تقابل نظامی روسیه و آمریکا در سوریه نزدیک است؟

پیگیری اظهارات اخیر بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه و هشدارهای روزافزون روسیه مبنی بر احتمال اینکه آمریکا ادعای استفاده نیروهای ارتش سوریه از سلاح شیمایی در غوطه شرقی را دستاویز حمله به این کشور قرار دهد، به این نتیجه ختم می‌شود که تحول نظامی خطرناکی در بحران سوریه در راه است و فقط چند روز یا چند هفته به آن باقی مانده است. در این میان بشار اسد تاکید کرد با سناریوهای غرب مبنی بر حمله به سوریه مقابله خواهد کرد و تا زمانی که یک تروریسم در سوریه مانده باشد که خاک این کشور را آلوده کند، جنگ با تروریسم ادامه خواهد یافت.

«سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه هم خشم و نگرانی خود را از تهدیدهای روزافزون آمریکا درباره حمله نظامی علیه سوریه ابراز داشته و تاکید کرد چنانچه آمریکا علیه دولت سوریه و مواضع آن اقدام کند، کشورش وارد عمل خواهد شد، زیرا اقدامات جنایتکارانه می‌تواند زندگی مستشاران روس در دمشق و وزارت دفاع سوریه را در معرض خطر قرار دهد. نتیجه‌ای که می‌توان از اظهارات لاوروف گرفت، این است که برنامه حملات آمریکایی شامل هدف قرار دادن دمشق، وزارت دفاع و سایر نهادهای نظامی سوریه از جمله مقر فرماندهی ارتش خواهد بود که مستشاران نظامی روس در کنار همتایان سوری خود در آنجا مستقر هستند. این نخستین‌بار از زمان آغاز بحران در سوریه است که رهبری روسیه به این اهداف در سوریه اشاره می‌کند و چنین پیام‌های هشدارآمیزی ارسال می‌کند.
از سوی دیگر روسیه از 2 هفته پیش نگرانی بسیار زیاد خود را از اطلاعات مبنی بر احتمال اقدامات تحریک‌آمیز گروه‌های مخالف مسلح ابراز داشت، از جمله اینکه چه بسا این گروه‌ها با وجود متوسل شدن به استفاده از سلاح شیمیایی، نظام حاکم سوریه را به استفاده از آن متهم کنند تا به این ترتیب هرگونه حمله آمریکا علیه سوریه توجیه‌پذیر باشد. نکته قابل توجه اینکه رئیس ستاد ارتش روسیه با اعلام کشف یک کارخانه ساخت سلاح شیمیایی در شهرک عفتریس این دیدگاه را قوت بخشید. این شهرک در غوطه شرقی قرار دارد و چند روز پیش از کنترل مخالفان سوریه خارج شد. در این میان روسیه اطلاعات تاییدشده‌ای در اختیار دارد مبنی بر اینکه چه بسا واشنگتن تمام خط قرمزها را نقض کرده و به حملات هوایی علیه سوریه اقدام کند؛ حملاتی که بر خلاف حمله به فرودگاه الشعیرات در نزدیکی حمص نمایشی نیست، بلکه شاید موجب کشته شدن تعداد زیادی از مشاوران نظامی روس شود، از همین‌رو پاسخ روسیه به این حملات حتمی خواهد بود.

«ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه 2 هفته پیش در سخنرانی سالانه خود تاکید کرد روسیه نه‌تنها به هرگونه تجاوز هسته‌ای علیه خود بلکه علیه متحدانش نیز پاسخ خواهد داد. این اظهارات به مثابه پیام هشدارآمیز روشنی به آمریکاست مبنی بر اینکه روسیه موشک‌های پیشرفته‌ای در اختیار دارد که امکان رصد و هدف قرار دادن آن دشوار است. با این توضیحات درک این نکته سخت نیست که منظور پوتین از متحدان، سوریه و کره‌شمالی و حمایت از آنان برابر هرگونه اقدام تجاوزکارانه آمریکاست. با این همه بعید نیست ترامپ مرتکب چنین حماقتی شود، زیرا او به ماجراجویی معروف است و برکناری «رکس تیلرسون» وزیر خارجه و روی کارآوردن «مایک پمپئو» یک راستگرای افراطی و نژادپرست این دیدگاه را تقویت می‌کند که وی «وزارت جنگ» و وزیرانی را که حامی ماجراجویی او در لغو توافق هسته‌ای و کوبیدن طبل جنگ علیه آن و روسیه هستند، محور توجه قرار داده است. تاکید روسیه بر اتخاذ «تدابیر لازم» به منظور مقابله با هرگونه تجاوز آمریکا در درجه نخست به این معنی است که چه بسا واکنش مسکو فقط به مقابله با موشک‌های آمریکا و سرنگونی آن محدود نمی‌شود، بلکه در صورتی که مشاوران نظامی روس قربانی حملات آمریکا به دمشق و پایگاه‌های نظامی آن شوند، مسکو نیز مواضع استقرار نیروهای آمریکایی بویژه در شمال شرق سوریه را هدف قرار خواهد داد. به هر حال جنگ در سوریه همزمان با ورود به هشتمین سال، بار دیگر به موضوع اصلی تحولات جهانی تبدیل شده و روشن است دستاوردهای ائتلاف روسیه-سوریه- ایران در خاک سوریه که به ضرر آمریکا تمام شد، در معرض خطر قرار گرفته است، زیرا ترامپ بر طبل جنگ می‌کوبد و شکست و بازنگری در راهبردهای کشورش در قبال سوریه را قبول نمی‌کند. به این ترتیب اوضاع سوریه به سمت تحولات خطرناکی پیش می‌رود و کشمکش و جنگ اراده بین پوتین از یک طرف و ترامپ و متحدانش از طرف دیگر آغاز شده است.