زمینه های تأثیرپذیری حزب الله لبنان از انقلاب اسلامی ایران

- زمینه های تأثیرپذیری حزب الله لبنان از انقلاب اسلامی ایران

امام خمینی(ره) علاوه بر توجه به وجه معرفتی و نظریه پردازی و همچنین بعد اجتماعی و بسیج اجتماعی توده مردم، توجه اساسی خویش را به بعد فرهنگی نهضت معطوف ساخت که نتیجه آن تربیت شاگردان و خواصی بود که بعدها مدیریت نهضت و نظام اسلامی پس از آن را عهده دار شدند و از سوی دیگر تربیت درونی عامه مسلمانان را در پی داشت که اساس و شالوده جامعه اسلامی و بدنه فعال نهضت اسلامی را تشکیل می دهد و انقلاب اسلامی تنها حکوت اسلامی امت را پدید اورد و اولین منطقه ازاد اسلامی رها از سیطره استبداد داخلی و استعمار خارجی شکل گرفت.

از ان زمان به بعد، بیداری اسلامی وارد مرحله جدیدی شد. پیدایش مقاومت اسلامی در لبنان همزمان با اشغال این کشور در سال 1361 و ایجاد اولین انتفاضه فراگیر فلسطین در سال 1365، معمولی ترین اثار صدور انقلاب و بیداری اسلامی بود که چند سال بعد در اوایل دهه نود میلادی در حوزه بالکان(بوسنی و سپس کوزوو) بیداری هر یک از این مناطق بر بیداری کلیت مسلمانان دامن زد و هریک به شعله ای برای بیدار سازی تدریجی امت طی این سالها تبدیل شد. به گونه ای که اکنون، دامنه بیداری اسلامی به بیداری انسانی کشیده شده است.

دیگر تصاویر نمادهای بیداری اسلامی،مقاومت،چفیه ها و پرچمها و عکسها و .. فقط در دست مسلمانان نیست بلکه مسیحیان و حتی کسانی که در عمق جغرافیایی غرب زندگی می کنند، این نمادها را پرچم ازادی خواهی و عدالت طلبی خویش قرار داده اند(نواب، 1385: 65).

بدلیل زمینه ها ی مشترکی که به لحاظ مذهبی و داشتن رهبرانی که از ایده های مشترک مذهبی و ظلم ستیزی برخوردار بودند این انقلاب تأثیری ویژه بر شیعیان لبنان داشته است در ذیل به این زمینه های مشترک پرداخته می شود.

1-زمینه های مذهبی : اشتراک مذهبی ایرانیان با شیعیان لبنان ، نقش مهمی در اثر پذیری از ایده ها و اصول انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی داشته است . به لحاظ تاریخی ارتباط بین شیعیان ایران و لبنان ، به زمان سلسله ی صفویه باز می گردد که پادشاهان آن از علمای شیعه جبل عامل طلب راهنمایی کردند. در پس این دعوت ، تعدادی از علمای شیعه جبل عامل به ایران سفر کرده ، به آموزش مذهبی مشغول شدند.

در سال های قبل از انقلاب اسلامی ایران ، روحانیون جوان زیادی در نجف تحصیل می کرده اند که این افراد در آنجا با اندیشه های امام خمینی (ره) آشنا و بعدها در لبنان از مروجان اندیشه های ایشان شدند.افرادی نظیر ابراهیم حسن ، عباس موسوی ، صبحی طفیلی ، راغب حرب( در سال 1984 به شهادت رسید) ، در دهه ی 1970 در نجف تحصیل می کردند و بعدها از رهبران شاخص حزب الله شدند . بنابراین نجف به مرکز آموزشی مذهب شیعه در دهه ی 1960 و 1970 تبدیل شده بود (نورتون ، 1382: 104)

پس از انقلاب اسلامی و با استقرار حکومت جمهوری اسلامی در ایران، به تدریج طلاب لبنانی در ایران افزایش یافتند این روحانیون ، انتقال دهنده ی مذهب شیعی انقلابی ایران به شیعیان لبنانی شدند(جعفریان،1387: 64) .این اشتراک مذهبی، حوزه و محیط شیعیان را به محیط پذیرا و همگرا با محیط ایران پس از انقلاب بدل کرده است.

