ائتلاف آمریکایی و شکست‌های استراتژیک در سوریه و عراق

ائتلاف بین المللی موسوم به ضد تروریسم به رهبری ایالات متحده آمریکا طی قریب به سه سال گذشته عملیات‌های گسترده ای را در دو کشور سوریه و عراق ترتیب داده است. اما با این حال، آمریکایی ها با تشکیل این ائتلاف موفق به تحقق اهداف از پیش تعیین شده خود نشدند. در سوریه اوضاع برعکس آنچه که واشنگتن پیش بینی می کرد، پیش رفت. چراکه درحال حاضر علیرغم عملیات های نظامی متعدد ائتلاف آمریکایی درسوریه، این نفوذ ایران و روسیه است که در این کشور افزایش پیدا کرده است. با افزایش این نفوذ، امروز شاهد تغییر موازنه قدرت در منطقه و حتی در جهان هستیم. امروز نوعی اتحاد میان مسکو، تهران، بغداد، دمشق و بیروت وجود دارد که تا پیش از ظهور داعش در سوریه و عراق، وجود نداشت. تا پیش از ظهور تروریست های داعش، آمریکایی‌ها مانع از اتصال حلقه های مذکور به یکدیگر می شدند، اما امروز همه چیز تغییر کرده است.

افزایش حمایت های ایران از محور مقاومت در عرصه نظامی

نابودی داعش در سوریه و عراق و همچنین بیرون رانده شدن آنها از مرزهای لبنان موجب شده است تا ایران به راحتی به حمایت های تسلیحاتی از هم پیمانان خود به ویژه در سوریه و لبنان ادامه دهد. ایران امروز در مقایسه با گذشته از آزادی عمل بیشتری در مرزهای همپیمانان و متحدان استراتژیک خود برخوردار است. تردد نیروهای ایران در مرزهای سوریه و عراق به شدت تسهیل شده است. کما اینکه به دنبال عملیات آزادسازی شهر مرزی و استراتژیک «البوکمال»، تحرکات نیروهای عراقی در مرزهای مشترک با سوریه بیش از پیش افزایش پیدا کرده است. بنابراین می توان اینگونه نتیجه گرفت تمامی کسانی که با آمریکایی ها در سوریه و عراق به مواجهه و مقابله پرداختند، امروز در عرصه نظامی مناسبات گسترده ای و با اهمیتی را آغاز کرده اند. با این حال، افزایش مناسبات محورِ ضد آمریکایی در سوریه و عراق تنها به بُعد نظامی محدود و محصور نمی شود و آنها در زمینه اقتصادی نیز با یکدیگر روابط گسترده ای را برقرار کردند که تقویت مناسبت تجاری، مشارکت در پروژه‌های زیرساختی مشترک و همچنین ایجاد خطوط ریلی مشترک تنها گوشه‌ای از این مناسبات به شمار می رود.

شکست بزرگ ایالات متحده در عراق

علاوه بر آنچه که ذکر شد، از تشکیل نیروهای «حشد الشعبی» در عراق می توان به عنوان یکی از بزرگترین شکست ها برای ائتلاف آمریکایی در این کشور یاد کرد؛ نیروهایی که البته تا پیش آغاز عملیات های هوایی جنگنده های ائتلاف آمریکایی در عراق وجود نداشتند. این نیروها نقش مهم و مؤثری در حمایت از نیروهای ارتش عراق برای مقابله با تروریست های تکفیری ایفا کردند. نگاهی به سوابق درخشان حشد الشعبی در نبرد با تروریسم در عراق نشان می دهد که این گروه در هیچ جنگی در برابر داعش متحمل شکست نشده است. امروز زمانی که به نیروهای حشد الشعبی نگاه می کنیم، بیش از هرچیزی ارزش های عقیدتی را می بینیم که به آن ها برای نبرد بیشترین انگیزه را می دهد. شمار نیروهای حشد الشعبی در عراق در حال حاضر به بیش از 150 هزار نفر می‌رسد. این مسأله به وضوح به مثابه شکست سنگین ایالات متحده آمریکا در عراق به ویژه پس از تشکیل یک ائتلاف بین‌المللی برای مبارزه با داعش است.

