بلندپروازی نظامی ژاپن، علل و نتایج محتمل

با افزایش تنش در شرق آسیا در نتیجه بحران اتمی کره شمالی و تهدیدات متقابل آمریکا و پیونگ یانگ ، کشورهای این منطقه سیاست تقویت قدرت نظامی خود به منظور بازدارندگی را به طور جدی در پیش گرفته‌اند. در این میان ژاپن به عنوان یکی از مهمترین متحدان ایالات متحده در منطقه که همواره از سوی کره شمالی احساس تهدید حمله هسته‌ای می کند، از قصد خود برای خرید و استقرار سیستم دفاع موشکی آگیس (Aegis) خبر داده است. آگیس نوعی سیستم دفاع موشکی ساخت آمریکا با هدف شلیک از روی کشتی یا ناوهای نظامی است. نمونه زمین پایه این سیستم دفاعی نیز ساخته شده است. در بیانیه‌ کابینه ژاپن آمده است: «اقدامات هسته‌ای و موشکی کره‌شمالی به تهدیدی بزرگتر و نزدیکتر برای امنیت ملی ژاپن تبدیل شده و ما نیاز داریم تا به صورت چشمگیری قابلیت‌های دفاع موشکی بالستیک خود را در دفاع از ژاپن تقویت کنیم».

راهبرد خروج از انزوای نظامی

ژاپن طی سال‌های اخیر به طور جدی تلاش می نماید تا ضمن افزایش توان نظامی خود محدودیت‌های اعمال شده بر این کشور پس از جنگ جهانی دوم در عرصه نظامی را رفع کند. قانون اساسی ژاپن که در سال 1947 با اعمال فشار ایالات متحده نوشته شده است، اجازه داشتن «ارتش» به این کشور را نمی‌دهد و در مقابل ژاپن صرفاً می‌تواند نیروهای محدود نظامی موسوم به «نیروهای دفاع از خود» داشته باشد. در طول دهه‌های گذشته ایالات متحده با احداث پایگاه‌های نظامی متعدد در ژاپن مسئولیت اصلی امنیت این کشور را بر عهده داشته است. اما در طی سالهای اخیر، با افزایش تهدیدات در منطقه شرق آسیا در نتیجه رقابت با چین و تهدیدات کره شمالی، و همچنین بیشتر شدن مخالفت‌ها با حضور نظامیان آمریکایی در این کشور، توکیو به سرعت به سمت گسترش توان دفاعی خود رفته است. در سپتامبر 2010 بود که ژاپن با انتشار استراتژی جدید نظامی خود نخستین «نشانه های جدی» برای خروج از «انزوای نظامی» را نشان داد. در سال 2015 نیز قانون مهم صدور مجوز حضور نیروهای نظامی این کشور برای عملیات های نظامی خارج از خاک ژاپن باعث شد تا بسیاری از کارشناسان آن را یک گردش 180 درجه ای در سیاست های خارجی این کشور عنوان کنند. ژاپن برای این استراتژی نظامی، رقمی بالغ بر 280 میلیارد دلار برای پنج سال (2010 تا 2014) اختصاص داد و اعلام کرد قصد دارد در این سال ها مواضع دفاعی خود در جنوب و غرب این کشور(مناطق مرزی با چین) را تقویت و روی پروژه های موشکی بالستیک سرمایه گذاری کند. در این استراتژی همچنین بر گسترش روابط با همپیمانان کلیدی از جمله آمریکا و افزایش شمار زیر دریایی‌ها و .... تاکید شده است. در همین راستا ژاپن در سال 2016 بودجه دفاعی 50 میلیارد دلاری را تصویب کرد و در سال 2017 نیز ۴۶ میلیارد دلار را برای تقویت بخش دفاعی خود در نظر گرفت. مقام‌های دفاعی می‌گویند، دو واحد آگیس ساحلی می‌تواند تمام ژاپن را پوشش دهد و هزینه آن حدود ۲۰۰ میلیارد ین (۱.۸ میلیارد دلار) خواهد بود. با این وجود میزان دقیق هزینه آن اعلام نشده و احتمالا هزینه دقیق در بودجه ۲۰۱۸ قید می‌شود. بدین ترتیب انتظار می‌رود بودجه نظامی ژاپن به طور چشمگیری رشد داشته باشد. مقام‌های توکیو ابراز امیدواری کرده‌اند که این سیستم‌ها تا ۲۰۲۳ عملیاتی شوند.

