سه دیپلمات و یک پرونده

اشاره: طي روزهاي اخير، نام نيکي هيلي از سوي بسياري از تحليلگران مسائل بين المللي مورد توجه قرار گرفته است. از نيکي هيلي به عنوان ديپلماتي ياد مي شود که با اصرار خود مبني بر عدم تاييد برجام توسط ترامپ، منجر به ايجاد گره کور فعلي در سياست خارجي آمريکا شده است. واقعيت امر اين است که از ابتداي سال 2000 ميلادي تا کنون، سه زن در حوزه سياست خارجي ايالات متحده آمريکا نقش پررنگ و بسزايي ايفا کرده اند. يکي از اين افراد، کاندو ليزا رايس مشاور امنيت ملي و وزير امور خارجه اسبق ايالات متحده در دوران رياست جمهوري جرج واکر بوش بود. پس از پايان دوران رياست جمهوري بوش و در دوران رياست جمهوري اوباما، شاهد نقش آفريني پررنگ سوزان رايس به عنوان مشاور امنيت ملي آمريکا بوديم. سوزان رايس در ابتدا به عنوان نماينده آمريکا در سازمان ملل متحد، نقش بسزايي در اعمال و تشديد تحريمهاي چند جانبه شوراي امنيت عليه ايران داشت . پس از آن نيز سوزان رايس در مسند مشاور امنيت ملي آمريکا به اقدامات خود عليه کشورمان ادامه داد. در حال حاضر نيز متعاقب حضور دونالد ترامپ در کاخ سفيد، شاهد حضور پررنگ نيکي هيلي در حوزه سياست خارجي آمريکا هستيم. نيکي هيلي هم اکنون نماينده ايالات متحده آمريکا در سازمان ملل متحد است.در اينجا به بررسي مواضع هر يک از اين سه "زن ديپلمات آمريکايي" در قبال برنامه هسته اي ايران مي پردازيم:

کاندوليزارايس؛تلاش براي ارجاع پرونده ايران به شوراي امنيت

در دوراني که کاندوليزارايس به عنوان وزير امور خارجه ايالات متحده آمريکا و در دولت جرج واکر بوش مشغول فعاليت بود، اصلي ترين دغدغه او و همراهانش، ارسال پرونده هسته اي ايران به شوراي امنيت و وضع تحريمهاي چند جانبه اقتصادي عليه ايران بود. در فروردين ماه سال 1384 ، يعني حدود 12 سال پيش بود که رايس در يک کنفرانس مطبوعاتي، از اقدامات جدي دولت بوش براي ارسال پرونده ايران به شوراي امنيت خبر داد. وزير امور خارجه اسبق آمريکا در اين خصوص عنوان کرد:

" دولت بوش همچنان گزينه ارجاع پرونده هسته‌اي ايران را به شوراي امنيت سازمان ملل به منظور آنچه متوقف کردن برنامه تسليحات هسته اي اين کشور خواند، مد نظر دارد. اگر مذاکرات اروپايي‌ها با ايران به نتيجه اي منجر نشود، در آن صورت گزينه ارجاع پرونده به شوراي امنيت همچنان باز است ؛ اقدامي که مي تواند به معناي اعمال مجازات هاي اقتصادي عليه ايران باشد. واشنگتن تصميم نهايي را در خصوص اتخاذ موضع سخت تر بر ضد برنامه هسته اي ايران در شوراي امنيت سازمان ملل اتخاذ خواهد کرد."

سوزن رايس؛ تلاش براي وضع و تشديد تحريم‌ها عليه ايران

بدون شک سوزان رايس نماينده اسبق آمريکا در سازمان ملل و مشاور امنيت ملي سابق آمريکا، اصلي ترين نقش را در وضع و تشديد تحريمها عليه ايران ايفا کرده است. با اين حال، نام سوزان رايس بيشتر در بين سالهاي 2013 تا 2015 ميلادي مورد توجه مخاطبان پرونده هسته اي ايران قرار گرفت. سوزان رايس در طول اين دو سال، به صورت مستمر به اوباما در خصوص نحوه مواجهه با پرونده هسته اي ايران مشاوره مي داد. اين مشاوره ها به اندازه اي براي رئيس جمهور سابق آمريکا اهميت داشت که حتي وي در موارد مهمي، نظر وي را به نظر افرادي مانند جان کري و جو بايدن ترجيح مي داد. به عنوان مثال، از سوزان رايس به عنوان کسي ياد مي شود که نقش مهمي در تمديد هفت ماهه مذاکرات هسته اي
( در آذر ماه سال 1393) گرديد، اين در حالي بود که طرفين مذاکرات هسته اي براي توافق بر سر کليات آماده شده بودند. همچنين سوزان رايس در دور نهايي مذاکرات هسته اي وين، که منتج به امضاي برجام ميان ايران و اعضاي 5+1 گرديد، نقش پررنگي در تعريف فرآيند بازگشت تحريمها عليه ايران ايفا کرد.

