پشت پرده حماقت هاي سريالي بن سلمان

جمال خاشقجي روزنامه نگار منتقد سعودي را اين روزها همه مي شناسند. منتقدي ميانه رو كه توسط آل سعود به قتل رسيد. اما سخن از چگونگي قتل و ناپديد شدن و يا حتي مشي خاشقجي اين روزها همه جا نقل مجالس است و پرداختن به آن چندان ضرورت ندارد. بنابراين بايد از ديدگاهي جديد به مسئله نگريست. مسئله مهمي كه در ماجراي خاشقجي كمتر مورد توجه قرار گرفته اين است كه چرا بن سلمان مرتكب اين حماقت شده است؟ چرا كه براي كشتن خاشقجي روش هاي بسيار كم هزينه تري نيز وجود داشت و اساسا خاشقجي منتقد و نه مخالف آل سعود بود و هيچگاه به دنبال تغيير نظام پادشاهي نبوده و خود بارها تاكيد كرده كه قصد دارد در درون اين نظام به اصلاحات بپردازد. علاوه بر اين هزينه هايي كه بعد از قتل خاشقجي متوجه آل سعود شده حماقت آميز بودن قتل خاشقجي را تاييد مي كند. -به دنبال طرح احتمال قتل خاشقجي توسط عربستان، شركت ها و رسانه هاي غربي اعلام كرده اند در كنفرانس سرمايه گذاري عربستان كه روزهاي 23 تا 25 اكتبر (2 تا 4 آبان) در رياض برگزار خواهد شد شركت نخواهند كرد. هدف اين كنفرانس كه در اشاره به نشست اقتصادي سالانه «داووس» به «داووس در صحرا» معروف شده، جذب سرمايه گذاران خارجي براي طرح هاي چندصد ميليارد دلاري «محمد بن سلمان» وليعهد سعودي است.

-بن سلمان در يك سال گذشته تلاش زيادي كرده تا با كمك دلارهاي نفتي خود را به عنوان معمار عربستان نوين و اصلاح گري در قلب صحرا معرفي كند. اما قتل خاشقجي باعث شد تا اين چهره تصنعي در رسانه هاي دنيا به هم خورده و تمام تلاش هاي وي براي معرفي خود به عنوان شاهزاده اي با افكار مدرن با شكست مواجه شود.

-اين مسئله همچنين باعث خواهد شد تا سرمايه گذاران خارجي رغبت كمتري براي سرمايه گذاري در عربستان نشان دهند. اين مسئله از آنجا بسيار مهم است كه يكي از پايه هاي اصلي سند چشم انداز 2030 بن سلمان جذب سرمايه گذاري خارجي بوده است.

اما سؤال اصلي اين است كه با وجود آگاهي بن سلمان از اين پيامدها چرا مرتكب حماقت شده و خاشقجي را در كنسولگري عربستان در اسلامبول به قتل رسانده است؟ براي رسيدن به پاسخ اين سؤال دو فرضيه وجود دارد:
  يكي از احتمالات اين است كه بن سلمان به خوبي تبعات قتل خاشقجي را سنجيده و باز به اين نتيجه رسيده است كه بايد وي را از ميان بردارد. علت اين مسئله نيز به اين برمي گردد كه وليعهد سعودي در عرصه داخلي با مشكلات زيادي مواجه شده و حتي پادشاهي وي نيز در هاله اي از ابهام قرار گرفته است. علاوه بر اين مخالفان   بن سلمان مانند احمد بن عبدالعزيز مشغول يارگيري هستند. به همين دليل بن سلمان نياز داشته تا هشداري قاطع به مخالفان دهد و به همين دليل معروف ترين چهره رسانه اي عربستان را انتخاب كرده است. بر اين اساس بن سلمان دريافته كه اگر نتواند اقدامي جدي عليه مخالفان انجام دهد بايد با تخت پادشاهي خداحافظي كند و به همين دليل تبعات قتل خاشقجي را پذيرفته است.
  اما مسئله و احتمال ديگر كه به واقعيت نزديك تر است اينكه بن سلمان از سال 2015 حماقت ها و اشتباهات زيادي مرتكب شده و به دليل اينكه هيچ كس در برابر اين اقدامات و اشتباهات، وي را توبيخ نكرده اين مسئله تبديل به يك رويه شده است.

