تنش ترامپ با چین و روسیه بر سر انتقال نفت به کره شمالی

بحران هسته ای کره شمالی را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین بحران‌های عرصه بین‌الملل در یک سال اخیر دانست؛ به گونه‌ای که بسیاری از تحلیل‌گران بر این باورند در صورت وقوع جنگ در این منطقه بر علیه پیونگ یانگ، بزرگ‌ترین فاجعه انسانی بعد از جنگ جهانی دوم اتفاق خواهد افتاد. تداوم آزمایش‌های موشکی کره شمالی و اصرار کیم جونگ اون بر انجام آزمایش‌های موشکی جدید و از طرف دیگر رفتار تحریک‌آمیز آمریکا در تهدید مداوم نظامی پیونگ یانگ، اجماعی جهانی را برای تقابل با رویارویی محتمل طرفین ایجاد کرده است. با این وجود، در عرصه جدید معادلات، روندی از اختلاف‌نظر و تفاوت در رویکردها میان بازیگران بین‌المللی ایجاد شده که روند حل بحران کره شمالی را با ابهامی جدی مواجه کرده است.

اساس تنش‌های جدید بر این مبناست که دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا و رسانه‌های غربی با صراحت، کشورهای چین و روسیه را به دور زدن تحریم‌های کره شمالی و نقض قطعنامه‌های شورای امنیت متهم کرده‌اند. در همین ارتباط، بر اساس گزارش خبرگزاری یونهاپ، از مشاهده کشتی چینی اطلاع داده‌اند که قصد انتقال نفت به کره شمالی را داشته است. در این زمینه در 8 دی 1396 مقامات کره جنوبی مدعی شدند این کشتی در روز 11 اکتبر در بندر «یوسو» در جنوب کره جنوبی پهلو گرفت و مدعی بود که محموله نفت را از ژاپن به تایوان منتقل می‌کند در حالیکه در بررسی ها معلوم شد این کشتی، به جای رفتن به تایوان، بشکه‌های نفت را به یک کشتی کره‌شمالی به نام «سام جونگ 2» و سه کشتی کشورهای دیگر منتقل کرد. علاوه بر این، خبرگزاری رویترز به نقل از دو منبع امنیتی بلندپایه در غرب اروپا گزارش داد، تانکرهای سوخت‌رسان روسیه در ماه‌های اخیر دست‌کم در سه موقعیت از طریق انتقال محموله‌ها در دریا اقدام به تحویل سوخت به کره شمالی کرده‌اند. همچنین رویترز مدعی می‌شود، این فروش نفت یا محصولات نفتی از سوی روسیه به عنوان دومین صادرکننده بزرگ نفت جهان به کره شمالی ناقض تحریم‌های سازمان ملل به حساب می‌آید. این منابع امنیتی گفتند: اقدامات اخیر روسیه در انتقال نفت به کره شمالی در ماه‌های اکتبر و نوامبر نشان می‌دهند که قاچاق از جانب روسیه به کره شمالی به سطح پر کردن محموله‌ها در دریا رسیده است. با وجود طرح این ادعاها در پرداختن به موضوع جدید نقض تحریم‌های شورای امنیت در ارتباط با کره شمالی، از سوی روسیه و چین ضروری است که ابعاد مختلف مساله مورد بررسی دقیق‌تر قرار گیرد.

آیا چین و روسیه قطعنامه شورای امنیت را نقض کرده است؟

در نتیجه تحولات اخیر، این مساله مطرح می‌شود که آیا چین و کره شمالی قطعنامه شورای امنیت را نقض کرده اند یا خیر ؟ برای بررسی این موضوع ضروری است در ابتدا به قطعنامه‌های شورای امنیت پیرامون تحریم‌های پیونگ یانگ پرداخت. بر اساس قطعنامه 2375 شورای امنیت سازمان ملل متحد که در سپتامبر (شهریور) سال جاری تصویب شد کشورهای عضو را از انتقال کشتی به کشتی هرگونه کالا به کره شمالی منع کرده است. همچنین قطعنامه 2397 شورای امنیت سازمان ملل نیز که یک هفته پیش به تصویب رسید، اجازه داده است تا کشتی های مظنون به شرکت در فعالیت های غیرقانونی کره شمالی، توسط سایر کشورها بازرسی و توقیف شوند.

