راهبرد بی‌راهبردی ترامپ در افغانستان

دونالد ترامپ از همان اوایل ورود به کاخ سفید گفته بود به دنبال راهبرد جدیدی در افغانستان است و از مقام‌های ارشد خود به خصوص جیمز ماتیس، وزیر دفاع امریکا، طرح و نظراتشان در مورد چگونگی وضعیت افغانستان را خواسته بود تا با بررسی آن به جمع‌بندی و تدوین راهبردش در این کشور برسد. او با گذشت هشت ماه سرانجام در شامگاه دوشنبه ۲۱ آگوست به پایگاه نظامی فورت مایر آرلینگتون رفت تا با یک سخنرانی در حضور جمعی از نظامیان و سیاستمداران امریکایی راهبرد خود در افغانستان را اعلام کند.

او دو روز قبل و بعد از نشست مشترکی با فرماندهان ارشد نظامی در کمپ دیوید توئیتی را منتشر کرد تا خبر از تصمیمات جدیدی در مورد افغانستان بدهد، البته سخنرانی او در آرلینگتون همزمان با اعلام این تصمیمات بود. اعلام این تصمیمات در آرلینگتون می‌توانست موضع او و دولتش را در قبال جنگ افغانستان روشن کند تا به این بلاتکلیفی در هفت ماه گذشته خاتمه داده شود اما به نظر نمی‌رسد این اتفاق افتاده باشد.

قبل از هر چیز، باید توجه داشت سخنرانی ترامپ به نوعی پاسخ سخنرانی هشت سال گذشته باراک اوباماست که اول دسامبر ۲۰۰۹ و در آکادمی وست‌پوینت ایراد کرد. اوباما در آن سخنرانی راهبرد جدید امریکا در افغانستان را اعلام کرد که در عین افزایش ۳۰ هزار نفری نیروهای نظامی امریکا در افغانستان، یک جدول زمانبندی برای خروج نیروهایش از افغانستان را هم اعلام کرد که به گمان وی در آن موقع، از ۲۰۱۱ شروع شده و ۵ - ۴ سالی هم طول می‌کشد. حالا ترامپ می‌خواست ژستی مثل اوباما از خود نشان داده و مثل او برنامه‌ای برای جنگ افغانستان ارائه بدهد اما بسیاری از تحلیلگران در امریکا معتقدند تلاش او تنها در حد مقابله‌به‌مثل با اوباما بوده و چیز دیگری در راهبرد او دیده نمی‌شود.

سناتور دموکرات کریس مورفی از ایالت کنتیکت از همین جهت است که می‌گوید: «تنها راهبردی که امشب اعلام شد این بود که دیگر قرار نیست راهبردی اعلام ‏شود.‏» در واقع، اوباما دست‌کم در اعلام راهبرد خود وعده‌هایی داد که با شعارهای انتخاباتی‌اش هماهنگ بود هر چند نتوانست به آن وعده‌ها عمل کند و نیروهای امریکایی نه بعد از۵ - ۴ سال بلکه بعد از این هشت سال هم خاک افغانستان را ترک نکرده‌اند. ترامپ در مقابل اوباما حتی همین مقدار هم نبود و نتوانست در حد وعده و وعید هم که شده برنامه مشخصی برای جنگ افغانستان اعلام کند و تنها به شعارهای مبهم و کلی در مورد جنگ با تروریست‌ها بسنده کرد.

این بی‌برنامگی ترامپ در راهبرد خود یا به عبارت روشن‌تر، بی‌راهبردی او باعث شده آینده جنگ در افغانستان و نحوه عمل امریکا در آنجا مبهم‌تر از گذشته شود. این ابهام در آن حدی بود که جیمز ماتیس، وزیر دفاع امریکا در کمتر از ۲۴ ساعت بعد از سخنرانی او حرفی متناقض بزند و برخلاف رئیس‌جمهور خود از تعهد واشنگتن و شماری از همپیمانانش برای افزایش شمار نیروهایشان در افغانستان بگوید.

لازم به ذکر است فرماندهان ارشد امریکایی در این هشت ماه از ترامپ درخواست افزایش چند هزار نفری نیروها در افغانستان را کرده بودند اما او در سخنرانی خود اشاره‌ای به این موضوع نکرد تا زیر بار این درخواست نرفته باشد، هر چند مقام ارشد نظامی به دلیل شرایط میدانی مجبور به زدن ساز دیگری باشد.

علاوه بر این، خط و نشان‌های ترامپ علیه پاکستان در این سخنرانی بر پیچیدگی اوضاع افزوده است. امریکا پیش از این و با اعتقاد به اینکه پاکستان از طالبان حمایت می‌کند، سعی داشت از این موضوع به عنوان کارتی برای چانه‌زنی با اسلام‌آباد استفاده کند اما حالا ترامپ این موضوع را در به اصطلاح راهبرد خود در افغانستان گنجانده، به گمان اینکه پاکستان از حمایت طالبان دست می‌کشد. چه پاکستان حامی طالبان باشد یا نباشد، روشن است که ترامپ با فرافکنی و دشمن‌تراشی به راهبرد خود رنگ و رویی بدهد، وگرنه مشخص است که نه پاکستان از این خط و نشان کشیدن‌ها پا پس می‌کشد و نه آوردن هند به میدان پاکستانی‌ها را به عقب می‌راند بلکه آنها را برای پیگیری سیاستشان در افغانستان مصمم‌تر از قبل هم می‌کند.

ابهام در عرصه دیپلماتیک هم یک جنبه دیگر سخنرانی ترامپ و راهبرد ادعایی او بود چراکه او آن قدر از مبارزه با تروریسم و از بین بردن آنها در افغانستان گفت که تکلیف دیپلماسی در مقابل طالبان در سخنرانی او معلوم نشد، هر چند رکس تیلرسون، وزیر خارجه امریکا بعد از سخنرانی ترامپ این دیپلماسی را به نوعی مشروعیت‌بخشی به طالبان دانسته اما معلوم است که او هم مثل ماتیس از ابهام‌ها در راهبرد ترامپ استفاده کرده نه اینکه خط‌مشی مشخصی در این راهبرد داشته باشد.

در هر صورت، راهبرد ترامپ جز مجموعه‌ای از رجزخوانی‌ها چندان چیزی نداشت تا برنامه عملی امریکا در افغانستان را روشن کند و شاید به دلیل همین بی‌راهبردی ترامپ است که طالبان چندان منتظر نماند و ساعاتی بعد سخنرانی او اعلام کرد که به جنگ ادامه می‌دهد و افغانستان را گورستان امریکا خواهد کرد.