وقوع«جنگ جهانی کوچک»در دیرالزور/ آرزوهای ترکیه در سوریه برباد رفت

آستانه پایتخت قزاقستان به عنوان شهری شناخته می شود که در حل بحران سوریه کانون مهمی به شمار می رود زیرا تاکنون در این شهر ۶ نشست برگزار شده است که دستاوردهای چشمگیری در آن حاصل شده است و کشورهای روسیه، ایران و ترکیه به عنوان طرف های تاثیر گذار موفق شده اند که از سطح خشونت ها در سوریه بکاهند. پس از اینکه چند مناطق کاهش تنش در نشست های قبلی در سوریه ایجاد شد در نشست آستانه ۶ نیز بر روی منطقه کاهش تنش در ادلب یعنی جایی که شمار زیادی از گروههای مسلح در آن حضور دارند، توافق شد. ایران، روسیه و ترکیه در پایان نشست بین‌المللی سوریه آستانه ۶ مجددا بر حاکمیت، استقلال، وحدت و تمامیت ارضی جمهوری عربی سوریه تاکید و بیانیه ای منتشر کردند.

از سوی دیگر، همزمان با برگزاری نشست آستانه برای تحقق صلح در سوریه، نیروهای مقاومت این کشور به تحقق دستاوردهای چشمگیر در نبرد با تکفیریها ادامه می دهند. ازجمله مهمترین دستاوردهای اخیر می توان به شکست محاصره سه ساله شهر دیرالزور اشاره کرد که تکفیریها و حامیان منطقه ای و بین المللی آنها را مات و مبهوت ساخت. اکنون با تحقق این دستاورد، تحولات میدانی در سوریه وارد فاز جدیدی شده است.

در همین ارتباط، خبرنگار مهر گفتگویی را با «توفیق شومان» کارشناس سیاسی و تحلیلگر مسائل استراتژیک ترتیب داده است که مشروح آن را مطالعه می کنید؛

*نتایج مذاکرات آستانه ۶ درباره سوریه که اخیرا برگزار شد را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا توافق طرف های مختلف بر تثبیت مناطق کاهش تنش می تواند گام مثبتی در راستای حل و فصل سیاسی بحران سوریه باشد؟

نتایجی که در نشست صلح سوریه در شهر آستانه قزاقستان به دست آمد، در واقع به منزله آغازی بر پایان حضور تروریست های جبهه النصره در سوریه محسوب می شود. نتایج حاصل شده در آستانه، مشروعیت جبهه النصره در خاک سوریه را سلب کرد. اضافه کردن استان ادلب به سلسله مناطق کاهش تنش در سوریه یک گام کاملا مثبت ارزیابی می شود که می تواند به توقف جنگ در سوریه منجر شود.

توافق طرف های مختلف مذاکره کننده در شهر آستانه قزاقستان بر الحاق ادلب به مناطق کاهش تنش، مقدمه آغاز روند یک راهکار سیاسی برای حل و فصل بحران سوریه است. براساس آنچه که گفته شد، توافق های صورت گرفته در این زمینه در پایتخت قزاقستان از اهمیت بسزایی برخوردار است.

*همانگونه که می دانید ترکیه طی شش سال گذشته همواره با حمایت از تکفیریها در سوریه زمینه تشدید بحران این کشور را فراهم آورده است. اما اکنون نوعی تغییر در مواضع آنکارا در قبال دمشق دیده می شود؟ دیدگاه شما در این خصوص چیست؟

واقعیت این است که ترکیه در گذشته در دو محور در سوریه فعالیت می کرد. محور اول، حمایت از تروریست های تکفیری در برابر دولت دمشق بود و محور دوم، جلوگیری از برپایی حکومتهای خودگردان به ویژه از سوی کُردها بود. اما چه اتفاقی افتاد؟ دولت آنکارا بر سر اهداف خود در سوریه با آمریکایی ها دچار اختلاف شد، چراکه که ایالات متحده آمریکا از یک جایی به بعد، تَن به پذیرش واقعیت های میدانی در سوریه داده و تلاش کرد خود را با این واقعیت ها وفق دهد.