2- زمینه های سیاسی : یکی از عواملی که زمینه ساز تأثیر پذیری حزب الله از انقلاب ایران شد زمینه های سیاسی است. تنوع طوایف و مذاهب در لبنان ، موجب شده هر طایفه در لبنان نگران چگونگی حفظ حقوق و اقتدار خود باشد. شاید به همین سبب بود که علی الخصوص ، پس از جنگ جهانی دوم طایفه های مختلف مذهبی در لبنان بدنبال یک حامی خارجی بودند ، سنّی ها از سوی کشورهای عرب و مسیحیان مارونی از سوی غرب حمایت می شدند در این میان فقط شیعیان لبنان بودند که هیچ گونه حامی خارجی نداشتند.

این امر سبب شده بود که شیعیان لبنان خواهان کسب حمایت کشوری شیعی باشند. بنابر این، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نگاه شیعیان لبنان متوجه انقلاب اسلامی ایران و نظام جمهوری اسلامی ایران شد. نظام طایفه ای بدون در نظر گرفتن واقعیتهای اجتماع لبنان و ساخت جمعیتی آن، در حق شیعیان ظلم و اجحاف روا داشته بود. پس طبیعی بود که شیعیان لبنان به ویژه حزب الله مستعد پذیرش اندیشه های مساوات طلبانه، عدالت طلبانه و همچنین ظلم ستیزانه انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی ایران باشند(احمدی، 1385: 5).

در سال 1979 ، قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، یک نهاد فرهنگی تحت عنوان کمیته حمایت از انقلاب اسلامی شکل گرفته بود. این کمیته تظاهرات گسترده مردمی را درحمایت از انقلاب اسلامی ایران پیش از پیروزی ترتیب می داد که نشانگر سیاسی شدن شیعیان قبل از پیروزی انقلاب اسلامی بوده است .سیدحسین موسوی( ابوهشام (یکی از رهبران حزب الله در زمینه ی تأثیر فعالیتهای امام موسی صدر می گوید » : من معتقدم که اگر امام موسی صدر مردم لبنان را بیدار و آماده نکرده بود، آنها هیچ وقت دعوت امام خمینی (ره) را استجابت نمی کردند.

آنها نه تنها چنین کردند، بلکه قبل از پیروزی انقلاب نیز با آن همدل و همگام بودند... ما از اول باانقلاب و در کنار آن بودیم ؛ یعنی هم در زمان امام صدر و هم بعد از آن در مسیر انقلاب اسلامی قرار داشتیم.حرکت امام موسی صدر، برنامه ها و اقدامات ایشان ، مردم لبنان را آماده نمود تا با انقلاب اسلامی ایران و امام خمینی(ره) همگام و همراه شوند (کمالیان و رنجبرکرمانی، 1377: 47).

اعضای مذهبی امل، شرکت نبیه بری در کمیته نجات ملی را انحراف از خط سیاسی _ اسلامی امام موسی صدر می دانستند .یکی از مخالفان اصلی این طرح سید حسین موسوی)ابوهشام( نایب رئیس جنبش امل بود که شرکت نبیه بری در کمیته نجات و همچنین تصمیمات آن را مخالف با مبانی فکری و دیدگاههای اولیه جنبش و همچنین مخالف با تصمیمات چهارمین کنگره تفسیر کرد.

وی معتقد بود که هیئت نجات تحت نظارت آمریکا و رژیم صهیونیستی شکل گرفته و شرکت نبیه بری در آن غیر اسلامی است.اعضای مذهبی جنبش امل پس از شرکت نبیه بری در هیئت نجات، از رهبرجمهوری اسلامی ایران مشورت خواستند که پاسخ ایشان این بود که انقلاب اسلامی مشارکت در هیئت نجات را رد می کند) شراره، 1998 ، ص 127).

بنابر این، سیاستهای غیر مذهبی نبیه بری، اعضای مذهبی جنبش امل و جامعه ی شیعه لبنان را مأیوس کرده، و سبب شد آنها مسیر دیگری را برای فعالیتهای سیاسی_ اجتماعی خود برگزینند . برخی از مسئولان جنبش امل چون سیدحسن نصرالله، شیخ صبحی طفیلی، شیخ محمد یزیک، شیخ حسین خلیل، شیخ نعیم قاسم، محمد رعد، سیدعباس موسوی، سید ابراهیم امین السید و بالاخره سیدحسین موسوی از جنبش امل کناره گیری کردند(غریب، 1384 ، 28-27)

در نتیجه، سیاستهای غیر مذهبی نبیه بری و جنبش امل، زمینه را برای تأثیرگذاری انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی ایران که خواهان مشارکت فعالانه اسلام و مذهب در سیاست بود، هر چه بیشتر مهیا و آماده کرد و باعث شد اعضای مذهبی جنبش امل که به شدت تحت تأثیر آموزه های انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی ایران بودند، به یکی از دسته های اصلی تشکیل دهنده حزب الله تبدیل شوند.

