سد تحریم آمریکا و دیپلماسی نفتی روسیه

مسکو پس از آسیب‌هایی که جانب تحریم‌های گسترده اقتصادی از سوی غرب پس از بروز بحران اوکراین و الحاق کریمه متحمل شد سریعاً به سراغ یافتن آلترناتیوهای مؤثر برای کاهش اثرات تحریمی غرب متمایل شد. گسترش روابط اقتصادی با شرق آسیا و بهره‌گیری از توانمندی‌های تکنولوژیک در حوزه های نفت وگاز برای انجام پروژه‌های مشترک در این حوزه با کشورهای نفت خیز خاورمیانه از جمله برنامه های روسیه بوده است.

***
تحریم‌های ضدروسی در آمریکا این روزها بازار داغی پیدا کرده است و هر روز اخبار جدیدی از متهم شدن افراد عادی، نهادها و شخصیت‌های سیاسی روسیه برای دخالت در روند انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته آمریکا انتشار می‌یابد. ادعای دخالت مسکو در انتخابات را ابتدا آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا(CIA) در دسامبر 2016 یعنی تنها یک ماه پس از برگزاری انتخابات در نوامبر مطرح کرد. این سازمان اعلام کرد افرادی را شناسایی کرده که با روسیه در ارتباط بوده‌اند و با هک کردن هزاران ایمیل از کمیته ملی دموکراتها، آن را در اختیار سایت افشاگر ویکی لیکس قرار داده‌اند. پس از این ماجرا موضوعاتی دیگری همچون ارتباط‌گیری پسر ترامپ و برخی افراد از تیم تبلیغاتی وی با روس‌ها نیز مطرح گردید و در نهایت بازرس ویژه‌ای برای رسیدگی به این موضوع مشخص شد. تحقیقاتی که ترامپ آن را توطئه و دسیسیه چینی علیه خود خوانده است.

اگرچه فعالیت این تیم تحقیقاتی برای اثبات تبانی میان تیم ترامپ با روس‌ها و مهیا کردن شرایط استیضاح و برکناری ترامپ آنگونه که ایده‌آل مخالفان وی در حزب رقیب بوده است تاکنون راه به جایی نبرده است اما به طور حتم اقدامات آنها در جلوگیری از بهبود روابط کرملین و کاخ سفید که از سوی ترامپ وعده داده می‌شد بسیار موفق عمل کرده است. در طول یکسال سپری شده از دوران ریاست جمهوری ترامپ تحریم‌های متعددی بر علیه روسیه از سوی کنگره آمریکا صادر شده است و در آخرین تحول روز گذشته (16 فوریه) ۱۳ شهروند روسیه و سه نهاد این کشور در پرونده تحقیقات پلیس فدرال آمریکا به دخالت در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۲۰۱۶ متهم شدند. اتهاماتی که مسکو آنها را همواره تکذیب کرده و هدف از این اتهام‌زنی را ایجاد فضای روسیه هراسی در میان شهروندان آمریکایی اعلام نموده است.

با این وجود اهداف دولت‌مردان آمریکایی از تشدید اقدامات ضدروسی را می‌توان به صورت موضوعی کلان‌ مورد ارزیابی قرار داد که مربوط به کاربرد یک استراتژی موثر برای جلوگیری از مداخله روسیه در انتخابات آینده آمریکا و اروپا، اعمال فشار اقتصادی و سیاسی برای پیروزی در کانون‌های رقابت با روسیه در سیاست خارجی از جمله مربوط به جنگ در اوکراین، بحران سوریه، مسئله اتمی کره شمالی ، جاه طلبی‌های روسیه در شرق اروپا می باشد. نگاه متعارض دولت پوتین و غرب به مسئله نظم بین المللی مطلوب، اساساً هرگونه توافق یا حتی درک متقابل میان طرفین بر سر مسائل امنیتی اساسی را ناممکن کرده است بر این اساس مشاهده می‌شود دولت ترامپ که یکی از مهمترین برنامه‌های سیاست خارجی خود را بهبود روابط با مسکو اعلام می‌کرد در عرصه عمل نه تنها موفق به انجام این مهم نشد بلکه در سه سند مهم استراتژیک امنیت ملی، آرایش هسته‌ای و دفاع ملی از روسیه به عنوان یکی از تهدیدات اصلی برای موقعیت و منافع آمریکا یاد می‌شود. در این رویکرد اساساً تضعیف رفتار رویزیونیستی (تجدیدنظرطلبانه) روسیه پوتین تنها در صورتی امکان پذیر می شود که غرب آمادگی و ظرفیت خود را برای رویارویی با مخاطرات و هزینه های جدی ناشی از تشدید تنش‌ها را نشان دهد.

