رانندگی زنان در عربستان؛ مانور تبلیغاتی ریاض

«سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان سعودی مهرماه گذشته در حکمی ممنوعیت رانندگی زنان سعودی را لغو کرده بود اما به دلیل فضای بسته‌ای که رژیم سعودی بر جامعه عربستان تحمیل کرده است اجرایی شدن این حکم حدود ۹ ماه طول کشید.

زنان راننده عربستان ابتدا در شهرهای جده و الدمام و تحت تدابیر شدید امنیتی شروع به رانندگی کردند. وزارت کشور عربستان با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که از تاریخ ۳ تیر (۱۰ شوال) بانوان عربستانی می‌توانند بدون نیاز به همراهی یک مرد، رانندگی کنند.

در حالی رانندگی زنان در عربستان از سوی رسانه های این کشور در بوق و کرنا شده و ریاض با استفاده از رسانه های سرسپرده خود تلاش دارد تا با مانور بر روی آن، نشان دهد که پادشاه عربستان و محمد بن سلمان ولیعهد این کشور باعث تحقق این به اصطلاح اصلاحات در زمینه حقوق زنان هستند که دیگر کشورهای عربی از جمله عراق، سوریه، تونس و مصر دهه های قبل از این نه تنها در زمینه رانندگی زنان بلکه در زمینه های تخصصی و مهم مانند هدایت هواپیما بسیار جلوتر از عربستان حرکت کرده اند.



«ژوزفین حداد» نخستین زن عراقی بود که به عنوان کاپیتان پرواز در سال ۱۹۴۹ که جهان مشغول از بین بردن آثار و خرابی های جنگ جهانی دوم بود شناخته شد. زنان در آن دوره در بسیاری از کشورهای جهان به چشم جنس دوم و ابزار نگریسته می شدند اما در عراق یک زن توانست هدایت یک هواپیمای مسافربری را به دست بگیرد. در سال ۲۰۱۷ نیز «ورتی بابکر» ۲۷ ساله یک دختر عراقی ساکن استان سلیمانیه توانست هدایت یک هواپیمای بویینگ بزرگ را از فرودگاه بغداد به بیروت و بعد عمان به دست بگیرد.

در سوریه نیز «وداد شجاع» نخستین زنی بود که هدایت یک فروند هواپیمای مسافربری را از فرودگاه دمشق به فرودگاه قاهره در سال ۱۹۹۸ به دست گرفت و این مسأله باعث به وجود آمدن موجی از خوشحالی در میان زنان این کشور شد. وی هدایت بسیاری از پروازها به مقصد کشورهای اروپایی را بر عهده داشت.

نخستین زن در تونس نیز در سال ۱۹۶۲ توانست یک هواپیما را هدایت کند. «عباسیه فرغلی» نیز نخستین زن مصری است که توانست در ۲۴ ژوئیه ۱۹۲۰ گواهینامه رانندگی خود را دریافت کند. در دیگر کشورهای عربی نیز که از دید متکبرانه عربستان به عنوان کشورهای عقب مانده نگریسته می شود زنان سالهای قبل به این حق خود دست یافته اند.

اجرایی شدن یکی از ابتدایی ترین حقوق زنان در عربستان که همان رانندگی است در پَس خود تلاشی ۳۰ ساله از سوی فعالان حقوقی در این کشور را پنهان کرده است. در طول این سه دهه بسیاری از زنان تلاش کردند تا به حقوق خود در این خصوص دست یابند به عنوان مثال در سال ۱۹۹۰ بیش از ۴۰ زن با رانندگی در ریاض نخستین اقدام علنی علیه این محدودیت را رقم زنند که البته با بازداشت و از دست دادن شغل های خود و گذرنامه هایشان رو به رو شدند.

در سپتامبر ۲۰۰۷ نیز تعدادی از فعالان حقوقی با جمع آوری هزار امضا از پادشاه این کشور خواستند محدودیت رانندگی برای زنان را ملغی کند. در سال ۲۰۰۸ بود که «وجیهه الحویدر» تصویر خود را در حین رانندگی منتشر کرد و دیگر فعالان نیز در سال ۲۰۱۱ این اقدام را انجام دادند که البته با بازداشت و سرکوب مواجه شدند.

در می و ژوئن گذشته نیز با نزدیکی به زمان اجرای دستور آزادی رانندگی زنان، تعدادی از فعالان حقوقی توسط نیروهای سعودی به اتهام ارتباط با بیگانگان بازداشت شدند. اجرایی شدن این دستور در عربستان اما با مخالفت مفتی ها و تندروهای سعودی روبرو است به طوری که در همان ابتدا عبدالعزیز بن عبدالله آل الشیخ مفتی عربستان اعلام کرد که رانندگی زنان می تواند درهای شر را باز کند و این مسأله بسیار خطرناک است!



مسأله قابل توجه در خصوص این اتفاق این است که رسانه های سعودی به شدت بر روی این مسأله به عنوان دستاوردی در راستای اصلاحات محمد بن سلمان ولیعهد جوان این کشور مانور می دهند.

رانندگی زنان در عربستان در نخستین ساعات اجرایی شدن آن و حتی قبل از آن تبدیل به یکی از ترندهای برتر توئیتر و دیگر شبکه های اجتماعی شد. مسئولان سعودی تلاش دارند تا با برجسته کردن این اتفاق آن را دستاوردی برای بن سلمان معرفی کنند تا جایی که «عبدالله المغلوث» سخنگوی رسمی وزارت فرهنگ و رسانه عربستان اعلام کرد که ۷۶ خبرنگار از ۳۶ کشور جهان رانندگی زنان در این کشور را پوشش می دهند!

بن سلمان در دوره اخیر با استفاده از تبلیغات گسترده از بسته اصلاحاتی خود برای عربستان در زمینه های مختلف رونمایی کرده که تاکنون بخش مربوط به زنان آن بیش از دیگر بخش ها مورد توجه رسانه های داخلی و خارجی بوده است.

هدف رسانه ها از تمرکز و توجه بیش از حد برروی این مقوله در واقع دور نگه داشتن دیگر زمینه ها در عربستان از تغییر و اصلاح است به طوری که بخش سیاست خارجی ریاض و اقتصاد این کشور بیش از دیگر بخش ها نیز به تغییرات نیاز دارد اما این مسأله از دید بن سلمان کاملا به حاشیه رانده شده و ولیعهد جوان سعودی تلاش دارد تا هر از گاهی با اجرایی کردن یکی از حقوق مربوط به زنان مانند ورود آنها به ورزشگاه یا آزاد شدن برگزاری کنسرت برای آنها افکار عمومی داخلی و بین المللی را از توجه به دیگر بخش ها منحرف کند.

این تبلیغات رسانه ای در دراز مدت باعث می شود تا ناخودآگاه افکار عمومی در داخل و جهان به اشتباه فکر کنند که بن سلمان دست به اصلاحات بسیار زیادی در خصوص زنان زده حال آنکه بخش اصلی مغفول مانده در نظام حاکمیتی عربستان راه یافتن زنان این کشور به پست های مدیریتی و کلیدی و مهم تر از آن پست های سیاسی است که در حال حاضر در اختیار مردان سعودی است.

اشتغال زنان و قوانین مربوط به خانواده و محدودیت های اجتماعی اعمال شده بر روی این قشر از جامعه عربستان نیز از دیگر بخش هایی است که لزوم ایجاد اصلاحات را مشخص می کند.