3-زمینه های اقتصادی: در طول تاریخ لبنان، جامعه شیعه محروم ترین و مستضعف ترین طایفه بوده است.پس ازاعلام استقلال لبنان در سال 1946 و حاکمیت نظام طایفه ای، وضع شیعیان بسیار وخیم وناراحت کننده بود.آنان شهروندان درجه سوم_ پس از مسیحیان و اهل تسنّن _ به حساب می آمدند، همه کارهای کم درآمد و پست به عهده شیعیان بود.

مناطق آنان فقیرترین و محروم ترین قسمتهای لبنان و سرنوشت آنان سیاه ترین سرنوشتها به شمار می رفت و فرهنگ و امکانات رشد برای شیعیان به حداقل تقلیل یافته بود.به همین دلیل، عده ی زیادی از شیعیان لبنان مهاجرت کرده و در کشورهای به خصوص آفریقایی به کار و کاسبی می پرداختند( چمران، 1362 ، ص 33 ) همچنین بسیاری از روستاییان به دلیل محرومیتهای اقتصادی و نبود شغل و با امید به یافتن کار مناسب و تأمین حداقل مایحتاج و امید به بهترشدن زندگی به محله های فقیرنشین پیرامون بیروت مهاجرت کرده بودند .

مارتین کرامردر کتاب بنیادگرایی در مورد جایگاه شیعه قبل از پیدایش حزب الله می نویسد در سال 1946 که لبنان استقلال یافت، شیعیان به صورت کنیززادگان تحقیرشده ای درآمدند که در کشوری زیر حاکمیت مسیحیان مارونی و مسلمانان سنّی و در خدمت به منافع ویژه ی آنها روزگار می گذراندند (میرباقری، 1382 : 47 )، پس از استقلال لبنان، منطقه جبل عامل به دلیل ضعف و عقب ماندگی به الجنوب شهرت داشت .بیماری، بی سوادی، و فقر سهم این منطقه بود که عمدتاً شیعیان در آن سکونت دارند .

از لحاظ برق ، جاده، مدرسه، بیمارستان، پزشک و حتّی تلفن نیز به مراتب عقب افتاده تر از سایر نواحی لبنان بود (المرت، 1368 : 266 ).از جمله ابزارهای ایران، کمکهای مالی و نظامی به شیعیان و حمایت از فعالیتهای مسلمانان محلی بود.

-4- زمینه های نظامی: لبنان پس از استقلال، به دلیل ساخت طایفه ای آن، ناعادلانه بودن تقسیم قدرت و همچنین مجاورت در کنار مرزهای رژیم غاصب صهیونیستی، همواره در معرض دو گونه تهدید امنیتی بوده که عبارتند از:

4-1- تجاوزهای مکرر صهیونیستها به خاک لبنان: پس از تشکیل دولت غاصب صهیونیستی در سال 1948 ، همواره لبنان به دلیل حضور آوارگان فلسطینی، مورد هجوم صهیونیستها بوده است. از پیامدهای تجاوز صهیونیستها به لبنان، کوچ دسته جمعی ساکنان جنوب بر اثر نابودی مزارع و محصولات کشاورزی و محاصره اقتصادی منطقه از سوی نیروهای صهیونیست بود. بدین ترتیب مهاجرت گسترده ساکنان جنوب بر حجم بیچارگی و آوارگی شیعیان افزود و مناطق شیعه نشین را به پایگاه وسیعی برای گروههای جنگجوی شیعه درآورد و حتّی بعضی از پناهندگان و آوارگان شیعه به سکونت در اردوگاههای آوارگان فلسطینی مجبور شدند؛ به گونه ای که شمار آوارگان شیعه در یکی از این اردوگاهها بیشتر از آوارگان فلسطینی بود.

بر اثر اختلاط شیعیان لبنان با آوارگان فلسطینی، قریب یک چهارم قربانیان کشتارهای صبرا و شتیلا که در سال 1982 توسط مزدوران صهیونیست _ فالانژیستها صورت گرفت، از شیعیان بودند. علاوه بر این ماجرای دردناک، دیگری که به دست صهیونیستها انجا م گرفت، اهانت به دسته های عزادار شیعه در روز عاشورا در شهر نبطیه در سال 1983 بود که بر آتش خشم و کینه شیعیان افزود (سوید، 1379: 26).

