نظامي گري اولويت ناتو

 هرچند سازمان امنيتي ناتو بنا به ضروريات جنگ سرد شكل گرفت، اما پس از پايان اين جنگ نه تنها منحل نشد، بلكه اعضاي اصلي اين سازمان به ويژه آمريكا با تفسير وسيع ازاختيارات و حوزه عمل اين سازمان بر ضرورت ماندگاري آن تاكيد كردند. 

براين مبنا رويكرد تهاجمي ناتو در قالب سياست گسترش به شرق (مانند حمايت آمريكا از پيوستن اوكراين و گرجستان به اين سازمان و همكاري برخي كشورهاي شوروي سابق با آن)، طرح ايجاد سپر ضد موشكي مشترك (جلب مشاركت روسيه و تركيه) و سند «مفهوم نوين استراتژيك ناتو» پيگيرانه دنبال شده است. 

دراين چارچوب، پس از حادثه 11سپتامبر، ناتو به عنوان يكي از نهادهاي امنيتي -نظامي باقي مانده از دوران جنگ سرد در اروپا در قالب تحولات جديد نظام بين الملل و به منظور افزايش توان رقابت بين المللي با آمريكا اسناد تاسيسي خود را مورد بازنگري قرارداد و الگوهاي استراتژيك رفتاري جديدي را براي توسعه مداخلات جهاني خود تنظيم كرد. 

تغيير رويكرد ناتو 

ماموريت هاي ناتو درمحيط امنيتي جديد تغيير كرده است. 

درسال 2010 سازمان ناتو با تعريف تهديدات جديد نظير تسليحات هسته اي، موشك هاي بالستيك،تروريسم، تهديدات سايبري، تسليحات ليزري، امنيت انرژي، منابع آب و تغييرات اقليمي، برنامه هاي جديدي را در استراتژي 10 تا 15ساله خود گنجاند. 

در مفهوم استراتژيك جديد ناتو با توجه به شرايط تغيير يافته جهاني، ساختار دفاعي- امنيتي گذشته اين سازمان به ساختاري تهاجمي -نظامي تغيير يافته است. 

در رويكردنوين، اين سازمان فعاليت هاي نظامي خود را در طيف وسيعي از وظايف، تحت عناوين، «دفاع دسته جمعي تا انجام عمليات حفظ صلح» طبقه بندي كرده است و تمام كشورهاي عضو تامين مالي اين اقدامات را برعهده دارند. 

گسترش حيطه جغرافيايي 

اگر چه مفهوم استراتژي جديد ناتو تحت عنوان «دفاع دسته جمعي» رقم خورده اما اين تعريف دستاويز گسترش فعاليت هاي نظامي سازمان مذكور را در رويكردي بسيار تهاجمي آنهم نه در اروپا بلكه در ديگر حوزه هاي ژئواستراتژيك جهان مانند خاورميانه دنبال مي كند. 

درچنين چارچوبي ناتو از يك سازمان امنيت اروپايي به يك سازمان نظامي فرا اروپايي تبديل شده كه براي خود ماموريت هاي بين المللي قائل است. يكي از اين مناطق ژئواستراتژيك منطقه خاورميانه و شمال آفريقاست كه ناتو درپيشينه و حال خود توجه فراواني به آن داشته كه از جمله مداخله در افغانستان، عراق، پاكستان و ليبي است. 

¤ ¤ گسترش روند تهاجمي در خاورميانه 

مستندات حاكي از گسترش روند تهاجمي ناتو در خاورميانه و شمال آفريقا است. 

آمارهاي موسسه بروكينگز نيز حاكي از اين امر است. گزارش راهبري اين مركز در سال 2010 به نقش دولت ها و ناتو در عراق، افغانستان و پاكستان اختصاص يافت كه بخشي از داده هاي آن روند گسترش رويكردهاي مداخله جويانه ناتو در خاورميانه را تاييد مي كند: 

(اوت 2003)؛ تصويب طرح انتقال فرماندهي از ايساف به ناتو. 

