تشکیل ارتش عربی، ماهی گیری ترامپ در آب گل آلود سوریه

دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده روز 4شنبه ()در کنفرانس خبری نسبت به رابطه آمریکا با کشورهای منطقه خاورمیانه اعلام داشت «کشورهایی در منطقه قرار دارند که بسیار ثروتمند هستند اما اگر کمک ما نبود، حتی یک هفته هم دوام نمی‌آوردند». این سخنان در حالی از سوی ترامپ مطرح می‌شود که وی طی روزهای اخیر ادعای خروج نیروهای آمریکایی از شمال سوریه و سپردن تامین امنیت این مناطق به قوای مشترکی از ارتشهای عربی منطقه را مطرح کرده است. ترامپ پیشتر و در دوران مبارزات انتخاباتی خود نیز بارها بر موضوع بازگرداندن نیروهای آمریکایی از منطقه غرب آسیا و لزوم درگیر نشدن آمریکا در بحران‌های این منطقه و صرف هزینه‌های فراوان مالی و انسانیِ به گفته وی بدون نتیجه و دستاورد مشخص برای این کشور را مطرح کرده بود. با این وجود اکنون این پرسش مطرح است که آیا اعلام خبر مذاکره آمریکا با برخی کشورهای عربی همچون مصر، عربستان سعودی، قطر و امارات برای تامین هزینه‌های تشکیل ارتش متحد عربی و استقرار آنها در شمال سوریه به جای نیروهای آمریکایی، به معنای به واقعیت پیوستن وعده‌های ترامپ برای خروج نظامیان آمریکایی از منطقه حساس غرب آسیا خواهد بود؟

رویای بی سرانجام ارتش عربی

اگرچه ترامپ به تازگی از تصمیم خود برای جایگزینی نظامیان آمریکایی با ارتش ساختگی عربی سخن گفته‌، اما حتی در عمل هنوز چیزی بنام ارتش عربی متحد وجود ندارد.

سابقه طرح چنین ارتشی طی چند سال اخیر به تصمیم عربستان سعودی برای حمله به کشور عربی یمن در بهار 1394 بازمی‌گردد که با وجود به راه انداختن جنگ علیه یمن از سوی ریاض، اما طرح ارتش عربی نتوانست عملی شود.

حتی در آن زمان کشورهای عربی در بیانیه پایانی نشست دو روزه سران اتحادیه عرب در شرم الشیخ مصر که در 9 فروردین ماه 1394 و چند روز پس از آغاز حمله به یمن برگزار شده بود، هدف از تشکیل نیروی مشترک نظامی را مقابله با خطرات و دفاع از امنیت جهان عرب عنوان کرده و نبیل العربی دبیرکل اتحادیه را مامور کردند تا موضوع برنامه ریزی و هماهنگی تشکیل ارتش مشترک عربی را دنبال کند، اما در عمل همه چیز فقط بر روی کاغذ ماند.

در واقع قرار بود حمله ائتلاف نظامی عربی به یمن، مقدمه‌ای برای تشکیل ارتش عربی باشد، اما پس از سه سال جنگ علیه یمن نه تنها ارتش عربی تشکیل نشد که فراتر از آن اختلافات میان کشورهای عربی حوزه خلیج فارس بیش از گذشته نمایان است.

ترکیب نا متجناس کشورهای عربی، تنش سیاسی اخیر در روابط عربستان و قطر و اختلاف نظر سعودی‌ها و امارات در جریان حمله به یمن همه حاکی از آن است که چیزی بنام ارتش عربی حداقل در حال حاضر امکان عملی شدن ندارد.

در واقع رسیدن به یک تصمیم واحد در داخل این ارتش در مقابل بحران های منطقه ای، امری محال به نظر می رسد و مواضع متناقض کشورهای اتحادیه عرب در قبال قضایای عراق، سوریه و بحرین و عدم اتخاذ یک موضع واحد در مقابل گروه های معارض در این کشورها، مشخص می کند که اعضای این ارتش احتمالی حتی از نظر جهت‌گیری‌های سیاسی نیز بسیار متناقض و غیرهمسو خواهند بود.

از سوی دیگر بحث رهبری و فرماندهی این ارتش در حالی که عربستان و مصر همزمان خود را دارای قوی‌ترین نیروی نظامی در جهان عرب معرفی می‌کنند نیز چالش مهم دیگر پیش روی شکل‌گیری چنین ارتشی خواهد بود و اگر برخی بلندپروازی‌های رهبران امارات را در حوزه نظامی به آن‌ها اضافه کنیم مشخص است که تا چه میزان تشکیل ارتش عربی حتی بر روی کاغذ نیز سخت خواهد بود. امارات و عربستان حتی در جریان جنگ علیه یمن نیز نتوانستند مواضع همسو و مشترکی را دنبال کنند و ابوظبی در یمن همواره با حمایت از استقلال‌طلبان جنوب یمن در واقع در مقابل اهداف سعودی‌ها برای تحمیل رئیس جمهور فراری و پیشین قرار گرفته‌اند.

نگاه بازاری ترامپ به بحران‌ها

پیشنهاد ترامپ برای جایگزینی نیروهای تحت عنوان ارتش عربی با نظامیان آمریکایی چندان موضوع دور از انتظاری نیز نیست.

ترامپ بصورت علنی علت این پیشنهاد خود را مسائل مالی عنوان کرده و گفته است که اگر دول عربی خواهان آن هستند که نظامیان آمریکایی در سوریه باشند باید هزینه آن را پرداخت کنند.

