تحلیلی بر سند جدید حماس

درحالی که در طی هفته های اخیر، خبرهای متعددی درباره سند سیاسی جدید جنش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) منتشر شده و بحث و جدل‌های بسیاری در خصوص تغییرات احتمالی در اندیشه سیاسی آن مطرح شده بود، سرانجام دیروز (12 اردیبهشت) رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس از سند سیاسی جدید این جنبش رونمایی کرد که شامل 42 بند بوده و از مهم ترین بندهای آن، برپایی یک کشور مستقل فلسطینی با حاکمیت کامل به پایتختی بیت المقدس براساس مرزهای سال 1967 (شامل کرانه باختری، بیت المقدس و نوار غزه) و همچنین بازگشت آوارگان فلسطینی به منازل خود است. با نگاهی تحلیلی به این سند می تواند محورهای اصلی آن را در چند قالب اصلی مورد توجه قرار داد که می توانند در آینده فعالیت سیاسی این جنبش موثر باشند.

- در این سند همچنان بر اهمیت مسجد الاقصی و تعلق آن به امت اسلامی و فلسطینیان تاکید شده است که بر مبنای آن اشغالگران هیچ حقی در آن نخواهند داشت. براین اساس به نظر می رسد که مسجد الاقصی همچنان محور و خط قرمز مقاومت حماس در برابر رژیم صهیونیستی خواهد بود.

- در سند جدید نوعی بازتعریف در خصوص منازعه با رژیم صهیونیستی، و نه یهودیان، صورت گرفته است. اگرچه این سند جدید خدشه به مقاومت و سلاح آن و به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی را رد می‌کند، اما به نظر می رسد که مبارزه با این رژیم مبتنی بر تحولات جدید منطقه و با اهداف نوین باشد. همچنانکه رئیس دفتر سیاسی حماس گفته است ما در پی جنگ نیستیم بلکه هدف ما رسیدن به آزادی و رهایی از اشغالگری و شهرک‌سازی است.

- حماس در سند جدید خود تقریبا راهبرد اصلی خود یعنی مقاومت را همچنان حفظ کرده، اما در تاکتیک خود تغییراتی را ایجاد کرده است. به نحوی که از نگاه کارشناسان، سند جدید حماس را می توان نشانه ای از تعامل عقلانی تر این جنبش نسبت به تحولات سیاسی منطقه دانست که چه بسا به عملکرد معتدل تر این گروه منجر شود. به بیان دیگر در این خصوص ممکن است موضع حماس تا حد زیادی به رقیب خود جنبش فتح نزدیک شود.

- علی رغم گمانه زنی های مطرح شده، حماس همچنان تاکید کرده است که یک جنبش ملی و آزادی بخش با هویت اسلامی است و هیچ گاه وابسته به گروه اخوان المسلمین و یا بخشی از سازمان بین المللی اخوان المسلمین نبوده است. فاصله گرفتن حماس از گروه اخوان المسلمین را می توان نشانه ای از تمایل حماس برای نزدیک شدن به برخی از دولت های خاص از جمله مصر دانست. همچنانکه این رویه کمک خواهد کرد تا این جنبش بتواند به اختلافات داخلی با گروه‌های دیگر و به طور خاص با فتح پایان دهد و به سمت تحقق آشتی ملی حرکت کند.

- انتشار سند جدید سند حماس می تواند به معنای ناامیدی این جنبش از اقدام موثر از سوی نظام‌های عربی و غیر عربی باشد. از نگاه حماس این نظام‌ها تحت تاثیر و طبق نظر ایالات متحده امریکا عمل می کنند و در حال حاضر هیچ کدام از کشورهای عربی در راستای حمایت از قضیه فلسطین گامی بر نمی دارند و از همین رو حماس مجبور است تا با تکیه مولفه ها و محورهای سند جدید برای تحقق اهداف آرمان فلسطین اقدام کند.

- اگرچه پیش از این گفته می شد انتشار این سند جدید به معنای تغییر سیاست جنبش و دست برداشتن از مقاومت است اما حماس در بند اول سند با معرفی خود به عنوان جنبشی آزادی بخش، مقاومتی، ملی، فلسطینی و اسلامی که هدف آن آزادسازی فلسطین و مبارزه با پروژه صهیونیسم است در واقع خط بطلانی بر این فرضیه کشیده است.

اما کلام پایانی اینکه هنوز این موضوع مشخص نشده است که حماس با چه هدفی به دنبال تدوین سند سیاسی جدیدی رفته است؟ آیا قصد دارد خود را در سطح منطقه ای و بین المللی تقویت کرده و حمایت های بیشتری را به دست آورد یا اینکه نقشه راهی است که براساس آن تاکتیک های خود را تغییر خواهد داد.