کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل متحد ۲۵ آبان ماه قطعنامهای را به رأی گذاشت که نتوانست موافقت ۹۸ کشور عضو را به خود اختصاص دهد. این کمیته درباره پیشنویس قطعنامه کانادا که هرساله علیه جمهوری اسلامی ایران با موضوع حقوق بشر مطرح میشود، رأیگیری کرد. در این رأیگیری، ۸۵ عضو رأی مثبت، ۳۰ عضو رأی منفی و ۶۸ عضو هم رأی ممتنع دادند. اما مسئله مهم، استفاده ابزاری غرب از مبحث حقوق بشر است. در واقع درحالیکه کشورهای غربی ایران را متهم به نقض حقوق بشر میکنند، همزمان با رژیمهایی قرونوسطایی و استبدادی که کوچکترین نشانهای از حقوق بشر را ندارندً بیشترین ارتباط را دارند.
عربستان بهعنوان یک نظام پادشاهی مطلقه، دارای یکی از بستهترین نظامهای سیاسی منطقه بوده که شهروندان آن از محدودیتهای سیاسی و اجتماعی بالایی رنج میبرند و همین امر منجر به انتقاد گسترده نهادهای حقوق بشری از این کشور شده است. عربستان یکی از معروفترین کشورهای زنستیز در جهان است. این کشور در رتبه ۱۲۷ جهان از بین ۱۳۶ کشور جهان درزمینه تبعیض جنسیتی قرار دارد. علاوه بر این شیعیان عربستان در سایه ظلم آلسعود حتی حق نشر اعتقادات خود را ندارند و سالانه تعداد زیادی از شیعیان به اتهامهای واهی اعدام میشوند. عربستان فاقد قوانین قضایی مدون بوده و این موضوع دست قضات را برای صدور حکم و مجازات فعالان سیاسی و اجتماعی باز گذاشته است. در چنین شرایطی کشورهای غربی که ادعای حمایت از حقوق بشر را دارند عربستان را شریکی راهبردی برای خود میدانند. بهعنوان مثال کانادا که هرساله پیشنویس قطعنامههای ضد ایرانی را در سازمان ملل تهیه میکند، یکی از بزرگترین شرکای عربستان به شمار میرود.
عربستان و کانادا از روابط قوی اقتصادی بهره میبرند، بهگونهای که عربستان دومین شریک تجاری بزرگ کانادا در خاورمیانه است؛ رابطهای که در فوریه ۲۰۱۴ با خرید ۱۵ میلیارد دلاری عربستان از سلاحهای کانادا تقویت شد. تا اوت ۲۰۱۸ بیش از ۱۶ هزار دانشجوی عربستان در بورس تحصیلی دولتی در کانادا حضور داشتند. طبق گزارش مرکز آمار کانادا، اوتاوا در فاصله سالهای ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۷ درمجموع ۲۰ میلیارد دلار نفت از کشورهای عربی وارد کرده است که عربستان دومین صادر کننده نفت به کانادا بوده است. عربستان روزانه ۱۰۰ هزار بشکه نفت به کانادا صادر میکند. عربستان همچنین از سال ۲۰۱۶ حدود ۶ میلیارد دلار در کانادا سرمایهگذاری کرده است. از ابتدای سال جاری میلادی نیز کانادا در مجموع، یکمیلیارد و ۴۰۰ میلیون دلارِ کانادا کالا به عربستان صادر کرده و حدود ۲ میلیارد دلار کانادا نیز از این کشور محصول وارد کرده است.
درواقع هرچند کانادا اخیراً با عربستان دچار اختلاف و تنش سیاسی شده و حتی به دلیل مرگ جمال خاشقجی، روزنامهنگار منتقد سعودی علیه ریاض موضع گرفته است، اما هیچگاه حاضر نشده معاملات تسلیحاتی با عربستان را نقض کند و یا پیشنویس قطعنامهای را علیه عربستان تهیه کند. نخستوزیر کانادا در مواضعی همسو با امریکا اعلام کرده که باوجود اخبار مربوط به دست داشتن عربستان در ناپدید شدن خاشقجی، اتاوا به فروش تسلیحات خود به ریاض ادامه میدهد.
علاوه بر این کانادا برخلاف شعارهای حقوق بشری در عرصه داخلی با مشکلات حقوق بشری زیادی مواجه است که همین مسئله استفاده ابزاری کانادا از مقوله حقوق بشر را اثبات میکند. نگرانی روزافزون عمومی نسبت به ناپدیدشدن و قتل زنان و دختران بومی کانادا موجب شده بسیاری از مقامات ایالتی، رؤسای احزاب سیاسی مخالف و همچنین دو کمیته سازمان ملل خواستار تحقیق و بررسی این خشونت علیه زنان در کانادا شوند. کمیته حذف تبعیض علیه زنان سازمان ملل طی گزارشی نتیجهگیری کرده که دولت کانادا با عدم توجه به اعمال خشونتهای سطح بالا نسبت به زنان و دختران بومی مرتکب «نقض عمیق و گسترده» حقوق زنان بومی شده است. این کمیته همچنین گزارش داد که نیروهای پلیس نیز با این زنان بدرفتاری میکنند. علاوه بر این کمیته حقوق بشر سازمان ملل نسبت به خشونت علیه زنان و دختران بومی در کانادا نگرانیهای مشابهی را اعلام کرد. همچنین مرکز آمار کانادا با انتشار گزارشی اعلام کرده که بیش از ۱۷۳ هزار زن بالای ۱۵ سال در سال ۲۰۱۱ قربانی جرائم خشن شدهاند که کمتر از یکسوم از این افراد به پلیس گزارش دادهاند. این مرکز در خصوص زنان و دختران بومی نیز با وخیم خواندن وضعیت آنان در کانادا، میافزاید صرفاً در سال ۲۰۱۴، ۱۰۵ زن بومی ناپدید شدهاند. علاوه بر این کانادا در سال ۱۳۹۰ قانونی را تصویب کرد که بر اساس آن شکنجه زندانیان برای گرفتن اعتراف، عمل خلاف قانون تلقی نمیشود.
در واقع کانادا در حالی علیه ایران پیشنویس قطعنامهها درزمینه حقوق بشر را تهیه میکند که این کشور خود یکی از بزرگترین حامیان رژیمهای ضد حقوق بشری به شمار میرود. علاوه بر این کانادا درزمینه داخلی و نوع رفتار با بومیان نیز بهشدت مرتکب نقض حقوق بشر شده است. ادعاهای کانادا در مورد حمایت از حقوق بشر در جهان در حالی است که تاکنون این کشور علیه عربستان که بنا بر اعلام واشنگتنپست ۵۰ هزار غیرنظامی را در یمن به شهادت رسانده و بزرگترین قحطی قرن را رقم زده است و یا در مورد به قتل رساندن جمال خاشقجی هیچگونه پیشنویسی برای محکومیت ریاض تهیه نکرده است. همین مسئله باعث شده است کانادا بهعنوان مصداق بارز استفاده ابزاری از حقوق بشر برای تحقق منافع شناخته شود.
محمد مرادی