بیداری اژدها در مقابل طغیان داعش

طی هفته گذشته بار دیگر خبر مذاکرات و توافق میان افغانستان و چین برای احداث یک پایگاه نظامی در ایالت بدخشان افغانستان مطرح شد. خبرگزاری فرانسه، به نقل از «محمد رادمنش» معاون سخنگوی وزارت دفاع ملی افغانستان اعلام کرد، مقام های افغان و چین درباره احداث یک پایگاه نظامی در افغانستان گفت و گو کرده‌اند، اما هنوز جزئیات آن منتشر نشده است.

پیشتر و در اواخر دسامبر 2017 ژنرال دولت وزیری، سخنگوی وزارت دفاع افغانستان از این توافق پرده برداشته بود که از سوی پکن این مسئله تکذیب شد. با این وجود موافقت اولیه برای ساخت این پایگاه در طی دیدار یک هیئت افغانی به ریاست وزیر دفاع طارق شاه بهرامی در ماه دسامبر 2017 به چین فراهم شد. در جریان این دیدار، طرفین درباره همکاری در مبارزه ضد تروریسم در مناطق مرزی مذاکراتی را انجام داده بودند. پیش از آن نیز نیز در تابستان سال 2016 اجلاسی با حضور روسای ستادهای کل نیروهای مسلح تاجیکستان، چین، افغانستان و فرماندهان نیروی زمینی ارتش پاکستان در شهر ارومچی چین برگزار شد. در طی این اجلاس تفاهم‌نامه‌ای در مورد ایجاد ائتلاف و تشکیل مکانیسم چهارجانبه برای مبارزه مشترک با تروریسم و افراط گرایی به امضا رسید. اما اعلام دوباره این موضوع از سوی مقامات افغانستانی این پرسش را ایجاد می‌کند که مهمترین ابعاد و اهداف طرفین از انجام این توافق چیست؟

یکی از مهمترین دلایل چین برای ایجاد پایگاه نظامی در افغانستان را می‌توان مقابله با شورشیان مستقر در بدخشان در مرز با استان سین کیانگ چین دانست. منطقه خودمختار سین چیانگ (مرکزیت اویغورها با مساحتی تقریبا به اندازه ایران ) با حدود 22 میلیون نفر جمعیت دارای بخش‌های آسیب‌پذیر و مرز مشترک 5600 کیلومتری با افغانستان، تاجیکستان، قرقیزستان، قزاقستان، روسیه، مغولستان و هند است.

ستیزه جویان سین کیانگ طی سال‌های طولانی در افغانستان و پاکستان زندگی می کنند. در این زمینه امان الله پیمان، سیاستمدار بدخشان، به خبرگزاری عرب نیوز گفت: " نگرانی چین دلایل روشنی دارد، ستیزه جویان نزدیک به 50 درصد از بدخشان را کنترل می کنند." در دوران حکرانی طالبان در افغانستان، تعداد زیادی از اویغورهای چینی که در اردوگاه‌های القاعده آموزش نظامی دیده‌ بودند، به تشکیلات شبه‌نظامیان خارجی راه یافتند. بر این اساس چین قصد دارد پایگاه نظامی خود را در کریدور اتصال سین کیانگ به بدخشان که منطقه‌ای کوهستانی و صعب العبور به نام «وخان» است مستقر کند. این منطقه که از شمال به سمت تاجیکستان و از جنوب به سوی پاکستان امتداد می‌یابد، به علت برف سنگین و شرایط آب و هوایی سخت، برای سال های زیادی دور از دسترس دولت مرکزی بوده است. این منطقه به قدری غیرقابل دسترس است که بسیاری از مردم نمی دانند که رئيس جمهور آنها چه کسی است یا اینکه ایالات متحده در سال 2001 به این کشور حمله کرده است.

پکن نگران است که ستیزه جویان دولت اسلامی عراق و سوریه فرار از عراق و سوریه می توانند از طریق واخان به چین وارد شوند یا از آسیای مرکزی و سین کیانگ برای رسیدن به افغانستان عبور کنند. برخی از اویغورها پیش از این در عراق و سوریه در حمایت از گروه تروریستی داعش نیز جنگیدند. پکن همچنین نگران آن است که اعضای اخوان المسلمین اویغور جنبش اسلامی شرق ترکستان از وخان عبور کرده و به انجام اقدامات خرابکارانه بزنند.

پس از شکست داعش در عراق و سوریه از آسیای میانه و افغانستان به عنوان گزینه‌های محتمل تداوم فعالیت داعش در منطقه سخن به میان می‌آید. طی ماه‌های اخیر افغانستان شاهد حملات متعدد شبه نظامیان وابسته به گروه داعش بوده است و شواهد حاکی از آن است که آمریکا رویکرد تقویت داعش در افغانستان برای زمینه سازی حضور این گروه در آسیای میانه و ایجاد فشار بر روسیه و حتی چین را در نظر دارد. در این میان چین نیز نگاه ویژه‌ای به حضور اقتصادی در آسیای میانه دارد و به همین علت تقویت ثبات این منطقه را در راستای حفظ و پیشبرد منافع خود در نظر دارد. به طور حتم شرکت‌های چینی در شرایط آشفتگی منطقه‌ای، دسترسی به منابع معدنی افغانستان (که ارزش آن 3 تریلیون دلار برآورد می‌شود) را از دست خواهند داد.

استراتژی جدید امنیت ملی آمریکا که از چین به عنوان مهمترین رقیب و تهدیدکننده برای قدرت آمریکا نام می‌برد نیز بر تلاش‌ پکن برای حضور نظامی بیشتر در خارج از مرزهای این کشور را افزوده است. در این راستا در ماه جولای گذشته چین اولین پایگاه نظامی خود را در خارج از کشور باز کرد و اعضای ارتش آزادیبخش مردم آن را به جیبوتی فرستاد . برآوردها نشان می دهد هدف شی جین پینگ رئیس جمهور چین، گسترش قدرت اقتصادی و ژئوپلتیک چین در سطح منطقه و جهانی می‌باشد. تدوین قانون ضدتروریستی چین که در اواخر دسامبر 2015 از تصویب کنگره ملی این کشور گذشت زمینه را برای امکان ورود نیروها به قلمروی کشورهای همسایه برای کمک همه جانبه به مبارزه با تروریسم در صورت ظهور تهدید امنیت ملی فراهم کرده است. در این صورت باید منتظر ماند و دید آیا اژدهای چین قادر است در برابر نفوذ و گسترش داعش در جوار مرزهای خود موفق شود؟