ابعاد و پیامدهای طرح آتش بس غزه

شرايط ساکنین غزه در اين روزها در يك وضعيت بیم و امید قرار دارد. مردم این منطقه از یک سو در یک شرایط سخت اقتصادی و محاصره قرار دارند و امیدوارند با توافق میان حماس و رژیم صهیونیستی محاصره چندین ساله این منطقه برداشته شود و از سوی دیگر نگراني شدیدی میان محافل مردمی و افکار عمومی در خصوص احتمال يك جنگ جدي دوباره ميان رژيم اسراييل و حماس در غزه حاکم است.

بر اساس این توافق قرار است در نخستین مرحله، تظاهرات بازگشت و فرستادن بالون‌های آتش‌زا به مرزهای غزه متوقف شود و به مدت یک سال[1] میان دو طرف آتش بس برقرار شود و در سوی مقابل گذرگاه‌های این منطقه از جمله گذرگاه مرزی رفح گشایش یابد و کشور قطر با همکاری اسرائیل از تامین برق در غزه حمایت کند و حقوق کارمندان غزه نیز با همکاری مصر به طور کامل پرداخت گردد. مرحله دوم شامل برگزاری مذاکرات پیرامون اجرای طرح‌های بزرگ اقتصادی به ویژه در نوار غزه [2] و ایجاد گذرگاه آبی بین غزه و قبرس تحت نظارت امنیتی اسرائیل و آغاز مذاکرات پیرامون دو سرباز اسرائیلی [3] تحت بازداشت در نزد حماس به منظور دستیابی به مبادله میان دو طرف است.

این توافق احتمالی در حالی در جریان است که مقام‌هاي فتح چندان علاقه‌مند به پيشبرد روند صلح ميان حماس و اسراييل، با ميانجيگري قاهره نيستند و تمايلي هم ندارند كه از مفاد آن پيروي كنند. برخی منابع آگاه فلسطینی علت این تنش را مخالفت محمود عباس با توافق آتش‌بسی دانستند که قاهره با هماهنگی «نیکلای ملادینوف» فرستاده سازمان ملل در روند صلح غرب آسیا در تلاش برای تحقق آن است. از سوی دیگر  فتح معتقد است كه هرگونه توافق صلح بايد در چارچوب اين گروه و با محوریت ساف صورت گیرد و انجام این مذاکره با محوریت حماس، جایگاه فتح و تشکیلات خودگردان را به عنوان نماینده رسمی دولت فلسطین در مجامع بین المللی تحت الشعاع قرار خواهد داد. در همین راستا، صائب عریقات، دبیرکل کمیته اجرایی سازمان آزادی‌بخش فلسطین گفته است، سازمان ساف تنها مسؤول و سخنگوی ملت فلسطین برای مذاکره درباره هرگونه آتش‌بس با اسرائیل است نه گروه‌های فلسطینی.

البته در این میان جنبش فتح از اهرم ها و ابزارهای فشاری از جمله حقوق کارمندان دولتی در غزه نیز برخوردار است و مخالف آن، چالش مهمی را در مسیر اجرایی شدن این توافق ایجاد می کند. به هر حال، بخشي از بحران غزه به دليل اختلافات ميان حماس و فتح است زيرا اكنون كارمندان دولتي در غزه ماه‌هاست كه حقوق دريافت نكرده‌اند چون دولت خودگران فلسطيني معتقد است كه حماس به‌طور‌‌كامل كنترل غزه (تونل های زیرزمینی) را در اختيار فتح قرار نداده است و اكنون اجرايي شدن بخشي از اين توافق منوط به اجرايي شدن توافق آشتي ملي ميان فتح و حماس شده است.

