اهداف هیئت آمریکایی
وزیر خارجه آمریکا پیش از سفر به پاکستان از سخنان عمران خان در مورد تلاش برای بهبود روابط با آمریکا استقبال کرد و اعلام نمود که باید روابط بین دو کشور «ریست» (باز تنظیم) شود. در واقع با وجود اینکه تنشها میان دو طرف روز به روز بیشتر میشود و در آخرین پرده از آن هفته گذشته کاخ سفید بودجه 300 میلیون دلاری کمک به پاکستان را ملغی اعلام کرد اما واشنگتن برای پیشبرد اهداف و منافع خود در منطقه به تداوم همکاری و همراهی اسلام اباد با سیاستهای خود نیازمند است. موضوع افغامستان مهترین محور این نیازمندی واشنگتن محسوب میشود.
از یک بعد حمایتهای لجستیکی از نیروهای نظامی خارجی مستقر در افغانستان (حدود 23000 نیروی آمریکایی و ناتو) پاکستان نزدیکترین راه برای تامین این نیازمندیها میباشد که با تداوم استفاده از خطوط هوایی و دیگر مسیرهای ارتباطاتی پاکستان به افغانستان میسر میباشد.
از سوی دیگر موضوع مذاکرات صلح افغانستان دیگر عرصه حفظ توجه واشنگتن به نوع نقش آفرینی اسلام آباد و تلاش برای همسو کردن آن با رویکرد جدید مذاکره مستقیم با طالبان میباشد که طی چندماه گذشته مطرح شده است. در اواسط ژوئیه 2018 و پس از آنکه طالبان تاکید کرد که برای حاضر شدن روی میز مذاکره این گروه میخواهد ابتدا مستقیما با آمریکا گفتوگو کند، رسانه ها گزارش دادند که ترامپ دستور انجام مذاکرات مستقیم با گروه طالبان را به دیپلماتهای ارشد این کشور صادر کرده و سفر پمپئو به کابل در همین زمان به منظور فراهم کردن شرایط این مذاکرات صورت گرفت. از این رو باید گفت کاخ سفید پاکستان را یکی از اصلیترین طرفهای تاثیرگذار و ذی نفوذ در افغانستان میداند که قادر است به پیشبرد مثبت مذاکرات کمک شایانی انجام دهد. اسلام اباد همواره راه حل جنگ را در مورد ایجاد صلح در افغانستان در مورد طالبان رد کرده و بر راه حل سیاسی تاکید داشته است.
اما بعد دیگر تلاش واشنگتن برای مدیریت تنشها در روابط با اسلام اباد به تداوم مقابله دولت و ارتش پاکستان با گروههای جهادی مخالف آمریکا در این کشور می باشد که میتوانند به طور بالقوه تهدیدی برای امنیت ملی و منافع آمریکا در منطقه باشند. افکار عمومی در پاکستان به دلیل سیاستهای اسلام ستیزانه دولت آمریکا، گسترش همکاریها با هند، همچنین حملات مکرر هواپیماهای بدون سرنشین به مناطق قبایلی پاکستان و کشتار غیرنظامیان به شدت ضد آمریکایی است و گروههای جهادی از این پتانسیل برای گرفتن نیرو و تقویت خود استفاده میکنند. بنابراین ناتوانی (در اثر فروپاشی اقتصادی) و یا عدم تمایل اسلام اباد به مقابله با این گروهها موضوعی است که سیاستمداران آمریکایی از آن واهمه دارند چنانکه کنگره در آبان 1396 کمک سیصد و پنجاه میلیون دلاری این کشور به پاکستان را به مقابله اسلام آباد با شبکۀ حقانی مشروط کرده بود.
اما از جمله اهداف دیگر پمپئو به پاکستان را میتوان تلاش برای جلوگیری از سوق یافتن کامل اسلام اباد به دامن چین و روسیه دانست. سفر پمپئو برای دیدار با مقامات پاکستانی پیش از رفتن به دهلی حاوی این پیام است که واشنگتن در تقویت مناسبات با هند، به حفظ موازنه میان این دو قدرت منطقهای توجه دارد و منافع اسلام اباد را در تنظیم روابط با دهلی مد نظر قرار میدهد. در واقع واشنگتن اینگونه وانمود میکند که در صورت همراهی پاکستان با سیاست های منطقه ای کاخ سفید در غرب آسیا (دور شدن از محور ایران و ترکیه) و آسیای میانه (در افغانستان) کمکها و حمایتهای مالی و نظامی واشنگتن از اسلام اباد مجدداً باز خواهد گشت.
موانع بازگشت اتحاد استراتژیک
با نگاهی به میزان و سطح اختلافات کنونی میان آمریکا و پاکستان، علی رغم اظهار خوشبینی وزیر خارجه آمریکا نسبت به بهبود روابط می توان ادعا کرد که به دلایل مختلف چشم انداز مثبتی برای مناسبات واشنگتن- اسلام اباد طبق روال سابق مشاهده نمیشود.