بنابر این، تجاوزهای پی در پی صهیونیستها به لبنان و آوارگی های شیعیان این کشور، زمینه مناسبی را برای دیدگاههای ضد صهیونیستی و همچنین فرهنگ شهادت طلبی انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی ایران فراهم کرده بود.

4-2-جنگ داخلی لبنان :در سال 1975 نظامیان مسیحی با فلسطینی هایی که در لبنان حضور داشتند و مورد حمایت مسلمانان لبنان بودند، درگیر شدند و جنگ داخلی 15 ساله لبنان آغاز شد.در این جنگ که در یک طرف آن اتّحاد مسیحیان راستگرای افراطی و در طرف دیگر آن، اتّحاد مسلمانان، چپگرایان و ملی گرایان قرار داشت، دهها هزار کشته و مجروح به جای گذاشت و تا اوایل دهه 1990( زمان امضای توافق طائف) ادامه یافت .( اصل رکن آبادی،16/2/1387)

جنگ داخلی لبنان و بی نظمی ها و در هم ریختگی های اقتصادی و اجتماعی ناشی از آن که شیعیان لبنان را در تنگنا قرارداده بود، زمینه مناسبی برای آموزه های انقلاب اسلامی فراهم کرده بود. در دوران جنگ داخلی لبنان، شیعیان لبنان به احزاب چپ و قومی عربی بی اعتماد شده بودند و به دنبال اندیشه ای ثبات بخش، آرامش بخش وصلح طلب بودند که در سایه آن زندگی کنند. اصول، آرمانها و آموزه های انقلاب اسلامی پاسخگوی این خواسته های شیعیان محروم و خسته و زخم دیده از جنگ داخلی بود.

مصادیق تأثیرپذیری حزب الله ازآموزه های و بن لایه های انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی ایران عبارتند از:

4-3-- ولایت فقیه ورهبری امام خمینی(ره): مهم ترین و اصلی ترین حلقه اتّصال و ارتباط میان حزب الله لبنان و انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ایران، پذیرش کامل نظریه ولایت فقیه و رهبری امام خمینی( ره) است. از هنگام پیدایش حزب الله تاکنون، مفهوم و نقش ولایت فقیه جزء جدایی ناپذیر مبانی فکری و عملی حزب الله بوده است.

در دیدگاه حزب الله لبنان ولی فقیه بر شیعیان مؤمن تابع دولتهای دیگر نیز رهبری معنوی دارد و اگر چه انقلاب اسلامی با ایران پیوند خورده و درآنجا شروع شده، ولی به آن کشور منحصرنشده است؛ زیرا امام خمینی(ره) روح انقلابی امت اسلام را نخست در ایران زنده ساخت و از آنجا به چهارگوشه ی جهان اسلام گسترش یافت ( غریب، 1384: 113). سیدحسن نصرالله دبیر کل حزب الله لبنان ولی فقیه را استمرار دهنده رسالت پیامبر(ص) پس از رحلت آن حضرت می داند و امام خمینی را امام حسین عصر و شخصیتی مقدس از سلاله پیامبر (ص) توصیف می کند( غریب، 1384: 113).

سید حسن نصرالله در خصوص تمکین حزب الله از رهبری امام خمینی می گوید: از نظر ما ، امام خمینی ، مرجع دینی ، امام و رهبر به تمام معنای کلمه می باشد .همان گونه که هر رهبر بزرگ دینی در هر کیشی در جهان این گونه است . اما امام برای ما بیش از این است .ایشان سمبل و نماد انقلاب علیه طاغوت ها ، مستکبران و نظام های استبدادی می باشد به طوری که موفق شد روح امید را در جان های مستضعفان بدمد. ایشان ، نظریه اراده ملت ها در مقابل اراده مستکبران را احیاء کرد ( اسد اللهی، 1379 :175 )

4-4 – ادبیات سیاسی : واژه ها و اصطلاحات موجود در فرهنگ سیاسی حزب الله لبنان، اکثراً متأثّر و برگرفته از واژه ها و اصطلاحاتی است که در انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی ایران استفاده می شود. یکی از مفاهیم اساسی و محوری در فرهنگ سیاسی حزب الله لبنان، تقسیم جهان بر حسب نظر امام خمینی (ره) به دوگروه مستکبران و مستضعفان است این تقسیم دوگانه محور اصلی اندیشه سیاسی حز ب الله است تا آنجا که در سخنرانی های همه مسئولان و رهبران حزب به آن اشاره می شود.

