بازخوانی روابط روسیه و آمریکا در پرتو پیمان INF

در واپسین سال های جنگ سرد و درست در نقطه ای که گویی دو ابرقدرت از این قدرت نمایی خسته شده بودند پیمانی میان رونالد ریگان و میخاییل گورباچف به امضا رسید.
این پیمان که در سال 1987 با نام اختصاری INF منعقد شد، به دنبال تحدید و نابودی موشک های بالستیک و میان برد هسته ای دو ابر قدرت بود که بر این مبنا حدود 1846 موشک توسط شوروی و 846 موشک توسط آمریکا منهدم گردید. این توافق منحصر به فرد، گامی بلند برای افزایش امنیت و نیز کاهش رقابت های تسلیحاتی دو کشور به شمار می رفت که به صورت بدون مدت منعقد شده بود.

طی سال های پس از جنگ سرد نیز هر دو این کشورها به این پیمان پایبند بوده اند اما همواره ترس نقض از سوی رقیب موجب شده است که یکدیگر را به نقض پیمان متهم نمایند. در هر صورت تا به امروز این پیمان پابرجا بوده و حتی زمینه خوبی برای موارد مشابه همچون پیمان استارت در راستای کاهش زرادخانه های هسته ای دو کشور، که در سال 1991 منعقد و در سال های 2002، 2010 و نیز 2013 تکمیل و تمدید شده، بوده است. اما همانگونه که گفته شد دو کشور علیرغم پابرجا بودن INF، همواره یکدیگر را به نقض این پیمان متهم می کنند. یکی از مهمترین تنشها در این باب به شرایط کنونی روابط دو کشور خصوصا پس از تغییر دولت در آمریکا باز می گردد.

پیمان INF و شرایط کنونی روابط دو کشور

در تازه ترین اتهام مبنی بر نادیده گرفتن این پیمان، ایالات متحده مدعی شده که روسیه موشک های میانبرد کروز (موسوم به اسکندر) را در خاک خود مستقر کرده است.از نظر ایالات متحده، این موشک ها علاوه بر اینکه دامنه برد موشکی که در پیمان بین 500 تا 5500 کیلومتر در نظر گرفته شده اند نقض نموده است در عین حال به سادگی می توانند مجهز به کلاهک هسته ای شوند. در مقابل روسیه این اتهامات را تکذیب نموده و مدعی است که اقدامات آمریکا در اروپا و نصب سامانه های ضدموشکی در اروپا و سکوهای پرتاب موشک  MK-41 در رومانی که قابلیت پرتاب موشک های بالستیک کروز را دارد مصداق بارز نقضINF  می باشد.

به هر وجه تاکنون آمریکا مستندات نقض این پیمان از سوی روسیه را منتشر نکرده اما سناتورهای جمهوری خواه به شدت به دنبال ترغیب ترامپ برای خروج از این پیمان هستند. در مقابل ازروف، رییس کمیسیون امور دفاعی و امنیتی روسیه اظهار کرده که اقدامات شرکای خود در کنگره آمریکا را به دقت پیگیری و از اقدامات آنها نتیجه گیری لازم را کرده و تدابیر متقابل را اتخاذ خواهیم کرد. با این وصف در میانه تنش های موجود میان دو ابرقدرت، INF و نقض آن چالش جدیدی است که نه تنها دو کشور بلکه کل دنیا را مورد تهدید قرار می دهد.

چشم انداز آینده INF و روابط روسیه و آمریکا

ادعای نقض این پیمان از سوی روسیه اولین بار توسط نیویورک تایمز منتشر شد. این در حالی است که دو کشور تنش های عمده ای در حوزه مسائل سوریه و اوکراین با هم دارند و خصوصاً در مسئله اوکراین تا حد تحریم های شدید آمریکا علیه روسیه پیش رفته و گمانه دخالت روسیه در انتخابات امریکا جو عمومی این کشور را علیه روسیه منفی کرده است. تحت این شرایط ادعای نقض INF، به تشدید تنش ها منجر خواهد شد.

باید بررسی نمود که دلیل این ادعا در شرایط کنونی چه بوده است. در مورد رفتار آمریکا می توان چند نتیجه گیری داشت: اول اینکه با یک بلوف سیاسی مواجه باشیم. تحت این نتیجه، گمانه دخالت روسیه در انتخاب ترامپ که پیش از انتخابات نظرات مثبتی نسبت به روسیه و پوتین ارائه داده بود به شدت وجهه جمهوری خواهان را تخریب کرده است. جناح مقابل نیز درصدد کشف منابع جدیدی از ارتباطات تیم ترامپ با روس هاست.

