نگاهی به معادلات پیش رو در یمن

فتنه صنعا که با سخنرانی علی عبدالله صالح و دعوت از نیروهای طرف‌دار خود به تسخیر صنعا در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۷ آغاز شده بود بعد از اعتراضات سال ۲۰۱۴ و فرار رئیس جمهوری مستعفی به عربستان، مهمترین اتفاقی بود که از داخل یمن می‌توانست نیروهای مقاومت را تا مرز فرو پاشی ببرد.کشته شدن علی عبدالله صالح در راه فرار به مأرب و پایگاه نیروهای اماراتی به دست محافظان خود و عربستان تا حد بسیار زیادی فتنه در داخل صنعا را رفع کرد[۱]. این موضوع در دو جبهه داخلی و خارجی درگیر در بحران یمن تأثیرگذار است.از این منظر شناخت ابعاد این فتنه می‌تواند راه را برای درک رفتار آینده طرف‌های درگیر بیشتر هموار ‌سازد.

۲ دسامبر ۲۰۱۷م علی عبدالله صالح در یک بیانیه اعلام کرد که نیروهای حامی او به همکاری خود با حوثی‌ها پایان داده‌اند. او در این بیانیه تصریح کرد که وی آماده است تا برگی تازه در همکاری با نیروهای سعودی علیه حوثی‌ها باز کند، اگر آنها حمله به شهروندان یمنی را متوقف کنند[۲]. در این میان انصارالله اعلام کرد که یک فروند موشک به نیروگاه هسته‌ای امارات‌متحده‌عربی در ابوظبی شلیک کرده است، خبری که بلافاصله از سوی امارات متحده تکذیب شد. در همین راستا اوضاع در صنعا به ضرر انصارالله پیش می‌رفت و در نهایت با حرکت به موقع انصارالله در بسیج مردمی در صنعا فتنه‌ای بزرگ که از ۸ ماه پیش از این برنامه ریزی شده بود تا حد زیادی در داخل صنعا به نفع نیروهای مقاومت به پایان رسید.

علی صالح به عنوان رهبر فتنه از میان رفت، موازنه قوا در صنعا به نفع حامیان انصارالله تغییرکرد، یک نوع یکپارچگی میان نیروهای مقاومت به وجود آمد و در عین حال اتحادی که با تمام هزینه‌هایش میان انصارالله وعلی عبدالله صالح بسته شده بود با کمترین هزینه از میان رفت. اما این موضوع در میدان‌های جنگ باعث پیشروی‌ نیروهای رئیس جمهور مستعفی شد و بعد از تسلیم دو گردان از حامیان علی عبدالله صالح به نیروهای هادی، این نیروها پیشروی کردند و الخوخه مرکز اولین مدیریت از استان الحدیده در ساحل غربی یمن سقوط کرد[۳]. نیروهای هادی پس از پیوستن نیروهای صالح و با پشتیبانی هوایی ائتلاف پیشروی کردند. نیروهای هادی به پادگان «أبوموسی الأشعری» سیطره پیدا کردند[۴] و با همراهی نیروی هوایی ائتلاف وارد شهر حیس شدند ولی نتوانستند این شهر را به تصرف خود درآورند. این به آن معناست که بعد از مرگ علی صالح، نیروهای ائتلاف در تلاشند تا با استفاده از تعصبات قبیله‌ای در یمن میدان‌های بیشتری در داخل یمن علیه انصارالله ایجاد کنند و از این طریق فشار را بر انصارالله افزایش دهند.این موضوع باعث شده است تا نیروهای مردمی با فشار مضاعفی رو به رو شوند. این فشارها با اتحادی که میان انصارالله و نیروهای ارتش که بعد از کشته شدن علی صالح اتفاق افتاده است می‌تواند به شکست نیروهای هادی بیانجامد، این موضوعی است که در استان أب و اطراف تعز در حال اتفاق است. اما در نهایت کشته شدن علی صالح باعث شده است تا بحران یمن به صورت فزاینده‌ای رو به پیچیده شدن بگراید. آنچه در این میان حائز اهمیت است یکپارچگی نیروهای انصارالله است که در بیشتر جبهه‌ها قدرت این گروه را افزایش داده است. البته این موضوع می‌تواند با توجه به حجم فشارهای بین المللی و داخلی به نیروهای مقاومت به صورت موقتی باشد. لذا با توجه به شرایط اتفاق افتاده در بحران یمن چند سناریو پیش‌رو خواهد بود.

