ترامپ از لبنان چه می‌خواهد؟

اخیرا نشستی در پاریس با عنوان نشست «حامیان لبنان» برگزار شده است که بهانه­ای شده تا ترامپ دوباره حملات لفظی خود علیه ایران و حزب الله را انجام دهد. پس از برگزاری کنفرانس «گروه بین‌المللی حمایت از لبنان» برای کمک به این کشور برای حل «بحران اقتصادی و انسانی» به میزبانی پاریس، دونالد ترامپ بیانیه‌ای در این باره صادر کرد و گفت «لبنان کشوری است که با چالش‌های بی­شماری از قبیل سیل بی‌سابقه مهاجران و نفوذ مخرب و تباه‌کننده ایران و حزب‌الله مواجه می‌باشد.»

ترامپ از جان لبنان چه می خواهد؟

نگاهی به برخی قسمتهای این بیانیه نشان می دهد که هدف ترامپ در لبنان (دست کم در ظاهر) چیست. در این بیانیه، ترامپ، خواستار تصویب بودجه دولت لبنان، افزایش حضور نیروهای مسلح این کشور در جنوب کشور و مناطقی که در آن داعش شکست داده شده و همچنین برگزاری آتیِ «انتخابات تاریخی پارلمانی» را اقداماتی در راستای یک لبنان امن‌تر خوانده است. وی همچنین با استقبال از طرح‌های اقتصادیِ اصلاحی مدنظر دولت لبنان، بر آمادگی شرکت‌های آمریکایی برای پیش بردن «فرصت‌های تازه سرمایه‌گذاری» در لبنان تاکید کرد. نگاهی به برخی از مطالبات ترامپ از لبنان نشان می دهد برنامه­ای که وی برای این کشور دارد بر اساس چند منطق پیش می رود که عبارتند از:

1. چرا «تصویب بودجه دولت» لبنان برای ترامپ اهمیت دارد؟

یکی از موضوعاتی که آمریکایی ها در لبنان پی گیری می کنند این است که دولت لبنان، ساختار خود را حفظ کند و بتواند از قوام برخوردار باشد. آمریکایی ها به این موضوع اینگونه می اندیشند «اگر دولت در لبنان قوی نباشد، این موضوع به نفع حزب الله و گروه هایی افراطی است که زمینه برای قدرت گیری یا پر کردن خلا قدرت را فراهم می بینند.» این تصور آمریکایی ها در حالی شکل گرفته است که حزب الله در دهه های اخیر تبدیل به پشتوانه ای برای قدرت ملی لبنان شده است، این موضوع سبب شده است که بسیاری از کارشناسان بر این نظر باشند که اگر حزب الله در لبنان مستقر نبود، لبنان کماکان کشور ورشکسته ای (به لحاظ سیاسی) بود. نوع نگرش آمریکایی ها در خصوص قوی بودن دولت در لبنان دقیقا با هدف اتهام زنی به حزب الله به عنوان نیرویی است که در جهت مخالف ثبات در لبنان حرکت می کند.

2. چرا «حضور نیروهای نظامی در جنوب لبنان» برای آمریکا مهم است

وقتی ترامپ می گوید نیروهای مسلح لبنان بایستی در جنوب کشور حضور داشته باشند، به معنی اهمیت منطقه جنوب برای آمریکایی ها و صهیونیست ها است. جنوب لبنان منطقه ای است که در سال 2000 از دست صهیونیست ها گرفته شد. جنوب لبنان منطقه مرزی با رژیم صهیونیستی است که از دیرباز این رژیم نسبت به این منطقه نگاه استثماری داشته است. تاپیش از سال 2000 این منطقه و خصوصا مزارع شبعا در این مناطق در دست رژیم صهیونیستی بود. تنها بعد از اینکه حزب الله در دوره رهبری نصرالله که از سال 1992 تا 2000 ، بیش از 90 عملیات سنگین را علیه نیروهای اسرائیلی اجرا کرد و آمار بالای تلفات انسانی و مالی این حمله‌ها را به این رژیم تحمیل کرد، باعث شد که نیروهای اسرائیلی ابتدا از جزین و سپس از جنوب لبنان عقب نشستند و لبنان از اشغال اسرائیل خارج شد و فقط مزارع شبعا در اشغال اسرائیل باقی ماند.

