امریکا به دنبال مهندسی عربی-اروپایی امنیت سوریه

علي قنادی
 

امارات، عربستان و مصر نه فقط به سوریه بازگشت سیاسی می‌کنند، بلکه در فکر نقش‌آفرینی امنیتی در فضای جدید سوریه بعد از تثبیت بشار اسد و خروج امریکا هستند. به نوشته الرأی‌الیوم، عربستان به مخالفان سوری داخل خاک خود ابلاغ کرده که پرچم مخالفان را در همه اراضی عربستان پایین بکشند و به جای آن پرچم ملی سوریه را نصب کنند. این یعنی درست از آب در آمدن تحلیل کسانی که گشایش سفارت امارات در دمشق و ملاقات بشیر با بشار در دمشق را پیش درآمد بازگشت عربستان به سوریه می‌دانستند. اما ظاهراً تغییرات خیلی عمیق‌تر از این چیزهاست. سه شنبه شب بود که برخی منابع اسرائیلی از جمله سایت امنیتی دبکافایل فاش کرد که تعدادی از افسران مصری و اماراتی با بازدید از شهر منبج در استان حلب سوریه درصدد فراهم کردن مقدمات لازم برای استقرار نیروهای‌شان در این منطقه پس از خروج نظامیان امریکایی هستند. دولت سوریه هنوز به انتشار این گزارش‌ها واکنش رسمی نشان نداده، ولی آنگونه که دبکافایل نوشته، ظاهراً بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه هم با حضور نیرو‌های مصری مخالفتی نخواهد داشت، به خصوص که عبدالفتاح السیسی طی چهار سال گذشته از او حمایت کرده است. هنوز نصف روز از انتشار این خبر نگذشته بود که سخنگوی عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر اعلام کرد که السیسی در تماس تلفنی با دونالد ترامپ همتای امریکایی خود، وضعیت خاورمیانه به ویژه وضعیت سوریه را بررسی کرده است. به گفته سخنگوی ریاست جمهوری مصر، دو طرف بر اهمیت تداوم همکاری مشترک در زمینه‌های مختلف به ویژه در زمینه نظامی، پرونده مبارزه با تروریسم و افراط‌گری در سایه چالش‌های مشترک و روابط استراتژیک میان دو کشور تأکید کرده و ترامپ، اقدامات و تحرکات منطقه‌ای و بین‌المللی مصر را ستود.

تقابل ترکیه- عربی

دبکافایل گفته که علاوه بر مصر که ظاهراً پیشاهنگی حضور در شمال سوریه را عهده‌دار خواهد بود، نیرو‌های اماراتی هم قرار است در شمال سوریه مستقر شوند؛ تحولی که به نوشته دبکافایل، به احتمال زیاد، دولت سوریه نیز با آن مخالفتی ندارد، زیرا ابوظبی علاوه بر اینکه اخیراً سفارت خود را در دمشق گشود، می‌تواند در بازسازی سوریه کمک مالی کند. همانطور که سفر عمر البشیر به دمشق پیش درآمد ارتباطات سیاسی عربستان با سوریه بود، دبکا نوشته که حضور نظامیان مصری و اماراتی هم می‌تواند زمینه را برای حضور نظامی عربستان هم فراهم کند.

