آینده سوریه از رهگذر نشست سوچی

بحران چندساله جنگ در سوریه با آثار و تبعات دهشتناک و گسترده آن در سه سطح داخلی، منطقه‌ای و بین المللی، با شکست داعش و پیشروی‌های ارتش سوریه از یک‌سو و همچنین به موازات آن پیگیری فرآیندهای مذاکراتی در آستانه با محوریت سه کشور ایران، روسیه و ترکیه برای کنترل جنگ و کمک به گسترش مناطق امن در این کشور، در حال گذران واپسین مراحل خود است و در شرایط کنونی امیدها بیشتر از هر زمان دیگری برای به ثمر نشستن رایزنی‌ها به منظور ایجاد توافقی بر سر چهارچوب‌های کلی آینده نظام سیاسی سوریه میان بازیگران داخلی و بین المللی حاضر در عرصه تحولات، تقویت شده است.

در همین راستا قرار است روز چهارشنبه 22 نوامبر روسای جمهور کشورهای ایران، روسیه و ترکیه در بندر سوچی روسیه با یکدیگر دیدار و در مورد نحوه تجمیع تلاش‌ها برای برقراری صلح در سوریه و رسیدن به یک راه‌حل سیاسی و دیپلماتیک ماندگار گفتگو کنند. پیشتر ابراهیم کالین، سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه، سه کشور را کشورهای «ضامن» توصیف کرده و گفت که قرار است در سوچی، راه‌های رسیدن به راه حل سیاسی پایدار برای سوریه را بررسی کنند. همچنین دمیتری پسکوف، سخنگوی ولادیمیر پوتین، نیز نشست سران سه کشور را «ضامن فرایند راه حل سیاسی و ثبات و امنیت» توصیف کرد.

پیش از این وزرای امور خارجه سه کشور در آنتالیای ترکیه به منظور فراهم‌سازی شرایط و مقدمات دیدار روسای جمهور سه کشور، جلسه‌ای را برگزار کردند. لذا با توجه به موفقیت همکاری‌های سه جانبه در طرح ریزی و اجرای مذاکرات آستانه در 7 دور و نتایج مثبت آن برای کنترل و تحدید جنگ با مکانیزم ایجاد 4 منطقه عمده کاهش تنش و مبارزه موفق با گروه های تروریستی، نتایج نشست روز چهارشنبه روسای جمهور سه کشور از اهمیت ویژه ای در تعیین خطوط کلی آینده تحولات سوریه مشخصاً در فرآیند مذاکرات سیاسی خواهد داشت.



سوچی پیش از برگزاری ژنو 8

یکی از مهمترین علل برگزاری نشست سران سه کشور در مقطع کنونی مربوط به تشکیل نشست مذاکرات صلح سوریه در بیست و هشتم نوامبر(7 آذر) است که تحت هدایت سازمان ملل در ژنو برگزار خواهد شد. استفان دی‌میستورا نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور سوریه پیشتر تاکید کرده بود که دور هشتم مذاکرات ژنو بر انتخابات و قانون اساسی جدید در سوریه متمرکز خواهد بود. ارتباط این دو موضوع زمانی مشخص می‌شود که این واقعیت در نظر گرفته شود که اقدام سه کشور ایران، روسیه و ترکیه به ایجاد سازوکار مذاکراتی موازی با ژنو در آستانه، به دلیل بی‌نتیجه بودن مذاکرات ژنو و همچنین ناهمسویی روند مذاکرات ژنو با اهداف و دیدگاه این کشورها در قبال تحولات سوریه بوده است. بر این اساس این سه کشور که به برنامه‌های محور غربی – عربی برای روند مذاکرات ژنو 8 بدبین هستند به دنبال آنند تا پیش از پاگذاشتن به مذاکراتی حول مسائل مهمی مانند شکل نظام سیاسی، مکانیسم انتقال سیاسی و مباحث پیرامون آن، قانون اساسی و... نخست به تفاهمی درباره خطوط کلی مباحث، بر اساس برتری میدانی در عرصه تحولات دست یابند.

البته پیشتر قرار بود چنین طرحی در نشست «کنگره گفت‌وگوی ملی سوریه» در سوچی روسیه با محوریت تدوین قانون اساسی با حضور نمایندگان اقوام، گروه‌ها، مذاهب و جریان‌های سیاسی اپوزسیون و حکومت سوریه برگزار شود، که به دلیل مخالفت ترکیه با دعوت از کردهای سوریه برای شرکت در این کنگره به تعویق افتاد.