آمریکا به درخواست های مکرر دولت آنکارا مبنی بر لزوم عدم تسلیح کردهای سوری هیچ توجهی نکرد و همین مسأله اختلافات میان آنها را تشدید کرد. بنابراین، ترکیه به سمت تقویت روابط خود با تهران و مسکو حرکت کرد. لذا بررسی نقش ترکیه در سوریه باید با نگاهی به اهداف آن در این کشور صورت گیرد؛ اهدافی که در واقع، با شکست مواجه شدند. ازهمین روی، دولت آنکارا پس از اختلافات شدید با آمریکایی ها و همچنان کشورهای اروپایی مجبور شد به سمت ایران و روسیه روی آورد.

در هر صورت، برای ارزیابی نقش کنونی ترکیه در سوریه باید کاملا احتیاط کرد. زیرا نوسان سیاست خارجی ترکیه به ریاست رجب طیب اردوغان طی سال های گذشته به ما نشان داده است که نمی توان با قطعیت و قاطعیت از سیاست آنکارا سخن گفت.

*به سراغ تحولات میدانی در سوریه برویم. نیروهای مقاومت سوری و همپیمانان آن اخیرا موفق شدند در دستاوردی چشمگیر، محاصره سه ساله شهر دیرالزور را بشکنند. تأثیر این دستاورد بر آینده تحولات میدانی سوریه را چگونه ارزیابی می کنید؟


من از آنچه که در دیرالزور می گذرد به عنوان یک نبرد ساده یاد نمی کنم. آنچه که در دیرالزور رخ می دهد، نه یک نبرد همچون نبردهای گذشته که یک جنگ تمام عیار است. از آنچه در دیرالزور درحال وقوع است می توان به عنوان یک «جنگ جهانی کوچک» یاد کرد که در یک سوی آن آمریکایی ها و همپیمانان آن قرار دارند و در آن سوی دیگر، روسیه و متحدانش. درگیری های کنونی در دیرالزور به عنوان آخرین دژ داعش در سوریه، در واقع رقابت نظامی تنگاتنگ میان طرف های منطقه ای و بین المللی است.

آمریکایی ها به هیچ وجه نمی خواهند که تروریست های تکفیری مواضع تحت سیطره خود در دیرالزور را از دست بدهند. الان مشاهده می کنید که آمریکایی از کردها در دیرالزور حمایت می کنند. علت اصلی این حمایت، افزایش نفوذ واشنگتن در سوریه است. واشنگتن تلاش می کند تا از آزادسازی دیرالزور به هر وسیله ای که شده، جلوگیری کند. آمریکا به دنبال تثبیت جایگاه خود در دیرالزور است. در همین راستا، از کُردها حمایت می کند.

*اخیرا شاهد آن بودیم که رژیم صهیونیستی همچون گذشته در اقدامی متجاوزانه به صورت مستقیم مواضع ارتش سوریه در حومه استان حماه را بمباران کرد. هدف رژیم اسرائیل از مداخله نظامی مستقیم در سوریه چیست؟

سیاست تغییرناپذیر رژیم اسرائیل در سوریه، مقابله با دولت این کشور به دلیل حمایت های آن از محور مقاومت، است. از سوی دیگر، روابط بسیار خوب و نزدیک دولت دمشق با جمهوری اسلامی ایران موجب شده است تا دشمنی تل آویو با دمشق بیش از پیش تشدید شود. اکنون در سایه تحقق دستاوردهای میدانی استراتژیک دولت دمشق در نبرد با تکفیریها، اسرائیل تلاش می کند تا جبهه جدیدی را برای حضور خود در سوریه باز کند.

آنچه که بیش از هر چیز دیگری نگرانی اسرائیلی ها را برانگیخته است، موفقیت های اخیر محور مقاومت در سوریه است. اسرائیل می داند که موفقیت محور مقاومت در سوریه به معنای افزایش نفوذ ایران در این کشور است؛ مسأله ای که تل آویو نمی خواهد و نمی تواند با آن کنار آید. برهمین اساس، رژیم اسرائیل، مواجهه با محور مقاومت و جمهوری اسلامی ایران در سوریه را در رأس اولویت های خود قرار داده است. هدف اصلی اسرائیلی ها از حمله متجاوزانه به حومه حماه نیز در همین چارچوب قابل تعریف است.