در شرایطی که به نظر می‌رسد با پایان حیات گروه ترویستی داعش در منطقه غرب آسیا، بحران‌ها در حال فروکش کردن هستند، تلاش رهبران سیاسی کشورهای مختلف برای ایفای نقش و تاثیرگذاری بر روند معادلات آتی نیز آغاز شده است. در این میان، کشور ترکیه با ریاست رجب طیب اردوغان یکی از کشورهایی بوده که بیشترین تلاش را از ابتدای سال 2011 برای تاثیرگذاری بر معادلات منطقه غرب آسیا و حتی در دست گرفتن مدیریت تحولات داشته است. هر چند در این مسیر ادوغان با موانع جدی مواجه شد و بخشی بزرگ از معادلات بر خلاف برنامه‌های وی رخ داد و این امر موجب شد تا به سمت همکاری با محور ایران و روسیه حرکت کند و از این طریق در معادلات جدید منطقه منافع ترکیه را در غرب آسیا پی‌گیری کند.

در راستای همین راهبرد، رجب طیب اردوغان از دیروز 23 آبان 1396، سفری دو روزه را به کشورهای حاشیه خلیج فارس آغاز کرده است. اردوغان دیروز با «شیخ صباح احمد جابر الصباح» امیر کویت دیدار کردو بر اساس برنامه‌های اعلام شده از سوی دولت کویت، این دیدار با دستور کار میانجی‌گری در بحران میان قطر و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس برگزار شد. علاوه بر این، امروز 24 آبان 1396 اردوغان بعد از کویت، به منظور دیدار با «شیخ تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر، وارد دوحه می‌شود. با نگاهی به روند دیدارها و برنامه کاری سفر اخیر رئیس‌جمهوری ترکیه به منطقه خلیج فارس آن‌چه مسلم به نظر می‌رسد این است که مهم‌ترین بُعد سفر اردوغان استمرار و تداوم رویکرد حمایتی ترکیه از قطر در موضوع بحران با کشورهای عربی عربستان، مصر، بحرین و امارات است. در واقع، اردوغان می‌خواهد نشان دهد که همچنان حمایت‌های این کشور از دوحه و حکومت مستقر ادامه دارد و ترکیه همچنان مخالف با رویه و رویکرد کشور عربستان و حاکمان سعودی است.

متعاقب همین رویکرد می‌توان از مساله‌ای دیگر در ارتباط با هدف سفر اخیر رئیس‌جمهوری ترکیه به کویت و قطر پرده برداست و آن‌هم عبارت است از یارگیری منطقه‌ای در رقابت با عربستان. از یک سو، اردوغان از اختلافات گسترده حاکمان قطر و واهمه جدی آن‌ها از سیاست‌های ریاض کاملا مطلع است. از این رو، قصد دارد که با بهره‌گیری از این شکاف، نفوذ آنکارا را در برابر عربستان در کشور قطر مستحکم‌تر کند و از این طریق در رقابت منطقه‌ای خود با عربستان دست بالا را پیدا کند. از سوی دیگر، حاکمان ترک به خوبی از موضوع اختلاف میانه‌روها در میان طبقه حاکم کشور کویت با عربستان سعودی اطلاع دارند و تلاش می‌کنند در تحولات جدید، مواضع سرسختانه آن‌ها نسبت به ریاض را تقویت و کویت را در راستای نزدیکی به آنکارا ترغیب کنند. در مجموع می‌توان عنوان کرد که به شکل جدی سفر اردوغان به کویت در راستای رقابت منطقه‌ای با عربستان و افزودن دوحه و کویت به جرگه متحدان ترکیه انجام می گیرد. این موضوع می‌تواند قدرت دیپلماتیک و پرستیژ سیاسی کشور ترکیه را در منطقه غرب آسیا تقویت کند و به شکل غیرمستقیم سد نفوذی را در برابر زیاده‌خواهی‌های سعودی‌ها ایجاد کند.

علاوه بر این، کنش سیاسی اخیر اردوغان نمایان‌گر این است که ترکیه منطقه گرایی را به جای غرب‌گرایی در پیش گرفته است. بدین معنی که حاکمان سیاسی ترک به این نتیجه رسیده اند که نزدیکی به کشورهای غربی، به ویژه آمریکا بیشتر از آن‌که برای آن‌ها منفعت داشته باشد در بلندمدت می‌تواند به ضرر منافع آن‌ها تمام شود. استناد مقام‌های سیاسی ترکیه نقش حمایتی آمریکا از کودتاچیان در 16 جولای 2016 است. از این رو، به نظر می‌رسد در رویکرد جدید اردوغان غرب‌گرایی و اولویت غرب در سیاست خارجی ترکیه جای خود را به منطقه گرایی داده است.

افزون بر ابعاد سیاسی و دیپلماتیک یکی دیگر از اهداف سفر اردوغان در سفر به کویت و قطر، گسترش مناسبات اقتصادی، نظامی و انرژیک میان دو طرف است. کشور ترکیه با توجه به عدم دسترسی محدود به منابع طبیعی همچون نفت و گاز، همواره در تلاش است تا از سرچشمه‌های مختلف، این نیازمندی خود را تامین کند. در همین راستا، در سفر اردوغان به کشورهای کویت و قطر این موضوع به شکل جدی می‌تواند مورد بحث و مذاکره قرار بگیرد. افزایش همکاری‌های نظامی و تقویت کمک‌های آموزشی یه نیروهای ارتش قطر یکی دیگر از موضوعاتی است که می‌تواند در نشست امروز اردوغان با امیر قطر مورد بحث و گفتگو قرار گیرد.

در مجموع، می‌توان پیرامون سفر دو روزه اردوغان به کشورهای کویت و قطر در شرایط کنونی منطقه غرب آسیا اظهار داشت که این سفر از یک سو، منجر به گسترش اختلافات میان ترکیه و عربستان خواهد شد و از سوی دیگر، مواضع کشور قطر را در اختلاف با کشورهای مصر، عربستان، امارات و بحرین مستحکم‌تر خواهد کرد

اسلام تايمز