افزون بر این، نامه سرگشاده 1985 و برنامه انتخاباتی حزب الله در سال 1992هر دو خطاب به مستضعفان بود. علاوه بر موارد فوق؛ عباراتی نظیر ، صهیونیسم ستیزی، اسرائیل غده سرطانی است، آزادی قدس، روز قدس، ولایت فقیه متأثّر از فرهنگ انقلاب اسلا می نظام جمهوری اسلامی و سخنان امام خمینی است ( اسداللهی ، 1379: 192- 214).

4-5- محوریتروحانیتدرعملسیاسی:بسیاری از روحانیون شیعه ی لبنان تا ابتدای دهه هشتاد میلادی، تحصیلکرده حوزه علمیه نجف اشرف در عراق بودند؛ دهه های شصت و هفتاد میلادی را در این کشور در حزب الدعوه به سر برده و شاهد ظهور جنبش زیر زمینی انقلابی عراق، به نام سال 1968 م بوده اند. پس از روی کار آمدن حزب بعث در عراق، دولت این کشور مبا رزه همه جانبه ای را علیه نهادها و شخصیت های دینی شیعه در این کشور آغاز و در راستای آن روحانیون و طلبه های شیعه غیر عراقی را از این کشور بیرون کرد .بدین ترتیب، روحانیون شیعه لبنان مجبور به بازگشت به کشور خود شدند .

بیشتر روحانیون بازگشته از عراق را افرادی جوان و تحت تأثیر دیدگاه های امام خمینی تشکیل می دادند که با برپایی مدارس دینی در لبنان، آموزه های اسلام سیاسی و انقلابی را به نسل جدید لبنان منتقل کردند .این گروه که بازگشت به کشورشان هم زمان با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران صورت گرفت، به تشکیلات خاصی نپیوسته و تنها در مجموعه های کوچک و پراکنده اسلام گرا در مناطق شیعه نشین لبنان به فعالیت و حمایت از انقلاب اسلامی مشغول شدند.

در این دوره تحت تأثیر انقلاب اسلامی ایران، اختلافاتی در جنبش امل در مورد نحوه ی رهبری این جنبش ایجاد شد و بر خلاف گروه ملی گرا به رهبری نبیه بری، برخی از مهم ترین گروه ها از جمله جنبش امل اسلامی و هواداران شیخ محمد مهدی شمس الدین و روحانیون دیگر ضمن مخالفت با رهبری نبیه بری، خواستار واگذاری پست های حساس به روحانیت بودند تا امل چهره دینی پیدا کند.

-4-6- روحیات خاص سپاه و بسیج : حزب الله همچون چتری گردید که همه مجموعه ها و شخصیت های اسلام گرای شیعه لبنان را تحت پوشش خود قرار داد و با رهبری روحانیانی که در حوزه نجف درس خوانده بودند، فعالیت را آغاز کردند و پس از تشکیل نخستین شورای رهبری حزب الله در سال 1982 م. اعضای این شورا به ایران سفر و با امام خمینی دیدار کردند . http://www.farsnews.com/printable.php?nn=8805241017 پس از ظهور رسمی حزب الله در سال 1984 م.

معرفى یک روحانى به عنوان سخنگوى رسمى حزب و استقرار شوراى رهبرى حزب در ضاحیه، این موضوع را به تدریج آشکار ساخت که حضور یک شوراى متشکل از روحانیون در داخل ساختار حزب الله، جایگاه روحانیون شیعه اى که در سال 1982 م. حزب الله را پایه گذارى کرده بودند، مشخص می کند .در آن موقع، به استثناى حسین موسوى (ابوهشام)، بقیه اعضاى شوراى رهبرى حزب الله معمم و روحانى بودند .از جمله این افراد می توان به سه روحانی از شهر بعلبک - سید عباس موسوی، شیخ صبحی طفیلی و شیخ یزبک - اشاره کرد.از دیگر عناصر عمده حزب الله می توان طرفداران علامه فضل الله، از جمله رهبران حزب الدعوه - یعنی سید ابراهیم الامین و شیخ نعیم قاسم را نام برد (دکمجیان، 1366: 305).

