آمریکا به دنبال یافتن جایگزین برای پایگاه العدید، اهداف و چالشها

وجود پایگاه‌های نظامی در مناطق مختلف جهان و به ویژه مناطقی که از دیدگاه ژئوپلتیکی و اقتصادی دارای موقعیت ویژه و مناسب هستند همچنان یکی از راه‌های تأمین منافع قدرت‌های بین‌المللی می باشد و در این میان ایالات متحده با داشتن بیشترین پایگاه‌های نظامی خارج از خاک خود در سطح جهان همواره توسعه چنین پایگاه‌هایی را در دکترین نظامی خود دارد. بر همین اساس منطقه غرب آسیا یکی از مناطق مهم و به عبارتی مهمترین نقطه از جهان است که ایالات متحده در آن پایگاه‌های نظامی متعددی تأسیس کرده است. در این راستا چند روز پیش کنگره آمریکا با افزودن 143 میلیون دلار به بودجه وزارت دفاع آمریکا برای توسعه و افزایش کارآیی پایگاه هوایی موفق السلطی در منطقه مرزی اردن با سوریه و عراق موافقت کرد. نکته حائز اهمیت در این موضوع آن است که در گزارش آژانس انرژی اتمی آمریکا آمده است که پایگاه هوایی موفق السلطی که به پایگاه آبی مشهور است در یک منطقه راهبردی و مهم واقع شده است و نیازمند افزایش فوری سطح تأسیسات و توانمندی های نظامی است تا بتواند جایگزین پایگاه قطر باشد.

پایگاه نظامی العدید قطر که بزرگترین پایگاه هوایی آمریکا در خارج از خاک این کشور محسوب می‌شود در کانون پایگاه‌های آمریکا در منطقه قرار دارد. پایگاه العدید یکی از مجهزترین پایگاه های نظامی آمریکا است که میزبان 10 هزار نظامی آمریکایی و بیش از 120 هواپیما است. حال با توجه به جایگاه مهم و ویژه پایگاه العدید برای واشنگتن این سوال مطرح است که اهداف آمریکا از چنین اقدامی چیست و چرا آمریکا بر جایگزین کردن احتمالی پایگاه موفق السلطی با العدید تأکید کرده است؟

در رابطه با اهداف آمریکا نخستین مولفه به موضوع دکترین نظامی آمریکا برای گسترش پایگاه‌های نظامی خود در جهان به منظور حفظ هژمونی و سلطه خود در مقابل رقبای تازه نفسی همچون چین، روسیه و اتحادیه اروپا است. واشنگتن برای حفظ جایگاه خود در رقابت برای کسب رهبری اقتصاد جهانی به طور حتم نیازمند کنترل منابع انرژی غرب آسیا می‌باشد. از طرف دیگر با متحول شدن عرصه تحولات منطقه به سود اتحاد روسیه و محور مقاومت پس ازشکست طرح های غربی- عربی- عبری برای اسقاط حکومت سوریه و تجزیه کشورهای منطقه، واشنگتن ایجاد پایگاه‌های جدید در نزدیکی خاک سوریه و عراق را مد نظر قرار داده است. آمریکا هم اکنون در ترکیه پایگاه هوایی اینجرلیک را در اختیار دارد اما با توجه به روابط سرد آنکارا- واشنگتن قصد دارد برای کاهش وابستگی به این پایگاه، در شمال سوریه پایگاه نظامی تأسیس کند. طبیعتاً تحولات سوریه به دلیل سیالیت و امکان تاسیس پایگاه‌ نظامی دائمی روسیه در این کشور ممکن است به سمت و سویی پیش رود که آمریکا نتواند در شمال این کشور پایگاه نظامی داشته باشد لذا نزدیک ترین کشور متحد آمریکا به سوریه، اردن است که حاضر است با آغوش باز میزبان نظامیان و هواپیماهای آمریکایی باشد.

اما هدف دیگر آمریکا از اعلام تامین بودجه لازم برای تجهیز پایگاه موفق السلطی، کاستن از اهمیت پایگاه هوایی این کشور در قطر می‌باشد، به ویژه پس از یادآوری موضع دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا درباره تحریم قطر و بیان صریح این نکته که در صورتی که آمریکا مجبور شود پایگاه العدید را ترک کند، ده کشور تمایل دارند پایگاه آمریکایی در آنها ایجاد شود.

به طور حتم واشنگتن در بحران بوجود آمده میان اکثریت کشورهای شورای همکاری و مصر به رهبری عربستان سعودی با قطر، علی رغم اعلام موضع بی‌طرفی، در پشت پرده ماجرا حامی دولت‌های تحریم‌کننده می‌باشد تا بتواند در کنار حفظ روابط دیپلماتیک با دوحه این کشور را وادار به تجدید نظر در سیاست‌های منطقه‌ای خود بویژه در موضوع حمایت از اخوان المسلمین و روابط با ایران کند. اما اکنون که با گذشت چندین ماه از فشار دولت‌های تحریم‌کننده علیه دوحه می‌گذرد و قطر از مواضع مستقلانه خود کوتاه نیامده است اکنون اعلام خبر برنامه‌ریزی برای جایگزین کردن پایگاه موفق السطی به جای الحدید می‌تواند به عنوان اهرم فشاری برای وادار کردن قطر به پذیرش درخواست بنیادین واشنگتن از حکومت آل ثانی یعنی دور شدن از ایران و پذیرش رهبری عربستان در شورای همکاری تلقی شود.

در این راستا باید به این واقعیت هم توجه داشت که نه دولت اردن توان مالی قطر برای ایجاد شرایط میزبانی مناسب برای نیروهای آمریکایی را دارد و نه پایگاه موفق السلطی موقعیت، زیرساخت‌ها و تجهیزات پایگاه العدید را دارا می باشد. قطر در طول دهه 1990 بیش از یک میلیارد دلار برای ساخت پایگاه هوایی العدید هزینه کرد و آنرا در اختیار نظامیان ایالات ‌متحده آمریکا قرار داد. حکومت قطر علاوه بر هزینه‏ هنگفتی که برای ساخت پایگاه العدید انجام داد، در سال 2005 به آمریکا پیشنهاد کرد که حدود 400 میلیون دلار برای بهبود امکانات پایگاه شامل منازل یا خوابگاه‏های دائمی، تسهیلات کنترل و فرماندهی و تانکرهای با ظرفیت یک میلیون گالن سوخت هزینه کند. این در حالی است که دولت اردن از چنین توانمندی اقتصادی برخوردار نیست.