فروپاشی ائتلاف عربی علیه یمن

ماه مارس 2015 زمانی بود که عربستان بر علیه یمن تجاوزی وسیع را آغاز نمود و فراتر از آن توانست تا ائتلافی از کشور های عربی را با خود همراه سازد. اعضای این ائتلاف تا کنون بر علیه یمن اعلام جنگ نموده و به نسبت‌های متفاوت در حملات مشارکت داشته اند. با این حال در مدت اخیر شکافی در این ائتلاف ایجاد شده و کشورهایی از آن خارج شده اند. مشارکت قطر در پی تیره شدن روابط با عربستان و دیگر اعراب در چند ماه گذشته قطع شده و طی اخبار واصله کشور مراکش نیز از این ائتلاف خارج شده است. در عین حال عبدالله صالح رئیس جمهور پیشین یمن طی اظهاراتی مدعی شده است که دو کشور دیگر نیز که نامی از آنها نیاورد، به زودی از این ائتلاف خارج خواهند شد. تمامی این موارد نشان می دهد که این ائتلاف که در ابتدا نیز چندان مستحکم نبود به زودی فروخواهد پاشید. دلایل این فروپاشی را می‌توان در موارد زیر جست و جو کرد:

1. ابطال تصور پیروزی در مدت زمانی اندک: با شروع تجاوز به یمن، تصور کشورهای متجاوز این بود که یمن در مدت زمانی بسیار کم تسلیم شده و یا در جنگ شکست کامل خواهد خورد. تنهایی یمن به عنوان کشوری کوچک با مشکلات عظیم در برابر ارتش تا دندان مسلح اتحاد عرب و حامیانش، این تصور را در میان آنان به وجود آورد که پیروزی زودهنگام، حتمی است. اما با گذشت بیش از دو سال از آغاز این بحران نه تنها پیروزی نصیب عربستان و یارانش نشد بلکه مردم و نظامیان یمنی قدرت مقاومت خود را با وجود مشکلات شدید، به دنیا نشان دادند. و حتی در موارد بسیاری موفق به زدن ضربه های عمیق به عربستان و متحدان آن شدند. قدرتی که رو به افزایش نیز می باشد. بنابراین تصور پیروزی سریع چیزی شبیه یک توهم بزرگ بوده که اکنون برای اعضای ائتلاف مبرهن شده است.

2. گسترده شدن حجم جنایات در تجاوز به یمن و وحشت از عواقب و پیگرد حقوقی آن: هرچند که در طول مدت این بحران در یمن مجامع بین المللی تا جایی که توانستند به حمایت از ائتلاف سعودی پرداخته و در برابر جنایاتش در یمن سکوت کردند. اما حجم این جنایات تا حدی گسترده شده است که دیگر امکان سکوت و بی‌توجهی به آنها باقی نمانده است. در روزهای اخیر کمیساریای عالی حقوق بشر جلسه ای را برای انجام تحقیقات بین المللی در یمن برگزار کرد و به این موضوع رای مثبت داد. حجم جنایات و فجایع انسانی در یمن به قدری بالاست که به تنهایی برای ضربه زدن به وجهه هر کشور عضو ائتلاف علیه یمن کافی است. بنابراین اعضای ائتلاف به دلیل نگرانی از عواقب پیگیری های حقوقی در مجامع بین المللی به مرور تلاش می‌کنند که پای خود را از مهلکه بیرون بکشند.

3. فشار های داخلی و خارجی از جانب افکار عمومی بر متجاوزان: سکوت معنادار بین المللی در باب تجاوز به یمن و نیز پوشاندن عمدی فجایع یمن از طریق ایجاد بحران های ساختگی همچون داعش و سوریه، موجب شد تا افکار عمومی جهانی دیر متوجه وضع بحرانی یمن شوند اما اکنون دیگر ابعاد این جنایات و فجایع برای افکار عمومی جهانی و همزمان افکار عمومی داخلی کشورهای عضو ائتلاف سعودی واضح گردیده است. خصوصا در بعد داخلی مردم در کشورهای عربی از دولت های متجاوزشان خواهند پرسید که به چه گناهی خون برادران عرب خود را ریخته و کودکان یمنی را سلاخی می کنند. این فشارها موجب تجدید نظر اعضای ائتلاف نسبت به تداوم نسل‌کشی در یمن خواهد شد.

