است گرانیگاه سیاسی هلند را به سمت دیدگاههای راستگرایانه سوق بدهد. به عنوان مثال، «مارک روته» رهبر حزب آزادی و دموکراسی اخیراً به تقلید از «ویلدرز» در ابراز دیدگاههای منفی نسبت به پدیده مهاجرت و مهاجران متهم شده است.
به قیاس مشابه، تمامی احزاب جریان اصلی هلند که تیغ حزب «برای آزادی» را روی گلویشان احساس میکنند، مجبور به ابراز مواضع تندتری درباره مهاجرت و اتحادیه اروپا شدهاند.
دوم، در کشوری که در سالهای گذشته مردم در دو همهپرسی جداگانه - 2005 و 2016- از مخالفان اتحادیه اروپا حمایت کردهاند، ویلدرز در حال قطبی کردن انتخابات حول محور عضویت هلند در این اتحادیه است. در حالی که میزان حمایت عمومی از خروج هلند از اتحادیه اروپا به مراتب کمتر از انگلیس است برخی نظرسنجیها نشان میدهند که حدود نیمی از رأیدهندگان هلندی حامی برگزاری همهپرسی درباره این موضوع هستند. در چنین شرایطی «ویلدرز» در حال موجسواری روی نگرشهای ضد اتحادیه اروپا به ویژه در مناطق جنوبی این کشور است.
سوم، افزایش نفوذ «ویلدرز» میتواند حکمرانی در این کشور را به شدت پیجیده و دشوار کند. این موضوع، به خصوص با توجه به صفبندیهای گسترده سیاسی در هلند صادق است. در انتخابات روز چهارشنبه 28 حزب سیاسی برای کسب کرسی در پارلمان رقابت میکند.
در مجموع، - به نوشته «همرز» - در حالی که بعید است «ویلدرز» در این انتخابات به عنوان نخستوزیر انتخاب شود اما تأثیر وی بر سیاست هلند در سالهای پیش رو مهم خواهد بود.