- شهريور 2003؛ استقرار ناتو و انتقال فرماندهي از ايساف به ناتو 

- استقرار 130 هزار نيروي ناتو تا دسامبر 2010 

-26هزار سورتي پرواز ناتو و نيروهاي اشغالگر با اهداف مختلف در افغانستان. 

- 5000سورتي پرواز با هدف بمباران مناطق مختلف افغانستان 

- 205 سورتي پرواز هواپيماهاي بدون سرنشين بين سال هاي 2010-2004 در پاكستان و افغانستان.
 
- ژوئن 2004 آغاز همكاري ناتو و نيروهاي اشغالگر در عراق. 

- سپتامبر 2004 ورود اولين هيئت عملياتي ناتو به عراق. 

اكنون ناتو در ادامه ماموريت عمليات حفاظت از صلح در افغانستان، حيطه وظايف نيروهاي نظامي خود از حوزه كابل پايتخت اين كشور را هم فراتر برده و به ساير ولايات افغانستان نيز سرايت داده است. 

اقدامات نظامي نيروهاي اين سازمان به شهرهاي مرزي افغانستان با پاكستان نيز كشانده شده است.
علاوه بر اين، مداخله اين سازمان در دو كشور ياد شده ابعاد مختلف و متنوعي به خود گرفته است.
 
به گفته مسئولان ناتو، اين سازمان در شرايط كنوني در افغانستان، نقش هاي متفاوت نظامي- امنيتي، سياسي و هدايتي- امدادي را ايفا مي كند. 

¤ ¤ فرماندهي جنگ در ليبي 

ناتو پس از اختلافات متعدد بر سر چگونگي حضور در بحران ليبي، سرانجام روز 5فروردين 1390 با برگزاري نشست در بروكسل تصميم به مشاركت در قطعنامه 1973 شوراي امنيت سازمان ملل متحد كرد كه مطابق اين قطعنامه، منطقه پرواز ممنوع بر فراز ليبي اجرا شد، همانند آنچه كه در عراق و در سال 1991 اتفاق افتاد. 

پس از آن آندرس فوگ راسموسن دبيركل ناتو پس از برگزاري نشست اين سازمان در بروكسل اعلام كرد كه ناتو فرماندهي عمليات در ليبي را برعهده مي گيرد. 

از آن تاريخ تاكنون نيروهاي اشغالگر حملات شديدي را عليه مواضع نيروهاي هوادار قذافي داشتند كه شامل تخليه 170 موشك هاوك بر شهرهاي مختلف ليبي بوده است. 

اين نيروها 153 سورتي پرواز براي بمباران مناطق مختلف ليبي انجام داده اند. 

اگرچه در ادبيات ناتو اين اقدامات كه بيرون از اروپا صورت مي گيرد تحت عنوان «خارج از قلمرو» محسوب مي شود اما اين آمارها حاكي از تغيير ماهيت در عمليات اصلي ناتو از غرب به شرق است. 

پيش از اين تمامي 28 كشور عضو ناتو در اجلاس اسلامبول 2002 (1381) بر گسترش مسئوليت هاي ناتو در منطقه خاورميانه تاكيد كردند. 

شيفر دبير كل سابق ناتو در آن زمان پيشنهاد گفت وگوهاي امنيتي ناتو با كشورهاي منطقه خاورميانه را ارايه داد كه با توجه به اين پيشنهاد، نيروهاي نظامي ناتو در افغانستان و عراق مستقر شدند. 

همكاري ناتو با كشورهاي منطقه خاورميانه شامل آموزش هاي نظامي، تبادل اطلاعات، برگزاري مانورهاي مشترك، مبارزه با باندهاي قاچاق و موادمخدر، همكاري در زمينه جرايم بين المللي و مبارزه با عمليات تروريستي و... مي شود. 

