چرخش اسلام اباد به شرق؛ نگاه پاکستان به مسکو است

وزارت امور خارجه پاکستان اعلام کرد ژنرال قمر جاوید باجواه فرمانده ارتش این کشور، در هفته نخست ماه اکتبر با هدف گسترش روابط دفاعی بین پاکستان و روسیه به این کشور سفر خواهد کرد. پاکستان متحد استراتژیک آمریکا در جنوب آسیا می باشد به همین علت انجام این سفر در مقطعی که روابط واشنگتن- اسلام آباد یکی از سردترین دوران‌ها را تجربه می کند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اینک این پرسش مطرح است که مهمترین علل و اهداف اسلام آباد از گرایش به سمت گسترش همکاری‌ها با کشورهای منطقه چیست ؟

نارضایتی پاکستان از استراتژی جدید آمریکا در افغانستان

دونالد ترامپ در سخنان خود در مجمع عمومی سازمان ملل برنامه و استراتژی نظامی جدید آمریکا در افغانستان را به طور کلی اعلام کرد. اما حقیقت آن است که پیش از مسئله افغانستان، سخنان ترامپ خط و نشان برای پاکستان بود که در این استراتژی برجسته و قابل توجه شد. ترامپ در سخنان خود پاکستان را تهدید کرد که کمک‌های مالی و نظامی واشنگتن به این کشور را، در صورت تداوم رویکرد حمایتگرایانه اسلام آباد از طالبان، قطع خواهد کرد. در واقع پیام واشنگتن در استراتژی جدی ترامپ مشخص و روشن بود و آن قرار دادن دو راه پش روی پاکستان؛ یا اینکه با واشنگتن همکاری کند و از حمایت آمریکا برخوردار شود و یا در صورت تداوم رویکرد مماشات‌گرایانه با طالبان کمک های واشنگتن به اسلام آباد قطع خواهد شد. برای اولین بار در 16 سال گذشته، آمریکا یکی از شدیدترین هشدارهای خود علیه پاکستان را صادر کرد و آن چیزی نبود جز نامیدن پاکستان به عنوان حمایت کننده تروریزم ؛ یعنی کسانی که آمریکا مدعی است با آنها می جنگد.

مقامات پاکستان استراتژی جدید آمریکا را موجب درگیر شدن اسلام آباد در جنگی ناخواسته با طالبان و تحت شعاع قرار گرفتن امنیت ملی این کشور می‌دانند و لذا حاضر به پذیرش و همراهی با سیاست‌های جنگ طلبانه ترامپ در موضوع روابط کابل و طالبان نیستند. واقعیت این است که پاکستان در بخش زیادی از سرزمین خود در مناطق قبایلی هم مرز با افغانستان، با حضور عناصر طالبان روبه رو است که این امر لزوم رسیدن به راه‌حلی پایدار را - که قطعاً از طریق نظامی نخواهد بود- پیش می‌کشد. از بعدی دیگر هند همواره پاکستان را به حمایت از شورشیان وابسته به طالبان در ایالت‌های مسلمان‌نشین شرق خود بویژه در منطقه مورد مناقشه کشمیر، متهم می کند. طبیعی است که اسلام آباد در رقابت با مهمترین رقیب و دشمن منطقه ای خود یعنی هند از طالبان به عنوان ابزار استفاده کند. لذا همراهی با استراتژی آمریکا در جنگ با طالبان را به هیچ وجه در راستای تأمین منافع ملی خود نمی‌داند.

رقابت با هند

رقابت با هند همیشه یک پای ثابت سیاست های منطقه ای پاکستان است. بر این اساس می‌توان نگاه به مسکو را در راستای افزایش قدرت مانور اسلام آباد در سیاست خارجی نسبت به احتمال کاهش حمایت‌های غرب و در رأس آن واشنگتن از این کشور برشمرد. اولین تنبیه بزرگ از سوی آمریکا برای پاکستان، درخواست ترامپ از هند برای حضور در عرصه اقتصادی افغانستان بود. همچنین با توجه به حساسیت پاکستان نسبت به نقش هند در افغانستان و تأکید بر نقش دهلی نو برای ثبات در افغانستان از جانب واشنگتن، پاکستانی ها را بیشتر مصمم ساخته تا نزدیکی به روسیه را به منزله واکنش در مقابل گرایشات آمریکایی مقامات هندی عنوان کنند و در این ارتباط بخواهند توازن قوای مورد نظر خود را در مقابل هند به دست آورند.

تقویت ائتلاف منطقه ای

سفر برنامه ریزی شده وزیر دفاع پاکستان به روسیه و بعد از آن انتشار خبر برگزاری برخی مانورهای مشترک نظامیان روسی و پاکستانی می تواند زمینه ایجاد اعتماد بیشتر میان اسلام آباد و برخی دیگر از بازیگران منطقه ای از جمله ایران را فراهم کند. تلاش اسلام آباد برای همگرایی منطقه ای و توسعه چندجانبه گرایی در سیاست خارجی اگرچه به منظور اعمال فشار بر واشنگتن برای در نظر گرفتن منافع و ملاحظات پاکستان در استراتژی جدید این کشور در افغانستان صورت می‌گیرد اما این تحول به طور طبیعی از سوی رقبای منطقه ای آمریکا در غرب آسیا یعنی ایران و روسیه مورد استقبال قرار خواهد گرفت. تلاش برای گسترش همکاری‌های منطقه ای و جلوگیری از مداخلات قدرتهای فرامنطقه ای بویژه آمریکا در تحولات غرب آسیا، یکی از محورهای اصلی سیاست خارجی ایران بوده که در شرایط کنونی از جمله به همکاری با مسکو و آنکارا انجامیده است. این همکاریها بعنوان یک الگو، موفقیت خود را بخوبی نشان داد و می تواند دیگر کشورهای در منطقه را نیز وارد این فرایند نموده و حتی به حوزه های اقتصادی، فرهنگی و نظامی تسری یابد.