انصارالله با در اختیار گرفتن کامل صنعا و ائتلاف با احزاب مختلف می‌تواند دست برتر را در مذاکرات داشته باشد و امیدوار باشد که جلساتی که با قبائل جنوبی یمن که از ماه گذشته آغاز شده به نتیجه‌ی مطلوب برسد و قبایل جنوبی را که از حامیان سرسخت انصارالله قبل از ائتلاف با صالح بودند را به خود جذب کند.از طرف دیگر نیروهای حامی علی صالح را بتواند به خود جلب کرده و ضعف در جبهه‌های حیس را به حداقل برساند. این دیدگاه یک برآورد خوش‌بینانه برای انصارالله است در حالی که در شرایط میدانی برخی از نیروهای ارتش به هادی پیوسته اند و نیروهای هادی سعی دارند با پیشروی سریع در حیس و حرکت به سمت بندر حدیده قدرت نظامی انصارالله را کاهش داده و قدرت چانه زنی این گروه را در مذاکرات آینده که دیر یا زود باید اتفاق بیفتد را تحلیل ببرد[۵].

از سوی دیگر حرکت نیروهای هادی به سمت صنعا با همراهی نیروی هوایی ائتلاف و زرهی امارات می‌تواند در نهایت به درگیری میان امارات و عربستان در راستای حمایت از احمد صالح بیانجامد. در این راستا تلاش نیروهای ائتلاف بر تشدید مشروعیت‌زدایی انصارالله متمرکز خواهد شد و به دنبال اتحاد قبائل یمنی و همراهی آنها با هادی است. اما آنچه در عرصه بین المللی در حال شکل‌گیری است افزایش فشارها بر ائتلاف عربی است که با همراهی کشورهای غربی و آمریکا برای کاهش محاصره و ارسال کمک‌های انسان دوستانه به یمن در حال پیگیری است[۶]. از برآیند اتفاق‌های افتاده در یمن می‌توان اینگونه برداشت که هر دو طرف درگیر به این نتیجه رسیده اند که پایان بحران یمن راه‌حلی سیاسی با معادلات جدید است که هر کدام‌ از طرف‌های درگیر سعی دارد با دست باز و قدرت بیشتر پای میز مذاکره حاضر شود.

عماد اصلانی مناره بازاری/ کارشناس مسائل سیاسی

منابع:

[۱] محمد صادق الحسینی، أسرار انقلاب صالح ودور «إسرائیل» ومَن قتلَ الرئیس ولماذا…!؟، قناۀ العالم، ۵ دیسمبر۲۰۱۷، فی:

http://www.alalam.ir/news/3194171/

[۲] عربستان از پیشنهاد ‘بازگرداندن یمن به خانواده اعراب’ استقبال کرد، خبرگزاریBBC، ۲ دسامبر۲۰۱۷، قابل بازیابی در:

http://www.bbc.com/persian/world-42207480

[۳] قوات الجیش الیمنی تصل إلى ثالث مدیریات الحدیده، العربیه، ۱۰ دیسمبر ۲۰۱۷، فی:

hhttp://ara.tv/b6n2p

[۴] القوات الحکومیه تسیطر على مدیریه الخوخه جنوبی الحدیده إثر انسحاب الحوثیین، المصدر اون لاین، ۷ دیسمبر ۲۰۱۷، فی:

http://www.almasdaronline.com/article/95957

[۵] محمود پیر بداغی، عملیات نظامی علیه یمن، شیعیان یمن، ۱۸ آذر ۱۳۹۶، قابل بازیابی در:

http://alyamani.blogfa.com/

[۶] ترامپ از عربستان خواست ‘فورا’ راه ورود کمک‌ها به یمن را باز کند، خبرگزاری BBC، ۱۶ آذر ۱۳۹۶، قابل بازیابی در:

http://www.bbc.com/persian/world-42260815