چرا آمريكا «گاو شيرده» خود را تحقير مي كند؟

شايد هيچكس در دنيا به اندازه دربار آل سعود از به قدرت رسيدن دونالد ترامپ در آمريكا خوشحال نشد اما سخنان اخير ترامپ درباره عربستان، اين سرخوشي را به حسي تحقيرآميز تبديل كرده است. يك هفته پيش (شنبه 7 مهر) رئيس جمهور آمريكا طي سخناني در ايالت ويرجينياي غربي گفت: «با سلمان بن عبد العزيز گفت وگوي تلفني طولاني داشتم و به او گفتم تو تريليون ها دلار داري و تنها خدا مي داند اگر هدف حمله اي قرار گيري براي مملكت شما چه اتفاقي خواهد افتاد! اي پادشاه! چه بسا نتواني از هواپيماهايت حفاظت كني، زيرا سعودي در معرض حمله قرار خواهد گرفت، اما با ما، شما در امنيت كامل هستيد، ولي ما در مقابل آنچه را كه بايد دريافت كنيم، دريافت نمي كنيم.»

هنوز چند روزي از اين ماجرا نگذشته بود كه ترامپ در اظهار نظري ديگر به تحقير آل سعود پرداخت. وي روز سه شنبه در يك سخنراني در ايالت مي سي سي پي گفت به پادشاه عربستان گفته است كه بدون حمايت آمريكا ممكن است دو هفته بيشتر در قدرت باقي نماند. به نوشته منابع خبري ترامپ در اين نشست گفت: « ما از سعودي حمايت مي كنيم. شما خواهيد گفت آنان ثروتمند هستند و من اين پادشاه؛ ملك سلمان را دوست دارم اما به او مي گويم اي شاه ما از تو حمايت مي كنيم چه بسا بدون ما نتواني دو هفته هم دوام بياوري و تو بايد به ارتشت پول پرداخت كني.»

روز پنجشنبه (12 مهر) نيز روزنامه واشنگتن پست در گزارشي از مواضع تحقيرآميز ترامپ نسبت به پادشاه عربستان در يك محفل خصوصي خبر داد. بنا بر اين گزارش، ترامپ هفته گذشته در يك تجمع انتخاباتي كه با حضور حاميان مالي حزب جمهوري خواه در هتل بين المللي ترامپ در واشنگتن برگزار شده، به سفري كه سال 2017 به عربستان داشت اشاره كرده و با افتخار گفته بر خلاف «عرف معمول» او هنگام ديدار با پادشاه سعودي، در برابر او تعظيم نكرده است. ترامپ گفته كه پيش از اين ديده بوده كه «باراك اوباما» رئيس جمهور پيشين آمريكا چطور در برابر پادشاه سعودي تعظيم مي كرد، به همين دليل او چنين كاري نكرده است. ترامپ سپس افشا كرده كه پادشاه سعودي با او تماس گرفته و شخصا از او خواسته كه ايالات متحده به رياض در يك عمليات نظامي بزرگ كمك كند. واشنگتن پست مي افزايد: «ترامپ گفت كه به شاه سلمان گفته كه اين كار بيش از حد هزينه بر است و براي اينكه ايالات متحده [در اين عمليات] همكاري كند، عربستان سعودي بايد هزينه اش را كه به گفته ترامپ 4 ميليارد دلار است، بپردازد.» رئيس جمهور آمريكا سپس اظهارات اخيرش درباره حفاظت آمريكا از عربستان را تكرار كرده و گفته اگر ايالات متحده از اين كشور دفاع نكند، ايران ظرف دو هفته بر عربستان غلبه مي كند.

در دنياي ديپلماسي سعي مي شود موضع گيري ها و تصميم ها به نحوي باشد كه از تحقير آشكار طرف مقابل پرهيز شود اما رابطه رياض و واشنگتن در دوران ترامپ را مي توان رابطه اي برهنه و عاري از روكش زبان مودبانه ديپلماسي توصيف كرد. ترامپ با يادآوري شكننده بودن حكومت سعودي در محافل عمومي و خصوصي و مذاكرات خود با مقامات آل سعود، رياض را در موقعيتي قرار مي دهد كه هميشه مشتاق تضمين هاي امنيتي بيشتر از سوي كاخ سفيد باشد كه نتيجه آن سرازير شدن دلارهاي نفتي بيشتر به سوي واشنگتن خواهد بود. تكرار منظم آسيب پذيري هاي عربستان از سوي ترامپ، مانع از كاهش حجم اين انتقال سرمايه مي شود.