به طور کلی جنوب لبنان پایگاهی برای حزب الله محسوب می شود. برای مثال حزب الله برای اولین بار در سال 1992 در انتخابات لبنان شرکت کرد و 12 کرسی کسب کرد. در سال 1996، 10 کرسی و در سال 2000، 8 کرسی از 128 کرسی مجلس لبنان را به دست آورد و در انتخابات عمومی سال 2005 در سطح کشور به تنهایی 14 کرسی و در جنوب لبنان تمام 23 کرسی را در ائتلاف با جنبش امل کسب نمود. بنابراین به لحاظ موقعیت دموگرافیک (جمعیت شناختی) نیز منطقه جنوب لبنان از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که این منطقه به دلیل طمعی که صهیونیست ها نسبت به آن دارندو همچنین به این دلیل که زیرآتش برخی عملیات های داعش بوده است، می تواند صحنه منازعه دیگری را ایجاد کند.

حالا باید دید منظور دونالد ترامپ از این بخش از بیانیه اش چیست؟ هدف ترامپ مشخصا محدود کردن حزب الله و گرفتن ابتکار عمل از حزب الله در جنوب به منظور استفاده از وضعیت آشوب و ناآرامی در مواقعی است که اسرائیل بتواند از آن فرصت ها استفاده کند و حاشیه امن یا منطقه ای دردسری را برای خود و بدون مخالفت و مقاومت نیروهای حزب الله داشته باشد. این موضوع مطلقا به معنی این نیست که نیروهای نظامی لبنان از ناکارآمدی رنج می برند، بلکه صرفا بدین معنی است که هدف ترامپ تضعیف حزب الله در جنوب است.

3. هدف آمریکا از «آمادگی برای بازسازی اقتصادی لبنان» چیست؟

یکی دیگر از مباحثی که توسط ترامپ به عنوان عاملی برای امن­تر شدن لبنان به آن اشاره شده است، «آمادگی برای بازسازی لبنان توسط شرکت های آمریکایی است»، در خصوص مسئله سرمایه گذاری در لبنان بایستی دو مقوله را از هم جدا کرد، نخست اینکه ترامپ نگاهی اقتصادی دارد در حالی که آمریکا نگاهی استراتژیک را پی می گیرد. نخست اینکه ترامپ شخصیت تاجری است و به دنبال کسب بیشترین منافع برای آمریکا در همه جا است و در این شکی وجود ندارد و دوم اینکه هدف استراتژیک آمریکا از نفوذ در لبنان فراهم کردن زمینه ای برای از بین رفتن ساختار به ضرر حزب الله است.

نخست، ترامپ به دنبال یافتن بازار برای سرمایه گذاری

بر اساس ویژگی های شخصیتی ترامپ، او اول از همه به دنبال این است که منافع کشورش را در لبنان به بالاترین حد ممکن برساند. این جمله که او می گوید آمادگی بازسازی لبنان را دارد، درست بدین معنی است که پیشتر چک آن را در ریاض نقد کرده و حالا به دنبال بازسازی در لبنان است. بنابراین تردید در خصوص اینکه هدف ترامپ اقتصادی است، اشتباه است. نباید شخصیت دونالد ترامپ را با ابعاد استراتژیک و امنیت شناسانه بررسی کرد، تحلیل شخصیت ترامپ را باید با معادله ساده هزینه – فایده اقتصادی بررسی کرد. او در جایی سکنی می گزیند که در آن جا پول هم باشد. اگر ترامپ می گوید در عراق می خواهد به فرآیند بازسازی کمک کند، قطعا به معنی داشتن نگاهی بشردوستانه توسط او نیست. او یا چشم به نفت کرکوک دوخته یا منبع دیگری برای دریافت پول پیدا کرده است. حالا هم که در خصوص لبنان از آمادگی برای سرمایه گذاری می گوید، احتمالا پیش از این یا پس از این ، منابع مالی خود در ریاض را تامین کرده یا خواهد کرد.

دوم؛ هدف استراتژیک آمریکا از نفوذ در لبنان

همانطور که ذکر شد هدف تیم امنیتی آمریکا با هدف ترامپ متفاوت است. شاید تیم امنیتی آمریکا از سرمایه گذاری در لبنان به دنبال منافع اقتصادی هم باشد، اما نفوذ در لبنان و از بین بردن برتری گروه های مقاومت هدف مهمتری است که توسط آن ها پی گیری می شده است. با این تحلیل باید منتظر کلید خوردن برنامه های امریکا برای لبنان باشیم. انتخابات پارلمانی این کشور نزدیک است ، انتخاباتی که ترامپ آن را تاریخی عنوان کرده و اخبار پیدا و پنهان نیز نشان می دهد که هم عربستان و هم آمریکا در خصوص آن برنامه هایی در ذهن و عمل دارند.

علی محقق