کمتر از سه هفته پیش بود که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا اعلام کرد که روابط کشورش با ترکیه نزدیکتر از همیشه است. روابط واشنگتن آنکارا بیش از یک سال است که به سردی گراییده است اما حال کار به تنش در روابط دیپلماتیک رسیده و دو کشور صدور ویزا را برای اتباع یکدیگر متوقف کردهاند. سفارت آمریکا در ترکیه گفته فقط ویزای مهاجرت را صادر میکند و در توضیح این اقدام هم اعلام کرده در راستای تامین امنیت اماکن دیپلماتیک آمریکایی در ترکیه تصمیم دارد تا شمار مراجعان را به حداقل رساند.
در طرف مقابل، سفارت ترکیه نیز در واشنگتن با صدور بیانیهای اعلام کرده که تعهد دولت آمریکا به تأمین امنیت کارمندانش را مورد ارزیابی مجدد قرار میدهد. متن بیانیه سفارت ترکیه در واشنگتن مشابه بیانیهای است که پیشتر سفارت آمریکا در آنکارا منتشر کرده بود و فقط جای اسم کشورها عوض شده است.
تنشهای جدید در روابط آنکارا و واشنگتن هفته گذشته در پی بازداشت یکی از دیپلماتهای آمریکایی در ترکیه آغاز شد. پلیس استانبول هفته گذشته یکی از کارمندان سفارت آمریکا در این شهر را به جاسوسی و تلاش برای سرنگون کردن دولت متهم و او را بازداشت کرد و در واکنش، آمریکا این اتهام را بیپایه خوانده و رد کرده است. با این حال خبرگزاری دولتی ترکیه تائید کرده است که فرد بازداشت شده مرد و شهروند ترکیه است.
رابطه ترکیه و آمریکا بویژه پس از کودتای نافرجام ژوییه سال ۲۰۱۶ میلادی پر تنش بوده است و در این مدت مقامات ترکیه از همتایان آمریکایی خود خواستهاند که فتحالله گولن را به دلیل آنچه مقامات ترکیه نقش وی در رهبری کودتای اخیر می خوانند به ترکیه مسترد کنند. دولت ترکیه معتقد است که فتحالله گولن کودتای ناموفق پارسال این کشور را علیه رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری، طرحریزی و اجرا کرده است.
گولن که از حدود ١٨ سال پیش در تبعیدی خود خواسته در پنسیلوانیای آمریکا به سر میبرد، این اتهام را تکذیب کرده است، اما آنکارا همچنان تاکید دارد که وی نقش بسیار پررنگی در شکل دهی به توطئهها و برنامهها در داخل ترکیه علیه دولت رجب طیب اردوغان دارد.
با این حال مسئله گولن تنها بخشی از موضوعات مورد مناقشه در روابط ترکیه و ایالات متحده است. دو طرف در سایر موضوعات و مسائل منطقه نیز دچار اختلافنظرهای روز افزون میباشند. به عنوان مثال در موضوع سوریه علیرغم آن که ترکیه برخی از گروههای شورشی داخلی و مسلح سوریه از جمله ارتش آزاد را علیه دولت مرکزی دمشق مورد حمایت و پشتیبانی لجستیکی قرار میدهد، اما در مورد حمایت واشنگتن از نیروهای کرد سوری به شدت نگران و با آن مخالفت میکند.
آمریکا حامی گروهی مسلح تحت عنوان یگانهای مدافع خلق (یپگ) در سوریه است که اعضای آن را کردهای سوری تشکیل میدهند. این گروه که به عنوان شاخه نظامی حزب "اتحاد دموکراتیک" سوریه شناخته میشود، دارای روابطی نزدیک با گروه تروریستی پ.ک.ک در ترکیه است، اما آمریکا آن را یک گروه تروریستی به شمار نمیآورد. این در حالی است که پ ک ک در سال 2004 از سوی آمریکا در لیست گروههای تروریستی قرار گرفته است.
طی چند ماه گذشته پیشرفتهای «ی پ گ» در شمال سوریه مایه نگرانی ترکیه است و این کشور خواسته است که نیروهای کرد سوری تحت حمایت آمریکا به شرق فرات بازگردند. بیشترین نگرانی ترکها از پیشروی کردها در شمال سوریه، احتمال شکلگیری اتحاد سرزمینی آنها با شورشیان کرد ترکیه و پ.ک.ک است. همین موضوع باعث شده تا آنکارا حمایت واشنگتن از کردهای سوری را بر خلاف منافع امنیت ملی خود ارزیابی کند.
از طرف دیگر فقط آمریکا نیست که روابطش با ترکیه دچار نوسان است. روابط ترکیه با آلمان نیز طی یک سال گذشته، بویژه پس از دستگیری یک خبرنگار آلمانی در ترکیه چندان گرم و نزدیک نیست و رهبران سیاسی در آلمان به تازگی خواستار سختگیری برای عضویت احتمالی ترکیه در اتحادیه اروپا شدهاند. در واقع رویارویی این سه عضو ناتو همزمان شده است با نزدیکی و همکاری رو به گسترش آنکارا با مسکو و تهران.
قرار است روسیه سامانه دفاع موشکی پیشرفته خود موسوم به اس-400 را در اختیار ترکها قرار دهد و این موضوع به رضایت خاطر اردوغان از متحد روسی خود منجر شده است. همچنین ترکیه با ایران و روسیه در مسئله سوریه برای دستیابی به مناطق کاهش تنش به توافق رسیده و سه کشور تلاشهای هماهنگ خود را برای اجرای تعهدات مناطق کاهش تنش در سوریه آغاز کردهاند. رئیس جمهور ترکیه هفته گذشته نیز با سفر به تهران در مورد سایر مسائل مشترک خود با ایران بویژه چالش استقلال طلبی اقلیم کردستان عراق به بحث نشست و نتایج آن را مفید ارزیابی کرد.
در این شرایط به اعتقاد بسیاری تنش در روابط ترکیه و آمریکا میتواند به تقویت ائتلافهای این بازیگر برجسته منطقهای با ایران و روسیه کمک کند. ائتلافی که این روزها در مسئله سوریه شکل گرفته و ممکن است در سایر موضوعات منطقهای نیز تسری یابد. آمریکا نگران است که چرا جریان امور ، خارج از اراده این کشور پیش می رود.