در همین راستا به نظر می‌رسد که تحلیل استراتژیست‌های آمریکایی بر کارایی حربه تحریم - برای تاثیرگذاری بر مشی کرملین- در شرایطی است که قیمت نفت همچنان برای رفع مشکلات اقتصادی روسیه پایین‌تر از حد معمول بوده و این کشور وابستگی شدیدی به صادرات کالاها دارد. علاوه بر این، تحریم‌ها می‌تواند چشم انداز اصلاحات اقتصادی و مدرنیزه شدن را همچنان محدود کرده و منجر به نارضایتی عمومی شود و از این طریق موقعیت مستحکم کنونی پوتین برای حضور در انتخابات ماه می تضعیف شود. به عبارت دیگر یکی از مهمرتین اهداف نهادهای تصمیم‌گیرنده آمریکایی در تداوم رویکرد اعمال تحریم‌ها بر علیه روسیه، تاثیرگذاری بر روند انتخابات این کشور برای تقویت مخالفین پوتین می‌باشد.

با این وجود مسکو پس از آسیب‌هایی که جانب تحریم‌های گسترده اقتصادی از سوی غرب پس از بروز بحران اوکراین و الحاق کریمه متحمل شد سریعاً به سراغ یافتن آلترناتیوهای مؤثر برای کاهش اثرات تحریمی غرب متمایل شد. گسترش روابط اقتصادی با شرق آسیا و بهره‌گیری از توانمندی‌های تکنولوژیک در حوزه های نفت وگاز برای انجام پروژه‌های مشترک در این حوزه با کشورهای نفت خیز خاورمیانه از جمله برنامه های روسیه بوده است.

پیشنهاد روسیه به مقامات عربستان سعودی برای سرمایه گذاری مستقیم در عرضه عمومی اولیه آرامکو و پذیرش این پیشنهاد از سوی سعودی‌ها خبر مهمی بود که در هفته گذشته اعلام شد. اهمیت این قرارداد به حدی است که حتی برخی آن را با توافق نامه کوینسی فوریه 1945 بین فرانکلین روزولت و ملک عبدالعزیز، بنیانگذار عربستان سعودی مقایسه می‌کنند. بنابراین هنگامی که روسیه با چین و عربستان سعودی در انجام چنین سرمایه گذاری های عظیم در زمینه انرژی فعالیت می کند، تحریم های آمریکا در زمینه سرمایه و تکنولوژی غربی برای از بین بردن صنعت نفت روسیه، بی معنی است.

از طرف دیگر در ماه‌های آگوست و نوامبر 2017 میان روسیه و ایران نیز توافقاتی برای گسترش همکاری های انرژی صورت گرفت. به طور همزمان مسکو به بازار سرمایه‌گذاری نفتی در آفریقا نیز چشم دوخته است و اخبار منتشره حاکی از انجام توافقات با کامرون می باشد. همچنین پوتین در شرایطی که روابط اروپاو آمریکا گرمی گذشته را ندارد برای بهبود روابط با قدرت‌های اصلی اقتصادی اتحادیه یعنی فرانسه و آلمان دست به کار شده است به صورتی که 17 فوریه 2018 گابریل وزیر خارجه المان در کنفرانس مشترک خبری با لاوروف اعلام کرد که "برلین به دنبال بهبود روابط بین اتحادیه اروپا و روسیه است و انتظار می رود پس از اعزام نیروهای حافظ صلح سازمان ملل در دونساس، جنوب شرقی اوکراین، لغو تحریم های اعمال شده علیه روسیه به تدریج آغاز شود".

پوتین 9 فوریه در جلسه اتحادیه صنفی کارگران و کارفرمای روسی- یک گروه برجسته صنعتی و سرمایه داران تجاری در مسکو- پیش بینی کرد که "کسانی که این کار را انجام می دهند [اعمال تحریم ها] خودشان را به زودی از بین خواهند برد". در واقع، عامل نجات بخش دیپلماسی متمایز روسیه است که بر خلاف تاکتیک سنتی ایالات متحده برای بهره برداری از تنش ها و بحرانهای منطقه ای، مسکو تمرکز خود را بر همکاری های سودمند و مشترک گذاشته است.

حسین آرمند