اين رويكرد حاكي از آن است كه نگاه ناتو به كشورهاي خاورميانه كاملا ويژه است. اين سازمان از 10 سال پيش گفت وگوهاي خود را در مورد مسايل مختلف امنيتي با هفت كشور خاورميانه و شمال آفريقا در حوزه مديترانه آغاز و تاكنون ادامه داده است. 

منطقه پرواز ممنوع 

اعمال منطقه پرواز ممنوع بخشي از قطعنامه 1973 شوراي امنيت سازمان ملل بر ضد ليبي است به دنبال تصويب اين قطعنامه، نيروهاي خارجي به رهبري آمريكا به ليبي حمله كردند. 

ناتو در حالي فرماندهي عمليات اجراي منطقه پرواز ممنوع را در دست گرفته كه 28 كشور عضو اين سازمان در خصوص بخش اصلي قطعنامه شوراي امنيت يعني عمليات محافظت از غيرنظاميان و حمله به نيروهاي زميني ليبي به توافق نرسيده اند. بر اين اساس حملات ائتلاف بين المللي به پايگاه هاي معمر قذافي نيز به طور جداگانه و همچنان با محوريت آمريكا صورت مي گيرد. 

به گفته «ويليام گورتني» يكي از مقام هاي وزارت دفاع آمريكا، با اينكه ناتو پذيرفته كه فرماندهي اجراي منطقه پرواز ممنوع بر فراز ليبي را به دست گيرد، اما اين سازمان هدايت بمباران هاي ليبي را نپذيرفته و اين وظيفه همچنان به عهده آمريكا است تا توافق جديدي حاصل شود.
 
از زماني كه نيروهاي ائتلاف بين المللي به ليبي حمله ور شدند اختلافاتي در مورد مسئله رهبري اين حملات بروز پيدا كرد. 

برخي كشورها از جمله آمريكا و تعدادي از كشورهاي اروپايي تمايل داشته اند كه تمامي اقدامات نظامي بر ضد ليبي بايد با محوريت سازمان نظامي ناتو انجام بگيرد. 

در مقابل برخي از اعضاي ناتو از جمله تركيه كه به قطعنامه شوراي امنيت بر ضد ليبي نيز راي ممتنع داد، مخالف مداخله نيروهاي ناتو هستند. 

«رجب طيب اردوغان» نخست وزير تركيه چندي پيش ضمن مخالفت با دخالت نظامي ناتو در ليبي، چنين امري را سبب بحراني تر شدن اوضاع امنيتي و داراي پيامدهايي مانند حمله نظامي آمريكا به عراق خواند. 

اكنون اين پرسش مطرح است كه چرا آن گونه كه در ليبي به بهانه حمايت از مردم منطقه پرواز ممنوع اعلام شد در مورد يمن و بحرين چنين اقدامي صورت نگرفت؟

«آندرو موري» نويسنده آمريكايي با اشاره به رويكرد دوگانه غرب در قبال تحولات خاورميانه بر اين باور است كه «از ديدگاه طرفداران غربي حقوق بشر برخي افراد مهم تر و باارزش تر از ديگران هستند. 

البته درواقع جان اين انسان ها نيست كه اهميت دارد بلكه حفظ برتري غرب است كه بر همه چيز اولويت دارد.» 

موري از جمله تحليلگران غربي است كه «تصميم شوراي امنيت براي اجازه حمله به ليبي» را صدور مجوزي براي پروژه اي غيرقانوني مي دانند. 

اين تحليلگران معتقدند: «شرايط كنوني ليبي نيازمند ميانجيگري است نه مداخله نظامي و بمباران انسان هاي بي گناه.
 
تصميم شوراي امنيت با تحريك برخي از دولت هاي اقتدارگراي عرب منطقه اتخاد شد. دولت هايي كه از ابتلا به سرنوشت افرادي همچون مبارك و بن علي به شدت وحشت كرده اند. سران اين دولت ها هر گونه مداخله خارجي را در امور داخلي كشورهاي خود رد مي كنند اما با حمله به ليبي موافقت كردند.»
موري در مقاله اي در اين زمينه نوشته است: حملات هوايي و بمباران ها ممكن است به شرايط آتش بسي منجر شود كه در پس آن تجهيز مخالفان قيام قرار دارد. نتيجه چنين وضعيتي تجزيه غيررسمي ليبي است كه مناطق شرقي در اختيار اشغالگران خارجي قرار مي گيرد كه البته در صورت سقوط احتمالي قذافي نيز جانشين وي در نزد ليبيايي ها از مشروعيت كافي برخوردار نخواهد بود. 