سیاست حمایتی ترامپ

ترامپ چه قبل و چه بعد از انتخابات ریاست جمهوری، در راستای شعار " اول آمریکا"، به انتقاد از سیاست‌ خارجی دولت‌های گذشته روی آورد و در همین راستا خواستار جلوگیری از پرداخت هزینه هایی بود که آمریکا برای حمایت از متحدان خود در سراسر جهان متقبل می‌شود. او معتقد بود برخی از مهمترین متحدان آمریکا مانند عربستان، آلمان، کره جنوبی و ژاپن ضمن بهره گیری از چتر حمایتی آمریکا هزینه چندانی برای این مساله نمی پردازند و سرمایه خود را صرف تقویت اقتصاد خود می‌کنند. بنابراین، ترامپ معتقد بود که این کشورها باید هزینه حمایت آمریکا از خود را بپردازند. بر این اساس ترامپ پس از سفر به شرق آسیا و ورود به ژاپن، در 6 نوامبر در سخنانی گفت: «ژاپن می‌تواند موشک های کره شمالی را خارج از آسمان خود نیز سرنگون کند، اگر تسلیحات آمریکایی مورد نیاز برای انجام این کار را خریداری کند. ما بهترین تجهیزات نظامی را در اختیار داریم».

تاکید ترامپ بر خرید تسلیحات نظامی به طور حتم در راستای تحت فشار قرار دادن توکیو برای کاهش کسری تجاری این کشور با آمریکا است. ژاپن طی سال گذشته (2016) مازاد تجاری 69 میلیارد دلاری با آمریکا داشته است. لذا در همین سفر ترامپ درباره روابط اقتصادی آمریکا و ژاپن گفت: «به عنوان رئیس جمهور، متعهد به دستیابی به روابط تجاری آزاد و منصفانه هستم. ما به دنبال دسترسی صادرات آمریکا به بازارهای ژاپن هستیم تا کسری تجاری با این کشور را از بین ببریم».

افزایش تنش‌ها در شرق

موضوع استقرار سیستم‌های موشکی آمریکا در شرق آسیا برای آنچه واشنگتن مقابله با تهدیدات اتمی پیونگ یانگ ذکر می‌کند به شدت از سوی دو قدرت دیگر ذی‌نفوذ در منطقه یعنی چین و روسیه مورد انتقاد و مخالفت قرار گرفته است. اقدام واشنگتن در تسریع روند استقرار سیستم موشکی تاد (THAAD) در کره جنوبی خشم پکن را در پی داشته است زیرا برد راداری بالای این موشک ها قادر است فعالیت‌های نظامی چین و حتی روسیه را رصد کرده و منجر به تغییر معادلات نظامی منطقه به سود آمریکا شود. در حال حاضر نیز ژاپن در حال همکاری با ایالات متحده برای استقرار سیستم جدیدی از بازدارنده‌های SM-3 Block 2A است که قادر است تا اهداف را تا 1000 کیلومتر دور کند. وزارت خارجه روسیه انتقاد از استقرار این دو سیستم در ژاپن را مورد انتقاد قرار می دهد.

لذا در اولین واکنش‌ها، میخائیل اولیانوف، رئیس منع گسترش سلاح های هسته ای و کنترل تسلیحات در وزارت امور خارجه روسیه گفت: استقرار سیستم دفاع موشکی آمریکا در ژاپن نقض پیمان «INF» در از بین بردن موشک های متوسط و کوتاه برد است و مسکو در صورت نیاز اقدامات لازم را برای اطمینان از امنیت ملی روسیه صورت خواهد داد.

«هوا چون اینگ» سخنگوی وزارت خارجه چین 21 اوت 2017 با اعلام نارضایتی پکن از اقدام اخیر آمریکا در خصوص استقرار سامانه موشکی جدید در ژاپن، تاکید کرد کشورهای مختلف باید ضمن توجه به منافع امنیتی خود، به نگرانی‎های امنیتی کشورهای دیگر احترام بگذارند و توسعه همکاری نظامی دو جانبه بین ژاپن و آمریکا نباید به منافع طرف سوم و صلح و ثبات منطقه‌ای زیان برساند. در همین راستا با افزایش اقدامات تنش‌آفرین واشنگتن، از حدود یک ماه پیش (26 نوامبر) چین بمب ‌افکن‌های هسته‌ای خود را به حالت آماده‌باش در آورد.

بنابراین باید اذعان کرد اقدام ژاپن برای خرید و استقرار سیستم دفاع موشکی آگیس در خاک خود، در راستای برنامه ژاپن برای خروج از انزوای نظامی تحمیل شده پس از جنگ دوم جهانی و فشار دولت ترامپ بر توکیو برای ایجاد موازنه در تجارت خارجی با واشنگتن صورت می‌گیرد که مسلماً این اقدام بر تنش‌ها در شرق آسیا خواهد افزود.