عقب نشینی ترامپ از مناقشه انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس

دونالد ترامپ، رئیس‌ جمهوری آمریکا اعلام کرده در حال حاضر قصد انتقال سفارت این کشور را از تل‌آویو به بیت‌‌المقدس یا آن گونه که او گفته اورشلیم ندارد. او گفته است که اولویت اصلی‌اش پیگیری روند گفتگوهای سازش خواهد بود.

خبرگزاری فرانسه‌ با اعلام این خبر گفته است که ترامپ شامگاه شنبه (۷ اکتبر / ۱۵ مهر) در یک شبکه تلویزیونی آمریکا تائید کرده که پیش از انتقال سفارت آمریکا به بیت المقدس، گفتگوهای سازش را دنبال خواهد کرد، هرچند او افزوده است که "در آینده‌ای نه چندان دور" تصمیمی در این باره (انتقال سفارت آمریکا به بیت المقدس) اتخاذ خواهد شد، اما تلاش برای برقراری صلح در اولویت است.

اگرچه انتقال سفارت آمریکا به اورشلیم به گفته ترامپ منتفی نیست و در آینده نه چندان دور پیگیری خواهد شد، اما به تعویق انداختن آن تا مدت نامعلوم به طور مشخصی به معنای عقب نشینی رئیس جمهور آمریکا از یکی دیگر از وعده‌های انتخاباتی‌اش است.

دونالد ترامپ در کارزار انتخاباتی خود اورشلیم را "پایتخت غیرقابل تقسیم" خوانده و گفته بود، در صورت پیروزی، سفارت آمریکا را هر چه سریع‌تر به این شهر انتقال خواهد داد.

شهر باستانی و اسلامی بیت المقدس پایتخت تاریخی فلسطینیان است که بخش غربی آن از سال 1948 در جریان تاسیس رژیم صهیونیستی به همراه دیگر مناظق شمالی و غربی فلسطین تحت اشغال صهیونیست‌ها قرار گرفت.

چرا ترامپ از انتقال سفارت آمریکا به بیت المقدس عقب نشینی کرد؟

در حال حاضر اگرچه شهر تل‌آویو به عنوان مرکز سیاسی رژیم صهیونیستی معرفی می‌شود، اما وضعیت بیت المقدس همواره یکی از ارکان اصلی منازعه بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها بوده است. اکثر صهیونیست‌های راست‌گرا و افراطی به بیت المقدس به چشم پایتخت خود نگاه می کنند و خواستار الحاق کل شهر به سایر مناطق اشغالی می‌باشد. با وجود این وضعیت اما برای واشنگتن انتقال سفارت آمریکا به بیت المقدس به آسانی قابل اجرا شدن نیست.

هزینه‌های سیاسی برای ایالات متحده: انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به بیت‌المقدس تا آن اندازه برای واشنگتن جنجالی و پرهزینه به نظر می‌رسد که پیش از این در دوره روسای جمهور قبلی آمریکا از جمله در دوره جرج بوش و پس از آن بارک اوباما تلاش لابی‌های صیهونیستی برای جلب موافقت کاخ سفید جهت تاسیس سفارت ایالات متحده در بیت المقدس با شکست روبرو شده بودند و با پیروزی ترامپ در آمریکا راست‌گرایان اسرائیلی امیدوار بودند با عملی شدن وعده وی برای انتقال سفارت به بیت‌المقدس، راحت‌تر بتوانند طرح‌های خود را علیه فلسطینیان ازجمله تداوم شهرک‌سازی‌ها در سرزمین‌های فلسطینی عملی کنند.

در واقع طرح انتقال سفارت آمریکا به بیت المقدس طرح جدیدی نیست و پیشتر کنگره آمریکا در سال ۱۹۹۵ میلادی با تصویب قانونی دستور انتقال سفارت آمریکا به بیت المقدس را صادر کرده بود ولی این مصوبه به خاطر هزینه دیپلماتیک بالایی که می تواند برای منافع آمریکا داشته باشد از جمله واکنش شدید متحدان عرب واشنگتن، هیچ‌گاه اجرا نشده است. روسای جمهوری آمریکا - بیل کلینتون، جورج بوش و باراک اوباما - طی دو دهه گذشته هر شش ماه یک دفعه با امضای دستورالعملی اجرای مصوبه کنگره را به تاخیر انداخته‌اند و حال ترامپ در صورت عملی کردن آن در واقع وارد یک قمار سیاسی خواهد شد که نتیجه‌ای نامعلوم خواهد داشت.

مخالفت نزدیک‌ترین متحدان بین‌المللی آمریکا: از طرف دیگر انتقال سفارت آمریکا به بیت المقدس بدلیل ماهیت حساسیت‌زای این شهر با واکنش مجامع بین‌المللی همراه خواهد بود. در حال حاضر نیز تحرکات صهیونیست‌ها در شرق بیت‌المقدس حتی با مخالفت و اعتراض مجامع بین‌المللی و حتی کشورهای اروپایی روبرو شده است. بیشتر کشورهای اتحادیه اروپا به همراه سازمان ملل ساخت و ساز شهرک‌های صهیونیستی در شرق بیت المقدس و در سایر اراضی فلسطینی پس از 1967 را غیرقانونی عنوان کرده و آن را به رسمیت نمی‌شناسند.

