راه دشوار ترکیه در گذر از سد عفرین

ارتش ترکیه اعلام کرده است که واحدهای آن در جریان عملیات "شاخه‌ زیتون" علیه کردها در شمال سوریه موفق به محاصره‌ شهر عفرین شده‌اند. به گفته فعالان حقوق بشری اکنون ۳۰۰ هزار اهالی این شهر تحت محاصره قرار دارند.

با وجود ادعای اردوغان مبنی بر غریب الوقوع بودن فتح این شهر، اما گروه کرد یگان های مدافع خلق این ادعا را رد کرده و گفته است که همچنان در مقابل پیشروی نیروهای ترکیه مقاومت خواهد کرد.

در عین حال دخالت نظامی ترکیه در شمال سوریه که از اول بهمن‌ماه آغاز شده در حالی در پنجاه و چهارمین روز با ادعای محاصره شهر کردنشین عفرین همراه شده است که آنکارا تصرف چند روزه این شهر کردنشین را وعده داده بود. حال پس از گذشت قریب به دو ماه، ترکیه نه تنها هنوز از تصرف عفرین ناکام مانده که به نظر می‌رسد با وجود ادعای محاصره این شهر، اما هنوز نتوانسته به اهداف مورد نظر خود برای کنترل این شهر دست یابد.

در این جا این پرسش مطرح است که حتی در صورت تائید ادعاهای مقامات ترکی مبنی بر محاصره کامل شهر عفرین، اما این وضعیت تا کجا ادامه خواهد داشت؟

بسیار طبیعی است و بدون تردید مقامات سیاسی و فرماندهان نظامی ترکیه نیز از این موضوع با خبر هستند که محاصره شهر کردی عفرین در شمال سوریه نمی‌تواند در طولانی مدت ادامه یابد و محدودیت‌های قابل توجهی پیش روی نظامیان ترک خواهد بود.



-پاسخ متقابل دولت سوریه: یکی از مهمترین و سرسخت‌ترین مخالفان دخالت نظامی ترکیه در شمال سوریه خود دمشق است. این روزها دولت سوریه پس از کنترل بسیاری از مناطق و شکست گروه‌ تروریستی داعش بسیار متفاوت از دولت سوریه سال 2012 و 2014 است. در حال حاضر با استقرار نیروهای دولتی سوریه در مناطق تازه آزاد شده پس از حلب، ارتش سوریه با فراغ بال بیشتری می‌تواند تحولات شمال این کشور را زیر نظر داشته باشد و تردیدی در این موضوع نیست که نیروهای دولتی با حمایت همپیمانان منطقه‌ای در مقابل عملیات نظامی ترکیه دست بسته نخواهند بود. اعزام نیرو از سوی ارتش سوریه در 30 بهمن‌ماه به منطقه عفرین با هدف حمایت از نیروهای کرد تا کنون در چند نوبت دنبال شده و کردهای سوریه نیز از ورود نیروهای ارتش به "عفرین" برای دفاع از این منطقه در برابر حملات ارتش ترکیه استقبال کرده‌اند.

در واقع در جریان حملات نظامیان ترکیه به شهر عفرین، دمشق و کردهای سوریه در توافقی نانوشته و غیررسمی به همکاری با هم روی آوردند به صورتی که نیروهای بسیج مردمی موسوم به دفاع وطنی به "عفرین" اعزام شده تا در دفاع از شهر به نیروهای کرد کمک کنند و درمقابل، کردهای سوریه نیز اعلام کردند که هرگز خواستار جدایی از خاک کشور نبوده‌اند.

همزمان با ورود نیروهای متحد دولت سوریه به عفرین، شبکه المیادین تصاویری از مرکز این شهر پخش کرد که در آن ساکنان عفرین در جریان استقبال از نیروهای ارتش عربی سوریه، همزمان تصویر عبدالله اوجالان و بشار اسد را در دست داشتند. لذا توافق کردها با دولت سوریه برای مقابله با ترکیه را می‌توان آغازگر فصل جدیدی در رابطه دو طرف در جریان جنگ داخلی سوریه دانست و همین توافق می‌تواند بزرگترین مانع نیروهای ترک برای ورود به شهر عفرین و یا ادامه محاصره آن، به شمار رود.



ایجاد جبهه متحد کردی در عفرین: علاوه بر نیروهای متحد دولت و کردهای مستقر در شهر عفرین در قالب نیروهای یگان‌های مدافع خلق (YPG)، سایر کردها از دیگر مناطق نیز برای محافظت از عفرین برابر تهاجم ترکیه اعلام آمادگی کرده‌اند. در نیمه اسفندماه و همزمان با انتشار اخباری پیرامون نزدیک شدن نظامیان ترکیه به شهر عفرین، خبرگزاری کردی «رووداو» از قول یکی از سخنگویان گروه کردی نیروهای دموکراتیک سوریه، گزارش داد این نیروها از دیرالزور و برخی مناطق دیگر سوریه به عفرین اعزام می‌شود.