4. مشاهده روند فزآینده شکست متجاوزان از نیروهای متحد یمنی: نیروهای متحد یمنی علیرغم تمام مشکلات و کمبودها به نحوی از کشور خود در برابر تجاوز ائتلاف، محافظت کرده اند که حیرت جهانیان را در بر داشته است. این نیروها حتی در مواردی قدرت پیشروی و آسیب زدن به مواضع سعودی را داشته اند و جنگی که با برنامه‌ریزی برای چند ماه آغاز گردید تبدیل به جنگی فرسایشی شده که جز ضربه زدن به آبرو و وجهه عربستان و متحدانش نتیجه دیگری در بر ندارد.

5. شکست راهبرد نظامی در حل بحران یمن: حدود سه سال جنگ نظامی در یمن نه تنها نتیجه ای در بر نداشته بلکه در طرف یمنی موجب خسارت های فراوان انسانی و غیر انسانی شده و در سمت ائتلاف سعودی علاوه بر هزینه های مالی گسترده، وجاهت این کشورها را نیز از میان برده است. به نظر می رسد برخی از کشورهای عضو ائتلاف به این باور رسیده باشند که راه حل بحران یمن از مسیر نظامی نیست و این مسیر کاملا اشتباه و بیراهه است. بنابراین این کشورها دریافته‌اند که اراده ملت یمن را نمی توان با جنگ به زیر کشید و راه حل دیپلماتیک برای حل این بحران تنهاترین راه است.

6. شکست هیمنه و سلطه سعودی در میان دولت های عربی در سالهای اخیر: سعودی ها به واسطه خریدهای کلان نظامی خود و بزرگنمایی در این زمینه سرابی ایجاد کرده بودند که قدرت شکست ناپذیری به آنها می داد اما عدم موفقیت در برابر کشوری کوچک و بدون امکانات و درگیر در مشکلات عظیم مانند یمن که آزمون توانمندی نظامی برای عربستان بود، حباب لرزان هیمنه و قدرت سعودی را ترکاند و اعتبار این کشور را به شدت خدشه دار کرد. این موضوع در کنار شکست متحدین عربستان در سوریه و نیز تیره شدن روابط با قطر که به تهدیدات عربستان و متحدانش بی اعتنا ماند موجب شد تا ابهت پیشین سعودی ها در جهان عرب ضربه سنگینی بخورد و این موضوع به خارج شدن اعضای ائتلاف سرعت ببخشد.

7. تضاد منافع میان کشورهای عضو ائتلاف: عربستان به همراه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس(بجز عمان)، مراکش، مصر، اردن و سودان و پس از مدتی پاکستان از اعضای این ائتلاف بوده اند. نگاهی گذرا به این کشورها نشان می دهد که اهداف و منافع هریک، از حضور در چنین ائتلافی یکسان نبوده است. نخست در حالی که دولت‌های عضو شورای همکاری از جانب تحولات دموکراسی‌خواهانه و تسری آن به درون مرزهای خود وحشت داشتند برخی دیگر از کشورها همانند مصر، مراکش، سودان و اردن از این بابت خطری را متوجه خود ندانسته و عمدتاً به دلیل وعده‌های مالی عربستان به این کشورها حاضر به شرکت در ائتلاف شدند. از طرف دیگر در حالی که خودآگاهی شیعیان یمن می تواند تهدید امنیتی بسیار بزرگی برای عربستان باشد که شیعیان زیادی در استان‌های شرقی و نفت خیز این کشور ساکن هستند، چنین تهدیدی برای سایر کشورهای ائتلاف محلی از اعراب ندارد. همچنین باید توجه داشت که برخی از کشورهای عضو ائتلاف داعیه عربستان سعودی در رهبری جهان عرب- که سعودی‌ها با تشکیل ائتلاف جنگ بر ضد یمن چنین ادعایی را بازنمایی می کرد- را قبول نداشته و آن را همواره به چالش کشیده اند همانند کشورهای قطر و مصر.