چرخش عربستان به سمت ایران شایعه یا واقعیت؟

عربستان از دی ماه 94 و به بهانه حمله به سفارت این کشور در تهران ارتباط خود با ایران را قطع کرد. در واقع به دنبال روی کارآمدن تیم جدید در دربار سعودی، ریاض سیاست تهاجمی کم‌سابقه‌ای را در منطقه در پیش گرفت. اما پس از نزدیک به دو سال این سیاست در «همه» حوزه‌ها با شکست مواجه شده است. در سوریه تمام تلاش‌های عربستان برای برکناری بشار اسد با ناکامی مواجه شده و عادل الجبیر وزیر خارجه سعودی رسما به معارضان سوری اعلام کرده که به دنبال برکناری بشار اسد نباشند. در یمن این کشور در باتلاقی خودساخته گرفتار شده و برخی رسانه‌ها از تمایل بن سلمان ولیعهد سعودی برای خروج از جنگ یمن خبر داده‌اند. حتی عربستان در برابر ریز کشور قطر نیز موفق به اقناع این کشور مبنی بر تبعیت از سیاست‌های ریاض نشده است.

در چنین شرایطی خبر رسیده «بن سلمان»، سعی دارد با تغییر نگاه خود به منطقه هزینه‌های ریاض را کاهش دهد. مسئله‌ای که در صورت تحقق می‌تواند امنیت منطقه را بیش از پیش تامین کند. در این ارتباط و در حاشیه اجلاس سازمان همکاری‌های اسلامی در ترکیه دکتر ظریف وزیر خارجه ایران و عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان با یکدیگر دست دادند که این نخستین ارتباط ایران و عربستان پس از 20 ماه قطعی روابط بود. روزنامه کویتی الجریده نیز به نقل از منبعی که آن را «نزدیک به وزیر خارجه ایران» خوانده است از سفر قریب‌الوقوع یک هیئت سعودی به تهران خبر داده است. بر اساس این گزارش، این روزنامه کویتی نوشته: هیئت سعودی در جریان این سفر، خسارت‌های واردشده به سفارت عربستان در تهران و کنسولگری آن در مشهد را برآورد خواهد کرد.» از سوی دیگر عقب‌نشینی عربستان در برابر حجاج ایرانی و فراهم نمودن وسایل راحتی حجاج نیز نشان داد که ریاض احتمالاً در حال تغییر نگاه خود است. اکنون اما خبر دیگری منتشر شده که این تغییر نگاه را در مقام ادعا اثبات می‌کند.

به گزارش فارس، منابع بلندپایه در عربستان به روزنامه رأی الیوم گفته‌اند «مشاور دیوان سلطنتی عربستان به رسانه‌های سعودی در داخل و خارج این کشور دستور قاطع داده است که به ایران و شیعیان حمله نکنند.» بنا بر این گزارش، این دستور به نویسندگان مطبوعات یا فضای مجازی یا شبکه‌های تلویزیونی داده شده است. به گفته این منابع، دستور عدم هجمه به ایران و شیعیان در هر شکلی، در چارچوب نزدیک شدن دو کشور بعد از تفاهم دوجانبه درخصوص مسائل حج و رعایت مفاد توافق‌ها از جانب زایران ایرانی است. طبق این گزارش هیئت سعودی که قرار است برای بازدید از سفارت عربستان به تهران بیاید کار ترمیم و تعمیر سفارت را به زودی آغاز می‌کند. این منابع بعید نمی‌دانند که بعد از تعمیر ساختمان سفارت، طی چند ماه آینده، سفارت عربستان در تهران بازگشایی شود. البته دیروز برخی از مقامات سعودی این خبر را تکذیب کردند اما کارشناسان جهان عرب اعلام کرده‌اند که میزان حمله به ایران در رسانه‌های سعودی در روز سه‌شنبه بسیار کاهش یافته است. بنابراین احتمال دارد تکذیب این خبر تنها یک تاکتیک از سوی عربستان باشد.

محمد بن سلمان نشان داده شخصیتی منفعت‌طلب و عملگراست و سیاست‌های خود را پس از رسیدن به تخت ولیعهدی براساس شرایط انتخاب می‌کند از این رو هنوز زود است که در مورد واقعی بودن چرخش عربستان در مورد ایران اظهار نظر کرد اما شرایط ریاض به گونه‌ای است که «بن سلمان» را احتمالا ناگزیر از کوتاه آمدن در برابر واقعیت‌های منطقه خواهد کرد. ایران نیز همواره اعلام کرده که برای تامین امنیت منطقه خواستار همکاری با تمام کشورهای منطقه است. از این رو در صورت واقعی بودن ادعاهای ریاض باید شاهد پیشرفت‌هایی در زمینه بهبود روابط دو کشور بود.