جنگ يمن: در سال 2015 بن سلمان فرمان حمله به يمن را صادر كرد كه اين مسئله به گفته واشنگتن پست به شهادت 50 هزار نفر يمني منجر شده و سازمان ملل اعلام كرده كه بحران يمن بدترين بحران كره زمين است. 
كودتا عليه بن نايف: در خرداد ماه 96 بن سلمان سرانجام آخرين گام كودتاي خود را تكميل و محمد بن نايف را از وليعهدي بركنار و خود وليعهد شد. پيش از اين وي مقرن بن عبدالعزيز را نيز مجبور به استعفا از وليعهدي كرده بوده و متعب بن عبدالله رقيب قدرتمند خود براي پادشاهي را نيز از دور خارج كرده بود.

حصر سعد حريري: وليعهد سعودي 13 آبان ماه 96 سعد حريري نخست وزير لبنان را در حصر خانگي قرار   داد و وي را مجبور به استعفا كرد. تنها پس از وساطت فرانسه، بن سلمان نخست وزير لبنان را آزاد كرد.

دستگيري 200 مخالف: بن سلمان سال گذشته بيش از 200 تن از شاهزادگان، فعالان اقتصادي و رسانه اي و چهره هاي بانفوذ عربستان را در هتل ريتز كارلتون زنداني كرد و در نهايت 100 ميليارد دلار از آنها باج گرفت. علاوه بر اين علماي وهابي زيادي نيز مانند سلمان العوده اكنون در بازداشت بن سلمان به سر مي برند.

قطع روابط ديپلماتيك با كانادا: بن سلمان حتي به دليل يك انتقاد بسيار ساده كليه روابط ديپلماتيك با كانادا را قطع كرد.

در واقع بر اين اساس بن سلمان در سه سال گذشته اشتباهات و حماقت هاي زيادي مرتكب شده و از آنجا كه هيچ كشور و يا مقام غربي عليه بن سلمان موضع گيري جدي نكرده و به اصطلاح عليه وي اقدامي تنبيهي انجام نداده است اين حماقت ها تبديل به يك رويه شده و در نهايت وي به خود اجازه داد كه دستور قتل خاشقجي را صادر كند. در واقع همان طور كه نيويورك تايمز تاكيد كرده حمايت هاي بي حد و حصر ترامپ از بن سلمان باعث گستاخ شدن اين قاتل بي رحم وحشي شده است.  در كل مي توان گفت كه هرچند بن سلمان موفق شده از بحران هاي قبلي مانند حصر سعد حريري، دستگيري شاهزادگان و كودتا عليه بن نايف جان سالم به در ببرد اما مسئله خاشقجي بسيار متفاوت تر است و افكار عمومي دنيا اين بار در برابر بن سلمان ايستاده است. نمايندگان كنگره آمريكا نيز ترامپ را تحت فشار قرارداده تا اقدامات تنبيهي عليه وليعهد سعودي اعمال كند. هرچند ترامپ تاكيد كرده كه اگر مشاركت عربستان در اين قتل اثبات شود اقدامات سختي عليه عربستان اتخاذ خواهد كرد اما به صراحت اعلام كرده كه قرارداد 110 ميليارد دلاري فروش سلاح به عربستان لغو نخواهد شد. بن سلمان اين بار در باتلاقي سخت و بنابر گفته توماس فريدمن حتي سخت تر از باتلاق يمن گرفتار شده است. چرا كه در مسئله يمن، آمريكا در كنار عربستان است اما در مورد خاشقجي به دليل اينكه وي اقامت دائم آمريكا را داشته و ستون نويس روزنامه واشنگتن پست است بسيار بعيد است كه بن سلمان به راحتي بتواند از مخمصه نجات پيدا كند. در واقع غرب تحت فشار اجماع جهاني كه در اين مورد ايجاد شده نمي تواند بي تفاوت باشد. البته نبايد انتظار تنش جدي در روابط عربستان و آمريكا را داشت چرا كه ترامپ به اين راحتي چشم از انبان دلارهاي نفتي عربستان برنخواهد داشت. 
محمدرضا مرادي