این نوع رهبری در دوران امام موسی صدر نیز دیده می شد؛ ولی به اعتراف مسئولان حزب الله، الگوی عملی آنها در این زمینه امام خمینی بوده است . در این دوره با وجود تمایل سایر گروه ها به رهبری روحانیت، نقش متمایز روحانیون در بخش های مختلف حزب الله، در هیچ یک از احزاب و سازمان های لبنانی سابقه نداشته است . چراکه به اعتراف بسیاری از اندیشوران لبنانی، گسترش نفوذ روحانیون شیعه در لبنان (در مقایسه با سال های قبل از دهه هشتاد ) از جمله تأثیراتی است که شیعیان لبنان از انقلاب اسلامی ایران پذیرفته اند (خشان، 1998: 14)

بدین ترتیب، روحانیون شیعه دو نقش مهم را در حزب الله ایفا می کردند :

- ارتباط میان ولی فقیه و پیروان لبنانی وی را برقرار ساختند؛

- صیانت از ماهیت اسلامی حزب الله، به معنای تبیین شرعی برای اعمال و مواضع حزب الله، از جمله مقاومت و مبارزه در برابر اسرائیل را بیان می کردند . ایفای نقش دوم بدان سبب بوده که حزب الله همواره نیاز داشت که مبارزه اش به گونه ای باشد که با معیارهای شرعی تطبیق کند تا بتواند هواداران خود و شیعیان مومن را متقاعد سازد که اعمال و اقداماتی که این حزب در برابر اسرائیل انجام می دهد، اعمالی جهادگرانه است، نه جنایت کارانه .لذا روحانیون در حزب الله، شبهات احتمالی اقدامات علیه نظامیان غربی و یا اسرائیلی را از ذهن هواداران حزب می زدودند .

در این زمینه آیت الله سید محمد حسین فضل الله در تبیین اقدامات اسلام ملت هایی که زیر ستم هستند اظهار داشته است برآنهاست که با امکانات و وسایل ویژه خود به جنگ و نبرد بپردازند .به نظر ما اقدامات مسلمانان مستضعف جهان در رویارویی با تجاوزگران ، آن هم با وسایل و امکانات ابتدایی و سنتی، تروریسم نیست، بلکه جنگی مشروع است که علیه نیروهای امپریالیستی، جبار و مستکبر اعمال می شود ( فضل الله ، 1998 : 23).

4-7- فرهنگتشیعسمبلمقاومت:یکی دیگر از جلوه های تأثیرپذیری حزب الله لبنان از انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ایران ، استفاده از سمبلها و نمادهای مذهب تشیع برای انتقال مناسب و موفق پیامهای انقلابی به مردم است .حزب الله لبنان برای انتقال پیامهای مربوط به جهاد، شهادت، مقاومت و استقامت و تحمل مشکلات، از نمادهایی همچون شهادت، عاشورا و شهادت امام حسین ، جنگ های پیامبر(ص) و علی(ع) عدالت علوی ظهور مهدی موعود( عج )و امثال آن استفاده می کند (اسدالهی ، 1379 :187-188).

4-8- فعالیتهای اجتماعی و خدماتی حزب الله: حزب الله در کنار فعالیتهای سیاسی و نظامی به فعالیتهای اجتماعی و خدماتی نیز اهتمام ورزیده است . در واقع؛ حزب الله تحت تأثیر خدمات اجتماعی جمهوری اسلامی ایران، ارائه خدمات اجتماعی را وظیفه خود دانسته و مستقل از دولت، به تأسیس و تشکیل نهادهای اجتماعی و خدماتی متنوعی برای ارائه خدمات به مردم لبنان به ویژه شیعیان پرداخته است. نهادهای خدماتی و اجتماعی مهم حزب الله نظیر جهاد سازندگی لبنان، بنیاد شهید، بنیاد جانبازان، کمیته امداد امام خمینی(جمعیت یاری رسان خیریه اسلامی، مؤسسه آموزشی و تربیتی اسلامی و ...، تحت تأثیر نهادهای جمهوری اسلامی ایران شکل گرفته اند.

امام موسی صدر و شهید چمران قبل از انقلاب اسلامی به طور چشمگیری شیعیان لبنان را با تاسیس حرکت المحرومین و شاخه نظامی سیاسی آن یعنی اَمَل سیاسی-تشکیلاتی کردند و با پیروزی انقلاب اسلامی این روند تقویت و تشدید شد( سند شماره 736،سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی).

- نتیجه

-انقلاب اسلامی ایران در ایران و منطقه خاورمیانه به دلیل جذابیت شعارها، اهداف، روشها، محتوا، نتایج و سابقه مشترک دینی و تاریخی و شرایط محیط منطقه ای و بین المللی، پدیده ای اثرگذار در جهان اسلام بود. این مایه های اثر بخش به طور طبیعی و یا ارادی و برنامه ریزی شده و از طریق کانالهایی چون ارگانهای انقلابی، سازمانهای رسمی دولتی و اداری، ارتباطات علمی و فرهنگی، مبادلات تجاری و اقتصادی، در کشورهای مسلمان بازتاب یافته و دولتها، ملتها ، جنبشها و سازمانهای دینی و سیاسی را در آنجا با شدت و ضعف های مختلف متاثر ساخته است( حشمت زاده،1386: 289).