نكته جالب در اين ميان واكنش رياض به اين اظهارات توهين آميز است؛ سكوت و ديگر هيچ! رياض كه در برابر كوچك ترين انتقادها به عملكرد خود در داخل و يا سياست منطقه اي اش، شديدترين واكنش ها را نشان مي دهد، در برابر آمريكا كاملا خاضع است و حرفي براي گفتن ندارد. چندي پيش كه كانادا انتقاد كوچكي از رياض كرد، اين كشور روابط خود را با كانادا قطع كرد. لغو قراردادهاي تجاري، فراخواندن سفرا، راه اندازي جنگ رسانه اي با خرج دست و دل بازانه دلارهاي نفتي و ممنوعيت در ورود اتباع كشورهاي منتقد از جمله واكنش هاي عربستان سعودي به انتقادهاي بين المللي است. اما وقتي نوبت به آمريكا مي رسد، ماجرا كاملا فرق دارد. رسانه هاي داخلي عربستان كه برخوردهاي ديگر را در بوق كرنا كرده و تصويري كاريكاتوري از اقتدار نداشته آل سعود به نمايش مي گذارند، در اين مورد سكوت پيشه كرده و خجلت زده از كنار توهين ترامپ مي گذرند.

رئيس جمهور آمريكا نيز به اين مسئله به خوبي واقف است و مي داند كه با هر لحني درباره عربستان سخن بگويد، پاسخي دريافت نخواهد كرد. محمد بن سلمان وليعهد عربستان در مصاحبه اخير خود با بلومبرگ درباره موضع تحقيرآميز ترامپ درباره كشورش آن را سوتفاهم تلقي و به اين پاسخ بسنده كرده كه عاشق كار كردن با ترامپ است!

ترامپ در استفاده از اين ادبيات تحقيرآميز نسبت به متحد منطقه اي خود، هدفي داخلي نيز دارد. او به اين وسيله سعي مي كند چهره سياستمداري مقتدر و مسلط از خود به نمايش بگذارد. سياستمداري كه با شديدترين لحن با عربستان سعودي سخن مي گويد و رياض جرات پاسخگويي به آن را ندارد. تشويق هاي پياپي حضار در برابر اين سخنان ترامپ، نشان مي دهد حداقل بخشي از افكار عمومي آمريكا از چنين برخورد تحقيرآميزي كاملا خرسند است.

عده اي مواضع اخير ترامپ عليه عربستان را ناشي از عصبانيت وي از بالا رفتن قيمت جهاني نفت مي دانند. رياض به واشنگتن قول داده بود با تزريق كافي نفت به بازار، مانع افزايش قيمت آن بر اثر تحريم نفتي ايران خواهد شد. قيمت نفت به بالاي 85 دلار رسيده و كارشناسان احتمال مي دهند قيمت به 100 دلار نيز خواهد رسيد. انتخابات ميان دوره اي كنگره آمريكا نزديك است و نفت صد دلاري براي ترامپ و حزب جمهوريخواه سمي مهلك است. ترامپ از عربستان انتظار دارد قيمت نفت را كاهش دهد و رياض در اين مورد حداقل تاكنون موفق نبوده و عصبانيت رئيس جمهور آمريكا از اين منظر نيز قابل بررسي است.

سوالي كه در اين ميان مطرح مي شود آن است كه آيا عربستان مي تواند خود را از تحقيرهاي ترامپ رها سازد؟ اولين و ساده ترين راهي كه به ذهن حاكمان سعودي در اين زمينه مي رسد، مثل هميشه دست به جيب شدن است. سكوت ترامپ و استفاده از لحني مودبانه و ديپلماتيك در قبال رياض، قيمتي دارد كه سعودي بايد بر سر آن با ترامپ به توافق رسيده و آن را بپردازد. بعيد به نظر مي رسد سعودي ها حتي تصور دادن پاسخي محكم به ترامپ را در ذهن خود آورده باشند. آنان به خوبي مي دانند كه چنين عملي آغاز راهي است كه در كمتر از چند هفته بايد در مركز شبه جزيره عربستان با رزمندگان انصارالله يمن جنگ كنند و اين تازه يكي از پيامدهاي اين مسير است.

رهبر معظم انقلاب اسلامي 14 خرداد سال 96 در حرم امام(ره) فرمودند؛ «بعضي عقلانيت را در اين ميدانند و مي گويند كه «چالش با قدرت ها هزينه دارد» -[البته] اشتباه ميكنند- بله، چالش هزينه دارد، اما سازش هم هزينه دارد... چالش اگر عقلائي باشد، چالش اگر منطبق با منطق باشد، اگر با اعتمادبه نفس باشد، هزينه اش به مراتب كمتر از هزينه سازش است.»

رابطه آمريكا و عربستان نمونه اي روشن و گويا از هزينه هاي سازش است. عربستان صدها ميليارد دلار خرج كرده است تا حمايت و دوستي آمريكا را به دست آورد اما آنچه در نهايت عايد اين كشور شده، تحقير و خجالت زدگي در سطح جهاني است. شايد بتوان با دلارهاي سرشار نفتي خيلي چيزها را خريد، از اسلحه و آخرين محصولات لوكس و سهام شركت هاي بزرگ و...اما بعضي چيزها را به هيچ قيمتي نمي توان به دست آورد. عزت ملي و اقتدار جهاني از جمله چيزهاي غيرقابل خريد و فروش است.

سيدمحمد ترابي