در شرایطی که به نظر می‌رسد امارات، مصر و عربستان به دنبال استفاده از احساسات ضد اخوانی بشار اسد برای حضور در سوریه هستند، برخی منابع می‌گویند که این حضور می‌تواند قطب‌بندی بازیگران منطقه‌ای دولت سوریه را به کلی دگرگون و صبغه‌ای ضد ترکیه‌ای به آن بدهد. القدس‌العربی نوشته که در صورت تأیید خبر حضور نیرو‌های اماراتی و مصر و عربستان در سوریه، نمی‌توان آن را از این سه کشور برای تقابل با ترکیه و رجب طیب اردوغان جدا دانست، رئیس‌جمهوری که حامی قطر و مخالف تحریم‌ها علیه این کشور است و همچنین مخالف کودتای نظامی به رهبری السیسی با پشتیبانی عربستان و امارات برای سرنگونی دولت منتخب محمد مرسی در مصر بوده است. القدس‌العربی نوشته که اردوغان در پرونده قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول هم موضع قاطعی اتخاذ کرد؛ پرونده‌ای که در آن انگشت اتهام را به سمت محمد بن‌سلمان ولیعهد سعودی نشانه رفته و او را آمر قتل خاشقجی می‌دانند و رسانه‌های ترکیه‌ای نزدیک به مقامات امارات، محمد دحلان رهبر جدا شده جنبش فتح فلسطین را هم به دست داشتن در این پرونده متهم می‌کنند. با این حال، مواضع دیروز دولت ترکیه نشان داد که احتمال تقابل جدی بین آنکارا با سه کشور عربی در سوریه وجود دارد. خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه روز چهار شنبه گفت: «اجازه تشکیل کریدور ترور در شمال سوریه و عراق را نخواهیم داد.» هرچند خطاب اصلی وزیر دفاع ترکیه، کرد‌ها است، ولی به نظر می‌رسد که او با نگاهی به زمزمه حضور عربی در شمال سوریه چنین واکنشی را نشان داده است. آکار گفته است: «برای اینکه ترکیه‌ای قدرتمند داشته باشیم باید مجهز به ارتشی قوی باشیم و ارتش ترکیه با الهام از علم و تحولات روز و در چارچوب قانون اساسی، به وظیفه خود در خدمت به ملت ترکیه ادامه می‌دهد.»

مصر، امارات - عربستان در کنار فرانسه و انگلیس

بخش مهم ماجرای چرخش بازیگران دخیل در سوریه به این موضوع برمی گردد که برخی آن را ساختار‌سازی نیابتی امریکا در منطقه می‌خوانند. دبکافایل اسرائیل نوشته که حضور نیرو‌های مصری و اماراتی زمینه را برای حضور نظامی بیشتر اعراب از جمله عربستان و دیگر کشور‌ها برای مقابله با حضور نظامی ایران در سوریه فراهم می‌کند. وال استریت ژورنال چندی قبل به نقل از یک مقام امریکایی نوشته بود که دولت ترامپ به دنبال تشکیل نیرویی عربی برای جایگزینی نیرو‌های امریکایی در سوریه و استقرار آن‌ها در بخش شمال شرقی آن کشور پس از شکست داعش در این منطقه است. این روزنامه گفته بود که جان بولتون، مشاور امنیت ملی جدید دونالد ترامپ نیز با عباس مصطفی کامل، رئیس اطلاعات مصر گفت‌وگو کرده تا بداند آیا قاهره در این طرح مشارکت خواهد کرد یا خیر؟ مقام‌های امریکایی برای تشکیل ارتش عربی همچنین به سراغ عربستان و امارات نیز رفته‌اند تا آن‌ها هم نیرو و هم هزینه آن را برای جایگزینی نظامیان امریکایی فراهم سازند. این سناریوی امریکایی با تحولات جدید در حال واقعی شدن است به خصوص که سایت عبری زبان دبکا در گزارشی درباره خروج نیرو‌های امریکایی از سوریه نوشت: «امریکا به‌رغم خارج کردن نیروهایش، هرگز به صورت نهایی این منطقه را ترک نخواهد کرد. به ویژه اینکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا بعد از دیدارش با لیندسی گراهام، سناتور جمهوریخواه امریکایی اعلام کرد که آماده است نیرو‌های امریکایی را به تدریج از سوریه خارج کند. ترامپ به گراهام اطمینان داده که امریکا به شکست داعش پایبند است و نیاز به پایان مأموریت جنگ علیه داعش را درک می‌کند.» در این ساختار جدید، ظاهراً اروپاییان نیز نقش‌آفرینی خواهند کرد. پیتر فورد، سفیر پیشین انگلیس در بحرین و سوریه به تازگی نوشته که زمان ازسرگیری روابط عادی با سوریه و بازگشت این کشور به اتحادیه عرب فرارسیده است، ادامه دشمنی با سوریه فایده‌ای ندارد و کشور‌های عربی نیز از این حقیقت آگاهند. به نوشته الشروق، سفیر پیشین انگلیس در بحرین و سوریه گفته که از سرگیری روابط کشور‌های اروپایی با سوریه حتمی است، اما نیازمند زمان است و به‌زودی و شاید سال آینده سفیران انگلیس و فرانسه به سوریه بازگردند.