-انقلاب اسلامی ایران را می توان چهره ای جدید از قدرت قلمداد کرد که در برگیرنده مؤلفه های فرهنگی ، ایدئولوژیک ، سیاسی و فکری بوده است ؛ ارزش هایی نظیر مردم سالاری دینی و کمک های بشر دوستانه به نهضت های رهایی بخش و ارتقای توانمندی های علمی و فرهنگی در بطن و ماهیت انقلاب اسلامی است.

- امام خمینی(ره) ، بنیان گذار انقلاب اسلامی ایران با استفاده از قدرت مردم و با تکیه بر ایمان و توکل به خدا و کمک مردم و تاکید بر مفاهیمی نظیر مستضعفان ، جنگ بین فقیر و غنی ، نبرد میان راحت طلبی و جهاد، بسیج اسلامی، سپاه پاسداران، نظم قدیم را از بین برد و نظم نوینی را در جهان معاصر حاکم کرد که منبع قدرت آن ، ایمان توده های مردم است و در عین حال با دادن حق اعمال حاکمیت ملی و حق تعیین سرنوشت خود مردم به آنها ، بر مسلمانانی که پیرو مکتب اهل بیت بودند، تأثیر فوق العاده و شگفتی گذاشت که حتی می توان ادعا کرد جایگاه شیعیان جهان را از حاشیه به مرکز ثقل تحولات جهان اسلام منتقل کرد.

- تأثیرگذاری انقلاب اسلامی بر کشورهای اسلامی به طور کلی و بر شیعیان لبنان به طور خاص، از همان زمان شکل گیری انقلاب اسلامی آغاز گردید. از سوی دیگر باید به این نکته نیز اشاره نمود که گسترش و سرایت یک پدیده به ویژه پدیده مهم انقلاب اسلامی، از مبدأ پخش به مقصد پخش ممکن است مدت ها به طول بینجامد. انقلاب اسلامی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و تأثیرگذاری آن بر کشورهای اسلامی یک امر پایدار و دائمی بوده است.به عبارت دیگر، این تأثیرگذاری از زمان پیروزی انقلاب اسلامی تا زمان حاضر ادامه داشته است.

- در واقع حزب الله که نماد شیعیان لبنان است ، بیش از هر گروه دیگری در لبنان ، تحت تأثیر انقلاب اسلامی ایران قرار گرفته است که علاوه بر زمینه های مشترک موجود بین ایران و لبنان ، انگیزه های دیگری موجب تأثیر شگرف شده است که از جمله آنها می توان پذیرش رهبری انقلاب اسلامی به عنوان رهبر دینی و سیاسی از سوی حزب الله و حمایت های معنوی، مالی و نظامی ایران از حزب الله را عنوان کرد .در بعد فرهنگی حزب الله شعارهایی را از انقلاب اسلامی به عاریت گرفته و سمبل های انقلاب اسلامی را سمبل خود می داند .این جنبش در بعد سیاسی هم ، به شدت از انقلاب اسلامی ایران تأثیر گرفته و رهبری انقلاب ایران را در دو بعد سیاسی و مذهبی و بر پایه ی اصل ولایت مطلقه فقیه پذیرفته است.

مراجع

- احمدی ، بهزاد( 1385) شیعیان لبنان و توسعه نفوذ اجتماعی ، پگاه حوزه .

- اسداللهی، مسعود ( 1379)، از مقاومت تا پیروزی ، ، انتشارات مؤسسه مطالعات و محقیقات اندیشه سازان نور تهران.

- العاملی، شیخ محمد بن الحسن الحر ، (بی تا) امل آلام ، تحقیق السید احمدالحسین، مکتبه الاندلس، بغداد.

- المهاجر، جعفر( 1992) التأسیس لتاریخ الشیعه فی لبنان و سوریه، دارالملاک، بیروت .

- جرجیس، فواز. ای.(1385)، آمریکا و اسلام سیاسی، ترجمه سیدمحمدکمال مسروریان، ؛ پژوهشکده . مطالعات راهبردی، تهران

- چمران، مصطفی،( 1362 ) لبنان، بنیاد شهید چمران. تهران.

- حشمت زاده، محمد باقر، 1386، تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر کشورهای اسلامی،سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.تهران.