سوختن بزگترین کارت آمریکا برای بازی عراق

افزون بر آنچه که گفته شد، آمریکایی ها حتی دیگر کردستان عراق را نیز در دست ندارند؛ کردستانی که تقریبا شبه مستقل بود. نتایج ماجراجویی مسعود بارزانی، رئیس سابق اقلیم کردستان عراق موجب شد تا ایالات متحده آمریکا و اسرائیل دیگر از آن نفوذ بسیار گسترده سابق در اقلیم کردستان عراق برخوردار نباشند. نتایج خسارت بار این ماجراجویی باعث شد تا ایالات متحده آمریکا برای تداوم بازی در عراق، یکی از بزرگترین کارت های خود یعنی اقلیم کردستان را دیگر در اختیار نداشته باشد.

نقش مبهم درمرحله پساداعش در سوریه و عراق

اکنون ایالات متحده آمریکا به این مرحله رسیده است که در واقع نمی داند پس از نابودی تروریست های تکفیری داعش در سوریه و عراق، چه جایگاهی در این دو کشور خواهد داشت و ایفاگر چه نقشی خواهد بود. آمریکایی ها اکنون نه خواهان باقی ماندن در سوریه و عراق هستند و نه تمایلی به خروج از این دو کشور دارند! علت هم کاملا واضح است. آمریکایی ها هرکدام از این دو راه را که برگزیدند، با چالش های جدی مواجه خواهند شد. خروج آنها از سوریه و عراق عملا به مثابه بر باد رفتن تمامی سرمایه گذاری های سالهای اخیرشان در آنجاست و باقی ماندنشان ممکن است به وقوع جنگی علیه نیروهای آمریکایی منجر شود؛ جنگی که صد البته آمریکایی ها در آن قادر به دفاع از خود نخواهند بود.

شکست استراتژیک واشنگتن

اما آمریکایی ها یک شکست استراتژیک دیگر را نیز متحمل شدند و آن، اینکه ترکیه از نوک پیکان ائتلاف بین‌المللی آمریکایی به عضو اعلام نشده ائتلاف ایرانی ـ روسی در سوریه درآمده و هم با تهران و هم با مسکو مناسبات نظامی و اقتصادی گسترده‌ای برقرار کرده است. در هر صورت آمریکایی ها هیچگاه به متحمل شدن چنین شکست هایی اعتراف نکرده اند. اما پر واضح است که آنها خود، از نتایج این شکست ها درس عبرت می‌گیرند.

وضعیت وخیم متحد راهبردی آمریکا

یکی از اهداف آمریکایی ها برای ورود به جنگ های منطقه به ویژه در سوریه حمایت از رژیم اسرائیل بود. اما در این زمینه نیز شاهد آن هستیم که همه چیز برعکس آنچه که واشنگتن انتظار داشت، پیش می رود. وضعیت اسرائیل به مراتب از سال 2011 که بحران سوریه آغاز شد، بدتر شده است. در نقطه مقابل، آینده سوریه بیش از پیش روشن به نظر می رسد، چراکه نقش معارضان خارج نشین کمرنگ تر شده و داعش نیز شکست خورده است. اینگونه به نظر می رسد که پس از تدوین قانون اساسی جدید سوریه و برگزاری اولین انتخابات ریاست جمهوری پس از آن، این بشار اسد باشد که بار دیگر در انتخابات پیروز خواهد شد؛ پیروزی که مجددا به اسد مشروعیت خواهد بخشید و در نهایت باعث خواهد شد تا سوریه بار دیگر نقش اساسی و راهبردی خود در تحولات منطقه و جهان را به دست آورد.

مصطفی السعید: تحلیلگر جهان عرب

مترجم: اکرم آزادی مهرگانی

پایگاه مصری «الأهرام»