يكي از عواملي كه همواره غرب را به انجام اقدامات خشونت بار و غيرقانوني همچون حمله به كشورهاي ديگر تحريك مي كند، اطمينان از هرگونه مجازات است. 

براساس مستندات تاريخي روند درگيري ها و دخالت هاي غرب در پوشش ناتو در تحولات پس از فروپاشي شوروي در مناطق مختلف افزايش يافته است،اقدامي كه تحليلگران آن را تهديدي براي امنيت جهاني مي دانند. 

نكته ديگري كه براين نگراني افزوده، اين است كه سازمان هاي بين المللي مانند ملل متحد به جاي مقابله با چنين روندي، با سكوت خود به طور تلويحي مهر تاييد براين دخالت ها زده است. 

تاييد حمله نظامي به ليبي و پيش از آن موافقت شوراي امنيت اين سازمان براي حمله نظامي به افغانستان وعراق هم با همين روند كسب شد. 

براساس مستندات تاريخي شوراي امنيت كه بايد پاسدار امنيت و صلح درجهان باشد همواره به صورت تبعيض آميز و نشات گرفته از ديدگاه هاي غربي با تحولات بين المللي مناطق مختلف روبه رو مي شود.
 
به عنوان مثال اين شورا در ادوار مختلف دربرابر جنايات و اقدامات توسعه طلبانه و ضد حقوق بشري رژيم صهيونيستي در سرزمين هاي فلسطيني هيچ اقدام عملي انجام نداده است.
 
اين شورا همچنين دربحران ليبي و بحرين كه مردم اين كشورها به شدت سركوب شدند نيز تاكنون سكوت اختيار كرده است. 

براساس تازه ترين آمار از زمان اجراي طرح منطقه پرواز ممنوع برفراز ليبي در 1257 مورد تهاجم جنگنده هاي غربي به آسمان اين كشور؛ 117 نفر از شهروندان ليبيايي كشته و 445 نفر نيز مجروح شدند. 

براساس مستندات موجود عمليات ناتو در افغانستان وپاكستان علاوه بر خسارات سنگين، سبب كشته و مجروح شدن ده ها هزار نفر شده است به گونه اي كه: 

1-حملات هواپيماهاي بدون سرنشين اين سازمان درپاكستان و افغانستان ازسال 2004 تاكنون سبب كشته و مجروح شدن بيش از 10هزار نفر مردم اين دو كشور شده است. 

2-تاكنون ده ها هزار افغاني و 20هزار پاكستاني به دليل حمايت لجستيكي ناتو از نيروهاي خود در افغانستان آواره شده اند. 

-ميلياردها دلار خسارت به شهرها و منابع اقتصادي وارد شده است. 

- تلويزيون ليبي به نقل از خالد عمر وزير بهداشت اين كشور اعلام كرد كه درپي عمليات نظامي هواپيماي نظامي ناتو برفراز ليبي تاكنون 114 نفر كشته و 445 نفر زخمي شده اند. 

-مسئولان ناتو اعلام كردند كه از 350 فروند هواپيماي نظامي در عمليات پرواز ممنوع برفراز ليبي استفاده مي كنند. 

- تازه ترين گزارش كميسارياي عالي پناهندگان سازمان ملل متحد حاكي است كه از آغاز حملات ناتو تاكنون 351 هزار و 600 نفراز مردم ليبي در ديگر كشورها آواره شده وهر روز بين 1500 تا 2هزار نفر براي حفظ جان خود از مرزهاي اين كشور مي گريزند.