با وجود تمامی این تلاش‌ها آن‌چه مسلم به نظر می‌رسد این است که اگر اثبات شود که چین و روسیه قطعنامه 2397 شورای امنیت را نقض کرده‌اند، گستره بحران پیرامون کره شمالی بیش از هر زمان دیگری پیچیده‌تر خواهد شد. اما از سوی دیگر می‌بایست به این موضوع توجه شود که طرح ادعاهای رسانه‌های غربی، به هیچ عنوان نمی‌تواند در مقام مرجع نهایی برای قضاوت پیرامون نقض قطعنامه شورای امنیت از سوی مسکو و پکن در نظر گرفته شود. واقعیت آن است که انتشار چندین گزارش ساده از سوی رسانه‌های طرفدار غرب فاقد اعتبار بوده و می‌بایست در برابر ان استدلال‌ها وگزارشات رسانه‌های چین و روسیه نیز مورد توجه قرار گیرد. از این رو، در شرایط فعلی نمی‌توان گفت که چین و روسیه ناقض قطعنامه شوری امنیت بوده‌اند.

متعاقب انتشار اخبار پیرامون صادرات نفت چین به کره شمالی بلافاصله دونالد ترامپ همانند دیگر مواضع خود شبکه اجتماعی توئیتر را برای اعلام نظر خود مورد استفاده قرار داد. «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری آمریکا، پنجشنبه هفته گذشته (7 دی 1396) در شبکه اجتماعی توئیتر، نوشت: «مچ خلافکار گرفته شد؛ خیلی ناامید کننده است که چین اجازه می‌دهد نفت خام به کره‌شمالی برسد. اگر چنین چیزی ادامه پیدا کند، هیچ‌وقت به راه‌حلی دوستانه برای مشکل کره‌شمالی نمی‌رسیم.» شایان ذکر است که بیان این اظهارات در شرایطی است که پکن روز پنجشنبه و در واکنش به گزارش یک روزنامه کره‌جنوبی که از تلاش «غیرقانونی» چین برای همکاری با نفتکش‌های کره‌شمالی خبر داده بود، گفت هیچ یک از قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل، فروش نفت خام توسط نفتکش‌های دریایی چین به کره‌شمالی را تحریم نکرده است. علاوه بر این، در واکنشی دیگر سخنگوی وزارت خارجه چین به شکل جدید ادعای دونالد ترامپ را رد کرد و آن را منطبق با واقعیت‌ها ندانست. وزارت خارجه روسیه نیز اعلام نمود که بطور کامل و قاطع به قطعانه ها پایبند بوده است.

نقض احتمالی قطعنامه و چرایی آن

با وجود قطعی نبودن نقض قطعنامه های شورای امنیت توسط روسیه و چین نیز انکار پکن در این رابطه، با فرض نقض این قطعنامه ها می توان ابعادی را مطرح نمود:

یکی از اهداف روسیه و پکن جلوگیری از گسترش و عمق یابی بحران و زمینه های شکل گیری جنگ در این منطقه است.چرا که چنین رخدادی امنیت آنها را نیز بشدت در مخاطره قر ار خواهد داد. از طرف دیگر در این راستا تمایل ندارند با آمریکا بطور جدی در یک مواجهه و تقابل قرا بگیرند. بر همین اساس این دو کشور – در شرایطی که آمریکا فضا را با سرعت به سمت یک جنگ در کره پیش می برد- مناسب دیدند که از طریق همراهی با این کشور در تصویب قطعنامه جدید علیه کره که متضمن تحریمهای بیشتر علیه پیونگ یانگ بود،از وقوع جنگ جلوگیری نموده و خود را در مظان حمایت از کره شمالی بعنوان یک تهدید هسته ای برای جهان، آنگونه که آمریکائیها تصویر سازی می نمایند، قرار ندهند.از طرف دیگر در نتیجه این همکاری و آرام سازی فضا، این فرصت نیز بوجود خواهد آمد تا در رابطه با گزینه مذاکره و حل و فصل مسالمت آمیز بحران، تلاش و چاره اندیشی بیشتری صورت گیرد. به همین دلیل می بینیم که روسیه و چین در عین رأی دادن به تحریم بیشتر علیه کره، این راهکار را نتیجه بخش ندانسته و بر مذاکره تأکید و اصرار دارند.

علاوه بر اینها ، کره شمالی تا کنون در برابر فشارهای آمریکا مقاومت نموده و بطور قاطع نشان داده است که قصد تسلیم شدن در برابر مقامات واشنگتن را ندارد. زیرا آمریکا را بشدت تهدید امنیتی خود می د اند. در این فضا، همکاری روسیه و چین با آمریکا در برخورد با کره شمالی و فشار بیشتر بر این کشور، چه بسا خشم و تهدید کره را در پی داشته باشد.

از سوی دیگر روسیه و چین تمایل ندارند، از طریق این همراهی به توسعه قدرت و نفوذ آمریکا در منطقه مورد علاقه و نفوذ خود کمک نمایند. به هر حال از نظر آنها، کره بعنوان یک کشوری می باشد که در مقابل توسعه نفوذ و اقتدار آمریکا در این منطقه ایستاده است و آنها می توانند از توانمندیهای کره در مقابله با برنامه های واشنگتن در شرق آسیا استفاده نمایند.