در این شرایط سیاست های ترامپ نسبت به روسیه برخلاف مواضع انتخاباتی خود چرخش واضحی داشته و تنش ها بین این دو افزایش یافته است. بنابراین اصرار سناتورهای جمهوری خواه به نقض پیمان از سوی روسیه که منبع معتبری نیز ندارد می تواند یک بازی سیاسی در جهت شکل دهی این امر باشد که هیچ اتصالی از سوی آنان به روسیه وجود نداشته است. تحت این وصف، خروج امریکا از پیمان نیز منتفی و در حد یک بازی خواهد ماند.

نتیجه دوم بازی روانی در جهت تحت تاثیر قراردادن روس ها است. در تنش های اخیر میان این دو کشور روسیه حتی در برابر تحریم های سنگین رقیبش از مواضع خود کوتاه نیامده است. بحران اوکراین و سیاست های منطقه ای روسیه در سوریه و همکاری با ایران از جمله این موارد است. احتمال نقض این پیمان می تواند به صورت اهرم فشاری برای روسیه در نظر گرفته شود که بار روانی آن توجه روس ها را از بحران های پیش گفته به سمت این بحران جلب کرده و فرصت امتیازگیری برای آمریکایی ها به وجود آید.

تحت این شرایط نیز به نظر می رسد که خروج امریکا از پیمان جدی نخواهد بود و تنها یک اهرم فشار است. نتیجه سوم تحت فشار قرار دادن متحدین اقتصادی، سیاسی و نظامی روسیه از سوی آمریکا می باشد. اقتصادهای اروپایی خصوصاً آلمان که از سوی ترامپ مورد حمله قرار گرفته اند بیشترین متضررها از تحریم روسیه بوده اند. احتمال وقوع تنش جدی در روابط روسیه و امریکا آنها را بیش از پیش تحت تاثیر قرار خواهد داد. در حوزه خاورمیانه کشورهایی نظیر ایران و سوریه نیز همین وضع را دارند تنش امریکا با روسیه این حس رابه این کشورها القا می کند که با درگیر شدن روسیه در مسائل مهم تر، در منطقه تنها خواهند ماند. این مورد نیز بیشتر شبیه یک بازی روانی و اهرم فشار می باشد.

اما نتیجه چهارم به مسائل شخصیتی ترامپ و غیرقابل پیش بینی بودن وی و جنگ طلبی جمهوری خواهان باز می گردد. تحت این شرایط ترغیب ترامپ از سوی سناتورهای جمهوری خواه برای خروج از پیمان یک خطر جدی تلقی می گردد. شواهدی وجود دارد که این ادعای ضدروسی تنها به این دلیل صورت گرفته که بهانه ای برای خروج آمریکا از INF به وجود آمده و این کشور بتواند به گسترش سامانه های موشکی خود در اروپا بپردازد. این تحلیل بر این اساس استوار است که امریکای تحت حکومت جمهوری خواهان خواستار بازگرداندن ابرقدرت بودن به آمریکا و ریاست بلامنازع این کشور بر دنیاست که سال ها است در رکود می باشد. ویلیام بینی، مدیر سابق فنی آژانس امنیت ملی آمریکا NSA، بر این مورد تاکید دارد و تحریکات جمهوری خواهان را خطرناک و موجب بروز فاجعه جهانی دانسته است.

به هر حال اگر مورد اخیر در خط مشی سیاستمداران آمریکایی صحت داشته باشد باید منتظر واکنش مسکو و به دنبال آن یک جنگ سرد جدید میان دو کشور باشیم. تحت این شرایط حتی وقوع حمله نظامی غیرممکن نخواهد بود که به تعبیر پوتین موجب خواهد شد همه بمیرند. باید دید که کنگره آمریکا که اصولاً باید به عنوان یک نهاد منطقی تصمیمات غیرمنتظره ترامپ را خنثی کند چه واکنشی به تصمیم خروج از این پیمان نشان خواهد داد و آیا این بار خود نیز متاثر از تصمیمات احساسی جمهوری خواهان نخواهد شد؟