5 ماه بعد از ورود ترامپ به کاخ سفید هیئتی از نمایندگان کنگرۀ آمریکا به سرزمین‌های اشغالی سفر کرد تا امکان انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به بیت‌المقدس را مورد بررسی قرار دهند. با انتشار خبر سفر هیئت کارشناسی آمریکا برای پیگیری انتقال سفارت این کشور به بیت المقدس، فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیۀ اروپا اعلام کرد که کشورهای عضو این اتحادیه سفارتخانه‌های خود را از تل‌آویو به شهر بیت‌المقدس منتقل نمی‌کنند. همین موضع‌گیری را نیز اتحادیۀ عرب در بیانیۀ پایانی اجلاس سران در فروردین 1396 در امان پایتخت اردن اعلام کرد. در بیانیه پایانی نشست اتحادیه عرب در اجلاس اردن که در خصوص مسئله فلسطین صادر شد و همزمان با بالاگرفتن بحث‌ها پیرامون احتمال انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس بود، تمام کشورهای عربی عضو مخالفت خود را با هرگونه طرحی برای انتقال سفارتخانه‌ها از تل‌آویو به بیت‌المقدس اعلام و از این بابت ابراز نگرانی کردند.

براین اساس با توجه به حساسیت‌های بین‌المللی بسییار زیاد در مورد شهر بیت‌المقدس، اعلام انتقال سفارت آمریکا به آن شهر از جانب ترامپ در دوران انتخابات بسیار جنجالی و پرسروصدا بود و حال به نظر می‌رسد عقب نشینی ترامپ از وعده انتخاباتی خود متاثر از همین فشارها و جنجال‌ها صورت گرفته باشد.

تحریک خشم آلود احساسات فلسطینیان و مسلمانان: قطعاً یکی از دلایل اصلی به تعویق افتادن طرح انتقال سفارت آمریکا به تل‌آویو ناشی از وحشت مقامات آمریکایی از خشم فلسطینیان و تحریک سایر مسلمانان در منطقه علیه آمریکا می باشد که می تواند منافع آمریکا در کشورهای منطقه را با چالش رو به رو سازد. در همان موقع نیز که ترامپ شعار انتقال سفارت امریکا به بیت‌المقدس را اعلام کرد تشکیلات خودگردان فلسطینی نسبت به تبعات منفی چنین اقدامی هشدار داد و محمودعباس رئیس این تشکیلات نیز اعلام کرد که این کار روند تحولات فلسطین را به سمت بحران جدیدی سوق خواهد داد.

همچنین این مسئله را نیز در نظر باید گرفت که انتقال سفارت آمریکا به اورشلیم به شدت بر فضای حاکم بر مناطق فلسطینی تأثیر خواهد گذاشت و موجب قیام فسطینیان خواهد شد. شکل‌گیری اعتراضات در سرزمین‌های فلسطینی علیه طرح آمریکایی انتقال سفارت به بیت‌المقدس در همان ابتدای مطرح شدن این موضوع و اعلام شعار "قدس کلید جنگ" از سوی فلسطینیان در آستانه ورود ترامپ به کاخ سفید نشان داد تا چه میزان تصمیم جنجالی ترامپ می‌تواند اعتراضات و خشونت‌ها را در فلسطین علیه نزدیک‌ترین متحد آمریکا یعنی اسرائیل افزایش دهد.

تهدید موقعیت نظامیان آمریکایی در منطقه: از طرف دیگر نارضایتی‌ها نسبت به انتقال سفارت آمریکا به بیت المقدس تنها از سوی مسلمانان فلسطینی نیست که عنوان شده است بلکه گسترش دامنه این اعترضات و نارضایتی‌ها در دیگر کشورهای اسلامی می‌تواند دامن نیروهای آمریکایی را در دیگر کشورها از جمله عراق و افغانستان بگیرد و امنیت این نیروها را بیش از گذشته در معرض تهدید قرار دهد. اعتراضات پاکستانی‌ها علیه طرح استقرار پایتخت آمریکا در بیت‌المقدس نشان می‌دهد دامنه اقدام جنجالی ترامپ تنها به مردم فلسطین محدود نخواهد بود.


ناکارایی دیپلماتیک طرح انتقال سفارت به بیت المقدس: در کنار همه عوامل ذکر شده این مسئله نیز روشن است که در صورت اقدام یک جانبه آمریکا به انتقال سفارت خود به شهر بیت‌المقدس، واشنگتن در این بدعت دیپلماتیک، بازیگری تنها و بدون پشتوانه خواهد بود و سایر کشورهای نظام بین‌المللی به این اقدام جنجالی و پرهزینه دست نخواهند زد. در این صورت فعالیت دیپلماتیک ایالات متحده در بیت‌المقدس به تنهایی و بدون وجود دفاتر نمایندگی دیگر کشورها نه تنها به اعتبار بین‌المللی واشنگتن ضربه خواهد زد که بدلیل عدم وجود دفاتر سیاسی و دیپلماتیک دیگر کشورها در عمل سودمندی و کارایی این دفتر را برای انجام وظایف دیپلماتیک و ارتباط فعالانه با دیگر سفارت‌خانه‌های خارجی زیر سوال می‎برد و در این شرایط ایالات متحده تنها کشوری خواهد بود که سفارت خود را در بیت المقدس مستقر کرده است.

با توجه به این شرایط بسیار طبیعی و بدیهی است که ترامپ با وجود وعده پیشین خود برای انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس، اما در عمل با توجه به تبعات و هزینه‌های سنگین سیاسی و امنیتی از آن صرف نظر کند. اگرچه رییس جمهور آمریکا از تعویق موقت زمان این انتقال جنجال برانگیز دم می‌زند اما شرایط هرگز به گونه ای نیست که آمریکا بتواند در آینده ای نزدیک آن را عملی کند.