از همان ابتدا ميان جان کري وزير امور خارجه و «سوزان رايس» مشاور امنيت ملي اوباما بر سر موضوع حساس رفع تحريم هاي ايران در شوراي امنيت سازمان ملل متحد اختلاف وجود داشت که همين امر منجر به عدم اعلام نظر قطعي رئيس جمهور آمريکا در خصوص اين موضوع اختلافي شده بود.در نهايت سوزان رايس توانست نظر اوباما را نسبت به سخت گيري بيشتر در حوزه رفع تحريم‌هاي شوراي امنيت جلب نمايد.

نيکي هيلي؛ مشوق اصلي ترامپ در مواجهه با برجام

هم اکنون، با فردي به نام نيکي هيلي در مسند نمايندگي ايالات متحده آمريکا در سازمان ملل متحد مواجه هستيم. فردي تندرو که هم اکنون اصلي ترين دغدغه او، تصدي پست وزارت امور خارجه آمريکاست. در نوامبر 2016 ميلادي، دونالد ترامپ اعلام کرد که قصد دارد نيکي هيلي را به عنوان سفير آمريکا در سازمان ملل منصوب کند. در 24 ژانويه 2017 مجلس سناي آمريکا، او را با 96 راي موافق در مقابل 4 رأي مخالف، به عنوان سفير آمريکا در سازمان ملل تأييد کرد.

نيکي هيلي اصلي ترين مشوق دونالد ترامپ در رويکرد تقابلي اخير وي با ايران محسوب مي شود. نشريه پاليتيکو در گزارش خود اعلام کرد که اين «نيکي هيلي» سفير آمريکا در سازمان ملل متحد بود که در مقابل حزم و احتياط ساير اعضاي کابينه ترامپ، راه را براي عدم تأييد برجام هموار نمود.در اوايل ماه ژوئيه، ترامپ با اکراه و بي ميلي پايبندي تهران به توافق هسته اي ايران را اعلام کرد. اعلام اين پايبندي از سوي دولت آمريکا به تشويق «رکس تيلرسون» و «جيمز متيس» وزراي خارجه و دفاع اين کشور صورت گرفت.

به رغم نفرت و بيزاري ترامپ از برجام، اين دو وزير با اين استدلال که وي فاقد ادله محکم براي اعلام عدم پايبندي تهران به اين توافق است، ترامپ را به تأييد برجام قانع ساختند.اما نيکي هيلي در نشستي که اواخر ماه ژوئيه در کاخ سفيد و با حضور «هربرت مک مستر» مشاور عالي امنيت ملي ترامپ و «مايک پنس» معاون رئيس جمهور برگزار شد، از رئيس جمهور آمريکا خواست که به وي فرصتي دهد تا ادله لازم براي اين عدم تأييد را فراهم نمايد.

هم اکنون ، نيکي هيلي عملا به نزديک ترين فرد به ترامپ در حوزه سياست خارجي ايالات متحده آمريکا تبديل شده است. اين در حالي‌است که بسياري از همراهان ترامپ نسبت به عواقب و تبعات پيروي رئيس جمهور آمريکا از اين ديپلمات تندرو به وي هشدار داده اند.همان گونه که مشاهده مي شود، هر سه زن سياستمداري که از آنها ياد شد، فارغ از تعلق خاطر به حزب دموکرات يا جمهوري‌خواه نقش مستقيم و پررنگي را در تقابل با جمهوري اسلامي ايران و برنامه‌هاي هسته‌اي صلح آميز ایران ايفا کرده اند. از اين رو، بايد بار ديگر بر اين گزاره مهم تاکيد کرد که ميان دو حزب دموکرات و جمهوري‌خواه در ايالات متحده آمريکا بر سر تقابل با نظام و ملت ما اساسا تفاوتي وجود ندارد و هر دوي آنها، در اين خصوص در يک چارچوب ايفاي نقش مي کنند.
سعيد سبحاني