پیامدهای راهبردی آزادسازی احتمالی رقه

روز شنبه (26 فروردین) ارتش دموکراتیک سوریه که از سوی آمریکا حمایت می­شوند در بیانیه ای اعلام کرد که مرحله­ ی چهارم عملیات آزادسازی رقه با محوریت بازپس گیری نهایی شهر رقه از اشغال داعش را آغاز کرده است. مرحله­ ی اولیه­ ی نبرد رقه موسوم به خشم فرات در 6 نوامبر 2016آغاز گردید و تاکنون نیروهای ارتش دموکراتیک سوریه توانسته­ اند قسمت­های زیادی از متصرفات داعش در سوریه را از این گروه بازپس بگیرند. پیش بینی می­شود در این مرحله نیز پیشروی ­های ارتش دموکراتیک سوریه از شرق و غرب به سمت منطقه طبقه که هم اکنون در فاصله یک کیلومتری آن قرار دارند و همچنین جلاب و شمال رقه تداوم یابد. اما با ادامه این پیشروی­ها و با پیش فرض موفقیت آمریکا و نیروهای مورد حمایت آن در آزادسازی کامل رقه از داعش، این رویداد تأثیرات و پیامدهای راهبردی بر مسیر آینده تحولات سوریه و حتی منطقه خواهد داشت.

1. تضعیف پایگاه داعش در سوریه

یکی از مهمترین تأثیراتی که می­توان برای موفقیت دسترسی به اهداف پیش بینی شده در عملیات خشم فرات در نظر گرفت، امحاء بخش وسیعی از توان عملیاتی و نقش ­آفرینی داعش به عنوان یک بازیگر مهم در تحولات سوریه با از دست دادن گستره و قلمرو سرزمینی خود در رقه (پایتخت خودخوانده داعش) و در نتیجه کاستن از توان مالی، جذب نیروی نظامی و از همه مهمتر پایان ادعای برپایی حکومت است که از لحاظ بار روانی و حفظ انسجام درونی برای این گروه بسیار حائز اهمیت خواهد بود. داعش که از سال 2014 با جدایی از تشکیلات القاعده در سوریه اعلام موجودیت کرد و سپس به عراق پا نهاد و بخش های مهمی از خاک عراق را نیز تصرف نمود، نقشی تأثیرگذار بر مسیر تضعیف دولت مرکزی در عراق و سوریه و حتی امکان تجزیه این کشورها را ایفاگر بود که آزادسازی رقه تا حدود زیادی داعش را از صحنه تحولات کنار خواهد زد.

2.افزایش حضور و قدرت تأثیرگذاری آمریکا در تحولات سوریه

سوریه یکی از اصلی ­ترین حوزه های رقابت غرب به رهبری ایالات متحده با کشورهای مخالف بسط سیطره هژمونی آمریکا در جهان و بویژه خاورمیانه بوده است. ایران و روسیه مهمترین قدرت­های منطقه ای رقیب آمریکا در سوریه هستند که از دولت بشار اسد در مقابل شورشیان مورد حمایت غرب و حامیان منطقه ­ای آن، پشتیبانی می­کنند. در این عرصه، ایالات متحده از فقدان وجود پایگاه ­ها و نیروهای نظامی در خاک سوریه برای ایجاد فرصت تعیین ­کنندگی در تحولات میدانی به منظور افزایش قدرت چانه زنی در مذاکرات سیاسی با روسیه رنج می­برد. اما دولت ترامپ که از این وضعیت ناراضی به نظر می­رسد در تلاش است با حضور گسترده در عملیات بازپس گیری رقه با استفاده از ارتش دموکراتیک سوریه حضور نظامی خود در عرصه میدانی جنگ سوریه را تقویت کند. در این راستا آمریکا هم اکنون در پی احداث پایگاه هوایی در شمال سوریه (کوبانی) است و مستشاران نظامی خود را برای آموزش شبه نظامیان سوری و فرماندهی عملیات رقه تقویت کرده است. گفته می شود پایگاه هوایی طبقه نیز، که اخیراً توسط نیروهای ارتش دموکراتیک سوریه از کنترل داعش خارج شد، یکی از گزینه های استفاده برای عملیات رقه است. این پایگاه در 40 کیلومتری رقه واقع است.

3.افزایش اختلافات آمریکا و ترکیه

از آغاز بحران سوریه در سال 2011 تا کنون، دولت‌مردان ترک با حساسیت زیادی به موضوع افزایش توان و موقعیت ژئوپلیتیکی کردهای سوریه نگریسته‌اند. آن‌ها به شدت نسبت به این موضوع نگران هستند که کردها در شمال سوریه در قالب نظام فدرال خودخوانده به قدرتی با ثبات و رسمی تبدیل شوند و در نتیجه پایگاهی بزرگ و رسمی برای نیروهای حزب کارگران کردستان ایجاد شود. بر اساس همین رویکرد اردوغان و دیگر مقامات سیاسی دولت ترکیه طی ماههای گذشته، بارها به دولت آمریکا نسبت به موضوع ارتباط آن‌ها با نیروهای سوریه دموکراتیک هشدار داده‌اند. با این وجود دولت ترامپ به نظر می رسد که فعلا حاضر به پذیرش خواسته های آنکارا نشده و در حال حاضر این عملیات با اتحاد نیروهای حزب دموکرات کردستان سوریه و دیگر نیروهای شبه نظامی کرد و ترکمن و عرب سوری مخالف داعش انجام می‌شود. طبیعتاٌ تداوم حمایت و استفاده از نیروهای کرد به عنوان عامل پیش برنده راهبرد نظامی آمریکا در سوریه بر دامنه اختلافات واشنگتن- آنکارا خواهد افزود.

4. پیچیده ­تر شدن معادله رقابت میان نیروهای رقیب

یکی دیگر از تبعات مهم آزادسازی رقه تأثیر آن بر تغییر موازنه قوای میان نیروهای معارض در جنگ خواهد بود. اینکه رقه پس از داعش به چه نیرویی واگذار و اداره خواهد شد می تواند تعیین کننده تغییر و تحول در اتحادها ائتلاف های جنگ باشد. هم اکنون ارتش دولت سوریه و کردها به نوعی در اتحاد ضمنی در مقابل نیروهای ارتش آزاد مورد حمایت ترکیه به سر میبرند. در صورت وجود تمایل کردها برای تداوم بخشیدن به حضور خود در رقه این امکان که با نیروهای ارتش سوریه و یا حمله دوباره ارتش ترکیه روبه رو شوند بسیار محتمل خواهد بود.