از یک سو عمران خان نخست وزیر جدید پاکستان اگرچه خواستار ایجاد "روابط قابل اعتماد" با آمریکا شده به طور کلی وی در فضای سیاسی پاکستان به سیاستمداری مخالف با دخالتها و سیاستهای واشنگتن شاخته میشود که در مبارزات انتخاباتی بارها بر این امر تاکید کرد. در واقع سخن گفتن از ایجاد روابط قابل اعتماد به معنای عدم وجود چنین نگاهی به واشنگتن از سوی وی و جریان سیاسی متبوعش میباشد. به عبارت صریح تر مواضع عمران خان برخلاف ادعای پمپئو برای بیشتر کردن روابط با همسایگان و کاهش نفوذ آمریکا بوده است و همچنین عمران خان از سوی نظامیان حمایت می شود که به شدت از اقدامات ترامپ خشمگین هستند.
سیاست و رویکرد عملی آمریکا نسبت به متحدان این کشور در دوران ترامپ بر شانه کردن از بار تعهدات مالی و نظامی بویژه در بحث اعطای کمکهای سالیانه میباشد. این موضوع مهمترین خواسته اسلام اباد برای حرکت در مسیر سیاستهای مورد نظر آمریکا و حفظ اتحاد استراتژیک با این واشنگتن را بدون پاسخ خواهد گذارد. در واقع با نگاهی به پیشینه روابط دو کشور در طول نیم قرن اخیر می توان این واقعیت را مشاهده کرد که با کاهش کمکهای مالی و نظامی آمریکا به پاکستان روبط دو طرف رو به سردی نهاده است. تنها می توان دو مقطع را به عنوان اوج همکاری های دو کشور مد نظر گرفت که به حمله شوروی به افغانستان در دهه 80 میلادی و حمله آمریکا به افغانستان پس از واقعه 11 سپتامبر باز میگردد که همزمان با سرازیر شدن کمکها و حمایتهای اقتصادی و نظامی وانشگتن به سوی پاکستان بوده است. در سال 2009 در سال 2009، قانونی در کنگره تصویب شد که کمک غیرنظامی هفت و نیم میلیارد دلاری مقرر شده برای پاکستان برای یک دوره پنجساله وتو گردید. اکنون نیز دولت ترامپ کمک نه چندان مهم 300 میلیون دلاری را ملغی کرد. مبالغی که پاکستان همواره آنها را نه کمک، بلکه هزینههای اسلام آباد در مقابله با تروریسم عنوان میکنند.
در موضوع افغانستان نیز آمریکا اگرچه بر مذاکره مستقیم با طلبان و انجام گفتگوهای صلح صحه گذاشته است اما اقدامات عملی واشنگتن به هیچ وجه موید چنین موضوعی نیست. در طول یکسال اخیر علاوه بر افزایش نظامیان و تجهیزات آمریکایی و ناتو در افغانستان، عملیاتهای این نیروها نیز افزایش داشته که با شعار صلح طلبی در تعارض کامل است. موضوعی که که می تواند امنیت ملی پاکستان را نیز با توجه به حضور طالبان در خاک این کشور تحت شعاع قرار دهد از سوی دیگر طرح انتقال داعش از سوریه و عراق به افغانستان برای تضعیف طالبان و ایجاد ناامنی که واشنگتن در حال اجرای آن است با مخالفت شدید پاکستان مواجه شده است به صورتی که برای رفع این نگرانی مقامات امنیتی ایران، پاکستان، چین و روسیه در نشستی کم سابقه در اوایل ماه ژوئیه 2018 برای بررسی راه های مقابله با گسترش داعش بویژه در افغاستان و آسیای میانه پرداختند. بنابراین در شرایطی که واشنگتن مخالفت تقویت سازوکارهای همکاری امنیت منطقهای میباشد پاکستان عزم خود را برای مشارکت بیشتر در این روند جذب کرده است که شاهد آن سفرهای مقامات نظامی و سیاسی پاکستانی در طی ماههای گذشته به کشورهای همسایه همچون ایران، روسیه و ترکیه بوده است.
اما از سوی دیگر درخواست آمریکا برای تنظیم مجدد روابط با پاکستان در حالی است که واشنگتن تصمیم خود را برای ارجحیت دادن به روابط با هند بجای پاکستان اتخاذ کرده است (مهمترین دشمن و رقیب پاکستان). تقویت نقش هند در معادلات منطقه همچون افغانستان بجای پاکستان یکی از اقدامات واشنگتن است که با هدف کلی تقویت هند در مقابل چین صورت می گیرد. با آگاهی از این واقعیت پاکستان برای پر کردن خلا حمایت های مالی آمریکا و دستیابی به توسعه و تقویت اقتصادی خود به سوی همکاری با چین روی آورده است که مشارکت گسترده در طرح مهم چین تحت عنوان «یک کمربند یک جاده» و همچنین عضویت در سازمان همکاری های اقتصادی شانگهای در سال 2017 موید این موضوع است.