بسیار طبیعی است که این نوع نگاه ترامپ به مسئله سوریه متاثر از دیدگاه اقتصادی و بازاری او به تحولات بین الملل است و با توجه به عدم موفقیت نیروهای آمریکایی در سوریه و صرف ملیاردها دلار در سوریه از سوی پنتاگون طی حداقل شش سال گذشته، حال ترامپ بدنبال کاهش این هزینه‌ها برآمده باشد و پیشنهاد تشکیل ارتش عربی را در سوریه عنوان کند. در واقع ترامپ از یکسو همچنان بدنبال اهداف واشنگتن در راستای شکست دولت مرکزی دمشق است و از سوی دیگر بنای آن دارد که این هدف خود را با کمترین هزینه و به قولی این بار از کیسه دولت‌های عربی حاشیه خلیج فارس دنبال کند.

برای ترامپ وفاداری سعودی‌ها به او قبل از این نیز در جریان خرید‌های تسلیحاتی گسترده عربستان از آمریکا و انعقاد قرارداد تسلیحاتی 110 میلیاردی ثابت شده است و حال او بنا دارد تا این وفاداری را با پول نفتی اعراب خلیج فارس این بار در سوریه و تحت عنوان پرفریب ارتش عربی تکمیل کند، هرچند همان گونه که گفته شد موانع ساختاری برای تشکیل ارتش هماهنگ عربی بسیار زیاد است.

برخی حتی جنگ تجاری چین و کاهش برخی درآمدهای ناشی از عوارض صادرات و واردات در آمریکا را نیز بی تاثیر بر تصمیم ترامپ برای کاهش هزینه ها در سوریه نمی‌دانند و معتقدند که با توجه به فشار جنگ اقتصادی پکن-واشنگتن، حال ترامپ در پی کاهش هزینه‌ها و این بار در سوریه برآمده است و شاید پیشنهاد ارتش عربی مشترک با پول عربستان و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس با همین هدف از سوی ترامپ پیشنهاد شده است.

فریب بزرگ ارتش عربی در سوریه

این نخستین بار نیست که ترامپ مدعی تصمیم خود برای خروج نظامیان آمریکایی از سوریه می‌شود. ترامپ حتی در زمان تبلیغات انتخاباتی خود نیز وعده خروج نظامیان آمریکایی را در صورت ورود به کاخ سفید داده بود و حال با گذشت بیش از یکسال نه تنها شمار نظامیان آمریکایی در سوریه کاهش نیافته، بلکه نشانه عملی و روشنی نیز از خروج این نظامیان به چشم نمی‌خورد.

در واقع حتی در صورتی که شخص ترامپ براساس نگاه بازاری خود بدنبال کم کردن هزینه‌ها از طریق خروج نظامیان آمریکایی از سوریه باشد، ما در مقابل فرماندهان ارشد نظامی آمریکا تداوم حضور در سوریه را ضروری عنوان می‌کنند. کاخ سفید در۱۵ فروردین با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که حضور نظامی آمریکا در سوریه به پایان می‌رسد، در مقابل ژنرال جوزف ووتل مسئول «ستاد فرماندهی مرکزی» ارتش آمریکا در سخنانی در واشنگتن اعلام کرد که ارتش آمریکا در سوریه در مبارزه با داعش به پیشرفت‌های خوبی دست یافته، اما می‌بایست در بازسازی سوریه و در همکاری با نهادهای دیپلماتیک و غیر نظامی آمریکا مشارکت داشته باشد. واشنگتن‌پست هم همزمان اعلام کرد که ظاهراً مقامات ارشد وزارت دفاع آمریکا با تصمیم ترامپ موافق نیستند و می‌گویند نیروهای نظامی آمریکا در سوریه هم می‌بایست با بقایای داعش بجنگند و هم اینکه مانع شوند از گسترش نفوذ ایران و روسیه در خاک سوریه شوند.

براین اساس به نظر می‌رسد ادعای خروج آمریکا از سوریه تنها در حد همان شعارهای ترامپ باقی بماند و در صحنه عمل مخالفان سرسختی در داخل آمریکا داشته باشد.

مضاف براین که در خارج از آمریکا و در منطقه نیز موانع بزرگی و تقریبا غیرقابل عبوری برای تشکیل ارتش عربی مورد نظر کاخ سفید وجود داشته باشد. بالافاصله پس از انتشار خبر تصمیم ترامپ برای تشکیل ارتش عربی بجای نظامیان آمریکایی در سوریه، مقامات روسی به این تصمیم واکنش نشان داده و از جمله ایگور موروزوف، سناتور روس اعلام کرد که کشورش به صورت قاطع با اعزام نیروهای قطری به سوریه مخالف است و با آن مقابله خواهد کرد. براین اساس مشخص است هدف اعلام شده ترامپ بر روی زمین با موانع بسیار جدی و بزرگی از جمله مخالفت روسیه و دیگر متحدان منطقه‌ای سوریه روبرو خواهد بود.

بر این اساس مطرح شدن جایگزینی ارتش عربی بجای نظامیان آمریکایی از سوی ترامپ تنها ادعایی برای اخاذی بیشتر واشنگتن از کیسه پول نفتی اعراب خلیج فارس بوده و ایالات متحده حضور نظامی خود را در منطقه کاهش نخواهد داد.