در شرایط فعلی، مقامات فتح به منظور توجیه مخالفت خود، هر گونه آتش بس با رژیم اسرائیل را منوط به تحقق آشتی ملی می کنند و معتقدند امکان تحقق آتش بس در سایه عدم شکل گیری آشتی ملی وجود ندارد. در این راستا، صائب عریقات گفته است، روند آتش‌بس در سایه طرح آشتی ملی فلسطین و پایان دودستگی محقق خواهد شد که توسط سازمان آزادی‌بخش صورت می گیرد همانگونه که توافق آتش بس در سال ۲۰۱۴ میلادی به امضا رسید. البته با توجه به اینکه  در‌حال‌حاضر مصر مسووليت توافق و آشتي فلسطين را برعهده دارد، مصري‌ها سعی دارند از ظرفیت روابط و مناسبات خود با فتح و محمود عباس در جهت همراه کردن ساف و پيشرفت در اين زمينه بهره ببرند و توافق آتش‌بس را به مرحله اجرا و نهايي شدن سوق دهند.


در حال حاضر، تحرکاتی جدی و بی سابقه به ویژه در محور قاهره ـ غزه ـ تل آویو به منظور تحقق طرح آتش بس در جریان است و هر دو طرف سعی دارند به منظور دفع تهدیدات و تحقق فرصت های احتمالی، این طرح محقق گردد. لغو سفر نتانیاهو به کلمبیا[4] و سفر هیئت رهبران حماس در خارج به ریاست صالح عاروری و همراهی موسی ابومرزوق و حسام بدران به غزه نیز، تا حد زیادی این فرضیه را تقویت می کند.

تشدید تنش و درگیری ها در غزه و وخیم شدن شرایط اقتصادی در این منطقه و تشدید محاصره از سوی رژیم صهیونیستی با همکاری قاهره، از یک سو و مقاومت قهرمانانه ملت فلسطین در نوار غزه و اقدامات ابتکاری آنان از جمله راه اندازی راهپیمایی بازگشت و فرستادن بالون‌های آتش‌زا به مرزهای غزه و توان آن ها برای تحمیل معادله "حمله در مقابل حمله" و "خون در برابر خون" و "موشک در مقابل موشک" موجب شده است تا رهبران حماس و همچنین رژیم صهیونیستی به سمت گزینه آتش بس در غزه گام بردارند.

هر دو طرف در شرایط کنونی از برگه ها و کارت هایی برخوردارند؛ کارت های طرف فلسطینی بیشتر در حوزه نظامی و امنیتی و اقدامات ابتکاری و همچنین عناصر اسرائیلی بازداشتی تعریف می گردد و از سوی دیگر، طرف اسرائیلی با تکیه بر ابزار اقتصادی و محاصره غزه به دنبال تحمیل خواسته ها و مطالبات خود در طرح آتش بس احتمالی آینده از جمله تضعیف هویت و گفتمان مقاومتی غزه و افزایش شکاف میان ساکنین و حاکمیت سیاسی خواهد بود. آویگدور لیبرمن، وزیر جنگ رژیم صهیونیستی در این راستا گفته: تل‌آویو برای ایجاد دودستگی در داخل غزه و دور کردن ساکنان نوار غزه از حماس تلاش می‌کند تا برای سرنگون کردن این جنبش بپاخیزند. وزیر جنگ رژیم صهیونیستی نیز مدعی شده این رژیم به دنبال گفت‌وگوی مستقیم با مردم غزه و به دور از مقامات حماس است.

به طور حتم، رژیم اسرائیل سعی دارد از طریق این آتش بس ضمن اعطای امتیازات محدود اقتصادی به غزه، در مسیر گرفتن کارت های مهم و تاثیرگذار و بازدارنده از جمله برگه اسرای اسرائیلی گام بردارد که این مساله نیازمند اتخاذ تدابیری هوشمندانه از سوی مقامات سیاسی غزه از جمله جداکردن مسئله مبادله اسرا از دیگر مسائل سیاسی، اقتصادی و انسانی در غزه است که می بایست در این مسیر گام برداشته شود. انجام هر گونه آتش بس میان حماس و رژیم صهیونیستی باید به صورت مرحله ای صورت گیرد و در هر مرحله نسبت به تامین منافع و مطالبات ساکنین غزه اطمینان کامل صورت گیرد.