- حنفی، حسن(1376 ) اسلام سیاسی، ترجمه محمد حسن معصومی ، مجله یحکومت اسلامی، سال دو م،شماره اول، بهار ، شماره پیاپى 3

- حیدر ، عاکف ( 1995 ) الاشیاء باسمائها من اجل لبنان افضل ، شرکت المطبوعات للتوزیع و النشر بیروت .

- خشان، هلال،(1998 ) ، الاسلام والعصر الحدیث، بیروت؛ مرکز الاستشارات و البحوث،

- دعوتی ، میر ابوالفتح( 1352 ) مسلمین شیعه در لبنان، انتشارات آثار بعثت ؛تهران.

- رابینوویچ، ایتامار ( 1368 ) جنگ برای لبنان، ترجمه جواد صفایی و غلامعلی رجبی یزدی، نشر سفیر، تهران.

- روره ، الیویه ،( ١٩٩٥ ) شکست اسلام سیاسی ، ترجمه عبدالکریم خرم ، ؛ نشر مصطفی سحر، پیشاور.

- سازمان فرهنگ وارشاد اسلامی، سند شماره 679 به نقل از روزنامه لیبراسیون فرانسه، 19/3/1985)

- سوید ، محمود ،( 1379 ) ؛ جنوب لبنان در رویاروی با صهیونیست ها، پنجاه سال پایداری و مقاومت ترجمه مرکز تحقیقات و بررسی ها ، بیروت ، تهران ، آمن.

- سند شماره 736،سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی،به نقل از بولتن وزارت امور خارجه.

- شراره ؛ وضاح ( 1998 ) دولت حزب الله ، لبنان ، مجتمعا اسلامیا ، بیروت ، دارالنهار ، الطبعه الثالثه

- علیزاده ، ه ( 1368 ) فرهنگ سیاسی لبنان ، ترجمه محمد رضا گلسرخی و محمدرضا معماری ، تهران : نشر سفیر

- غریب، امل سعد ( 1384 )؛ دین و سیاست در حزب الله، ترجمه غلامرضا تهامی، اندیشه سازان نور، تهران.

- فضل الله ، حسن ( 1998 )الخیار الآخر ، دارالهادی ، الطبعه الثانیه، بیروت،.

- کمالین ، محسن و علی اکبر رنجبر کرمانی( 1386 )، عزت شیعه ، ، صحیفه خرد، تهران.

- گلى زواره، غلامرضا ، ( 1381 ) سیرى در تاریخ و جغرافیاى لبنان ، مجله ی مکتب اسلام، شماره 6 و 10

- مرادی ، فرشته ، ( 1374 ) نگاهی به زندگی و مبارزات امام موسی صدر ، کتاب دانشجویی، تهران.

- میرباقری، یزدان ( 1382 ) ؛ حماسه مقاومت اسلامی در جنوب لبنان ، (پیروزی حز ب الله بر ارتش اسطوره ای)، اندیشه سازان نور تهران.

- نورتون، آگستوس ریچارد ( 1382 ) ، لبنان جدال داخلی و ارتباط با ایران ،انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن ، ترجمه محسن مدیر شانه چی ، تهران مرکز باز شناسی اسلام و ایران .

-نواب،محمد،1385، امت در حرکت(جهان معاصر و بیداری اسلامی) برگرفته از پایگاه مجلات تخصصی نور،مجله سوره،شماره 27.

- هوبر؛ احمد (1370)دست آورد های انقلاب اسلامی در جهان امروز، مجله ی حضور ، شماره 1 ، خردادماه.

-پیام انقلاب، 2/12/1358،ص8

-شکویی، حسین، 1364، جغرافیای کاربردی و مکتب های جغرافیایی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.

-Associated Press, “World,” Jan. 1, 2000 and “Supreme Leader: Iran Will Always Support Palestinian Nation, Resistance,” Al Manar, Feb. 12, 2012, http://www.almanar.com.lb/english/adetails.php?

-Buheiri, M.R. (1981)” Intellectual Life in the Arab-east 1890-1939” Beirut .

-Fawaz, Leila Tazari. (1983)” Merchants and Migrants in Nineteenth-Century Beirut” Cambridge.

-Olmert, Joseph. (1987)” The Shiites Of Lebanon” In Martin Kramer, Shiism Resistance and Revolution, Londan : Menasell Publication.

-Palloni, Alberto 2007, “Theories and Models of Diffusion in Sociology”; Center for Demography and Ecology University of Wisconsin, USA

- Wright, robin, 2000, “The last great revolution: Turmoil and Transformation in Iran”; Knopf, New York

دو فصلنامه مطالعات بیداری اسلامی شماره 7


برای دیدن بخش اول مقاله کلیک کنید


انتهای متن/