علاوه براین برخی گروه‌های کردی در آن سوی مرزهای سوریه و در عراق نیز از آمادگی خود برای حمایت از همزبانان خود در سوریه در مقابل تهاجم ترکیه خبر داده‌اند و در همین ارتباط ملابختیار، از اعضای ارشد حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق اعلام کرد که نیروهای پیشمرگه می‌توانند به منطقه عفرین واقع در شمال سوریه اعزام شوند و اگر بتوانیم درحال‌حاضر به عفرین کمک خواهیم کرد.

همچنین اعزام کردهای سوری از دیگر شهرهای سوریه شامل منبج، کوبانی و قامشلی نیز برای مقاومت در برابر تهاجم ترکیه چندان موضوع دور از انتظاری نیست. با توجه به اینکه ترکیه توسعه عملیات نظامی به سمت مناطق کردی شرق سوریه را پس از عفرین اعلام کرده است طبیعتاً عفرین نخستین جبهه مقامت برای کردهای سوریه محسوب می‌‌ شود.

براین اساس شکل‌گیری جبهه متحد کردی در عفرین متشکل از کردهای این شهر و دیگر مناطق و حتی امکان پیوستن کردهای عراق به این جبهه می‌تواند به مقاومت بیشتر در مقابل تجاوز ترکیه منجر شود که کار را برای ورود ترک‌ها به عفرین مشکل‌تر خواهد ساخت.



موانع سیاسی ترکیه در پیشروی به سوی عفرین: ترکیه تا پیش از حمله به شمال سوریه، با شرکای منطقه‌ای خود شامل ایران و روسیه در تلاش برای کسب توافقی سه جانبه در موضوع سوریه بود. نزدیک به پنج ماه پیش رؤسای جمهور ایران، ترکیه و روسیه پس ار شکست داعش از آغاز روند مشارکت سیاسی در سوریه در اجلاس سه جانبه سوچی خبر دادند. اتحاد منطقه‌ای ایران- ترکیه- روسیه همچنین قرار بود به توافقات آستانه برای ایجاد و تثبیت "مناطق عاری از تنش" در سوریه متعهد بماند تا با جلوگیری از بروز خشونت و درگیری ها در مناطقِ مشخصی از سوریه، امکان برقراری ثبات نسبی و گفت و گو برای آشتی ملی فراهم شود. با این حال حمله ناگهانی ترکیه به شمال سوریه تمام معادلات پیشین همکاری این کشور با ایران و روسیه را زیر سوال برده است. اگرچه سه کشور همچنان گفتگوهای خود پیرامون تعهدات آستانه و مناطق کاهش تنش در سوریه را دنبال می‌کنند، اما تردیدی نیست که ایران و همچنین روسیه نسبت به عملکرد یک جانبه آنکارا در شمال سوریه خوشبین نیستند.

ایران از همان ابتدای دخالت نظامی ترکیه در شمال سوریه مخالفت علنی خود را دعوت آنکارا به خویشتنداری اعلام کرد و روسیه اگرچه اظهارنظر کمتری در خصوص عملیات ترک‌ها در شمال سوریه داشته، اما برای مسکو نیز اقدامات نظامی ترکیه در سوریه تا حدومرز مشخصی قابل تحمل خواهد بود و روس‌ ها نیز چندان علاقه‌ ای به جولان نظامی ترکیه در شمال سوریه ندارند.

علاوه بر رنجش خاطر ایران و روسیه، حتی آمریکا به عنوان هم پیمان نظامی ترکیه و عضو ناتو نیز با نگرانی پیشروی ترک ها در شمال سوریه را دنبال می‌کند و ترس از دست دادن موقعیت خود در مناطق کردی باعث می‌شود که واشنگتن روش های مختلف را برای جلوگیری از پیشروی ارتش ترک بکار گیرد که مذاکره، افزایش تنش و حتی کمک نظامی به کردها مهمترین گزینه های مقامات کاخ سفید خواهد بود.



در این شرایط طبیعی است که سه جبهه مخالف ترکیه در شمال سوریه تا حد زیادی می‌تواند مانع پیگیری اهداف این کشور در تصرف عفرین و تداوم حضور در آن باشد. از طرف دیگر ترس از افزایش هزینه و تلفات نظامی در میان نیروهای ترکیه و غیرنظامیان خود مزید علت خواهد بود تا ترک‌ها نتوانند روی محاصره دراز مدت عفرین حساب باز کنند. کشته و زخمی شدن حداقل 950 شهروند غیرنظامی در منطقه عفرین بر اثر حملات ترکیه در مجموع به معنای افزایش انتقادات بین‌ المللی از آنکارا است و در این موقعیت روشن است که ترکیه چه کار دشواری برای پیشروی به سوی شهر عفرین در پیش خواهد داشت.