کودتای نرم محمد بن سلمان، آل سعود پوست اندازی می کند

در نزدیک به 9 دهه گذشته قدرت در خاندان سعودی همواره از برادر به برادر به ارث رسیده است. علت این مسئله نیز وصیت ملک عبدالعزیز موسس پادشاهی سعودی بوده است. طبق این وصیت انقال قدرت در عربستان باید از برادر به برادر صورت بگیرد و در واقع روند انتقال قدرت افقی بوده است. اما در سه سال گذشته اقدامات ملک سلمان نشلن داده است که وی به دنبال بر هم زدن روش افقی انتقال قدرت و روی آوردن به روند عمودی انتقال قدرت است.

ملک سلمان از همان ابتدای روی کار آمدن اقدام به قلع و قمع شاهزاده های مخالف و رقبای احتمالی قدرت کرد. در این مسیر فرزندان ملک عبدالله شاه متوفی برکنار و دربار سعودی نیز از مهره های مخالف وی پاکسازی شد. وی در سال 2015 مقرن بن عبدالعزیز را از ولیعهدی برکنار و برادرزاده خود محمد بن نایف را از نسل سوم شاهزادگان سعودی به ولیعهدی انتخاب کرد. در واقع با این اقدام ملک سلمان، روند افقی انتقال قدرت کنار گذاشته شد. در مراحل بعد وی با محدود کردن قدرت بن نایف زمینه را برای برکناری وی نیز آماده کرد و در نهایت در خرداد ماه 96 با برکناری بن نایف از ولیعهدی، محمد بن سلمان به عنوان ولیعهدجدید انتخاب شد. این مسئله با اقدامات بعدی وی معنای خاصی پیدا کرد. چرا که محمد بن سلمان با هدف حذف مخالفان و به بهانه مبارزه با فساد شاهزاده های قدرتمند سعودی در زمینه های مختلف را بازداشت و به نوعی آن ها را وادار به اطاعت از خود کرد. در این میان بازداشت متعب بن عبدالله وزیر گارد ملی و فرزند پادشاه سابق که خود از گزینه های مهم پادشاهی سعودی بود و همچنین ولید بن طلال میلیارد سعودی که می توانست در مسیر برنامه هادی اقتصادی بن سلمان مشکل آفرینی کند مهمتر از سایر شاهزاده های بازداشتی بود.

در واقع روند اقدامات سه سال گذشته ملک سلمان و محمد بن سلمان نشان دهنده این است که نقشه ای فراتر از به قدرت رسیدن محمد بن سلمان در عربستان در حال پیگیری است و آن تلاش برای عملی کردن تداوم پادشاهی در آل سلمان به جای آل سعود است. در این ارتباط محمد بن سلمان همزمان وزیر دفاع، معاون نخست وزیر، و مسئول اصلی پروژه های اقتصادی عربستان است و برادر وی نیز خالد بن سلمان سفیر عربستان در آمریکا به شمار می رود. علاوه بر این تمامی مخالفان با نهادینه شدن قدرت در آل سلمان نیز به نوعی به حاشیه رانده شده اند. این مطلب را روزنامه لبنانی الاخابر نیز تایید کرده است. روزنامه لبنانی «الاخبار» در یادداشتی با عنوان «بازسازی ساختار حکومت در عربستان و یکسره‌سازی انحصار قدرت در نسل سلمان» تاکید کرد، مهم‌ترین پرسش درباره عربستان این نیست که آیا و چگونه ملک سلمان به نفع فرزندش محمد از قدرت کناره‌گیری می‌کند بلکه این است که چگونه نسل محمد بن‌سلمان تاج و تخت سعودی را به میراث می‌برد... بازسازی نهادهای حکومتی عربستان صرفا با هدف رسیدن امن بن سلمان به پادشاهی صورت نگرفته بلکه برای اطمینان از موروثی شدن قدرت در نسل فرزند برتر هفتمین پادشاه عربستان است.» «جمال خاشقچی»، روزنامه نگار معروف نیز از گرایش محمد بن‌سلمان برای بازتعریف خاندان پادشاهی گفته به‌گونه‌ای که سلطنت را منحصر به نسل پادشاه کنونی کند.

در این گزارش آمده است که ملک سلمان به عنوان آخرین مهره کارآمد از بین فرزندان ملک عبدالعزیز و فرزندش محمد به عنوان مرد قدرتمند از نسل سلمان شناخته می‌شود بنابراین اقدام ملک سلمان در انتخاب فرزند وسطی و نه ارشد خود برای ولیعهدی نشان از دیدگاه سلمان برای تسلسل حکومت بعد از وی دارد.

در کل به نظر می رسد که که با توجه به اینکه فرزندان عبدالعزیز دچار کهولت سن بوده و تقریبا هیچ یک از فرزندان وی در شرایط کنونی امکان رسیدن به پست پادشاهی را ندارد باید قدرت را در عربستان متعلق به نسل سوم شاهزاده ها دانست. در شرایط کنونی نیز محمد بن سلمان به دنبال آن است تا قدرت را در بین فرزندان خود و احتمالا برادران و برادرزاده های خود نهادینه کند و از رسیدن دیگر خانواده های خاندان سعودی به قدرت ممانعت خواهد کرد. در واقع باید گفت که با به قدرت رسیدن محمد بن سلمان قدرت از آل سعود به آل سلمان انتقال خواهد یافت.