بنابراین می‌توان خطوط کلی توافق میان روسای جمهور سه کشور را در موضوعات زیر دانست.



مبارزه با تروریسم و حفظ تمامیت ارضی سوریه

بحث و تبادل نظر پیرامون آخرین وضعیت مقابله با تروریسم در سوریه و اتخاذ راهکار مشترک برای ادامه روند پاکسازی گروهکهای تروریستی و تکفیری و بازگشت مجدد امنیت و ثبات پایدار به سوریه یکی از موضوعات محوری خواهد بود. در همین راستا مشاهده شد که روسای ستاد کل نیروهای مسلح سه کشور روز سه شنبه و یک روز پیش از نشست سران، تشکیل جلسه داده اند. در این نشست اقدامات لازم برای مبارزه با تروریسم در منطقه بررسی خواهد شد. در سال‌های سپری شده از بحران سوریه، ایالات متحده و کشورهای عربی متحد آن مانند عربستان سعودی به منظور سرنگون کردن نظام سیاسی حاضر به قطع حمایت‌های خود از گروه‌های تروریستی در سوریه نشدند لذا در مواقعی که ارتش سوریه و متحدین آن برای شکست گروه‌های تروریستی اقدام می‌کردند کارشکنی و غوغاسازی رسانه‌ای از سوی حامیان غربی و عربی تروریست‌ها شکل می‌گرفت که به طور مثال می‌توان به شرایط فتح حلب اشاره کرد.

از طرف دیگر به نظر می‌رسد رسیدن کمک‌های بشردوستانه و حل سیاسی بحران سوریه در چارچوب مذاکرات ژنو و طبق قطعنامه 2254 شورای امنیت که در واقع بر حفظ تمامیت ارضی این کشور تأکید دارد، بخش دیگری از توافق سران سه کشور خواهد بود. سه کشور در زمینه حفظ یکپارچگی سوریه دارای اشتراک دیدگاه و منافع مشترک هستند. ایران و روسیه به دنبال آنند تا از طرح‌ریزی آمریکا و عربستان برای تجزیه سوریه در راستای منافع رژیم صهیونیستی و ضربه زدن به محور مقاومت جلوگیری به عمل آورند. ترکیه نیز در این زمینه از تشکیل واحد مستقل کردی در جنوب مرزهای خود با روسیه به شدت واهمه دارد و همواره اتحاد آمریکا و کردهای سوریه را طرحی دنباله‌دار برای ضربه زدن به خود عنوان کرده است.



سرنوشت سیاسی بشار اسد

یکی از اصلی‌ترین علل به نتیجه نرسیدن تمامی ادوار برگزار شده نشست‌های ژنو برای حل بحران سیاسی در سوریه، اختلافات میان طرف‌های شرکت‌کننده در مورد آینده سیاسی بشار اسد رئیس جمهور کنونی این کشور می‌باشد. اما، رهبر دمشق که توانسته کنترل کلیه مناطق سوریه را به یاری روسیه و ایران در دست بگیرد اکنون در موضع قدرت به سر می برد. ایران و روسیه به عنوان حامی و متحدان دمشق تاکنون پیش شرط‌های مخالفان برای کنار رفتن فوری اسد از قدرت را نپذیرفته‌اند و خواهان تعیین سرنوشت اسد (و به طور کلی آینده سوریه) در انتخابات سراسری و با رای مردم این کشور هستند. ترکیه نیز که از گروه‌های مخالف حکومت دمشق حمایت می‌کند پس از چرخش به سمت همکاری با محور ایران و روسیه، رضایت ضمنی خود را با ماندگاری اسد در دوره انتقالی اعلام نموده است. بینالی ییلدیریم، نخست وزیر ترکیه در آگوست 2016 اعلام کرد «امکان دارد اسد نقشی در دوره انتقالی سوریه داشته باشد». آنکارا از طریق این امتیاز سعی در ممانعت از تجزیه سوریه و به عبارتی تشکیل دولت مستقل کردی به عنوان تهدید بنیادین از جانب تحولات سوریه برای منافع ملی ترکیه با جلب همکاری روسیه و ایران را دارد.