۰
پنجشنبه ۱۳ دی ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۴۰
دست زدن به تغییرات سیاسی گسترده در نظام‌های سیاسی غیردموکراتیک عمدتاً درنتیجه وجود مشکلاتی روی می‌دهد که اين مشکلات در حوزه داخلي ناشي از مخالفت توده مردم يا نخبگان جامعه و در حوزه خارجي به دخالت مستقيم يا غيرمستقيم بيگانگان مربوط است که در این میان عدم توان نظام سیاسی در پاسخگویی و مواجهه با آنها منجر به بروز بحران در سیستم می شود. در واقع باید گفت کمتر می‌توان یافت مواردی که هیئت حاکمه در اینگونه از نظام‌ها بدون وجود چنین فشارهایی و صرفاً بر اساس تغییر نگرش به اصول راهبردی سیاست داخلی و خارجی درصدد جراحی در کابینه دولت باشد. بر این اساس اقدام روز پنجشنبه ملک سلمان پادشاه سعودی برای تغییر کلیدداران برخی وزارت‌های مهم و همچنین پست‌های حکومتی دیگر را باید در نتیجه بحران‌هایی دانست که این رژیم اکنون با آنها مواجه می‌باشد.
در تغییرات اعمال شده در کابینه از سوی پادشاه سعودی‌ها مهمترین خبر برکناری عادل جبیر از مقام وزیر خارجه و انتخاب «ابراهیم العساف» به جای او می‌باشد. العساف پیش از این نزدیک به دو دهه وزیر دارایی و عضو هیئت مدیره شرکت ملی نفت عربستان سعودی آرامکو بود. با این تغییر ریاض به دنبال ارسال این سیگنال به جامعه بین المللی می‌باشد که سیاست خارجی تهاجمی و ماجراجویانه این کشور طی سال‌های پس از 2015 تاکنون که در دوران زعامت عادل الجبیر صورت می‌گرفت تعدیل و به سیاست خارجی به روند گذشته و طبیعی خود باز خواهد گشت.
ارسال سیگنال به جامعه بین‌المللی برای کاهش فشارها
طبیعتاً بحران آفرینی هایی که موجب افزایش انتقادات به سیاست‌های منطقه‌ای ریاض شده بود موارد متعددی شامل می شود که جنگ یمن، بازداشت نخست وزیر لبنان یا محاصره قطر از این موارد هستند اما مهمترین موضوعی که منجر به در قرار گرفتن سیاست های ریاض در کانون انتقادات بین‌المللی شد قتل فجیع جمال خاشقچی روزنامه‌نگار و مشاور سابق پادشاه عربستان در کنسولگری این کشور در ترکیه بود. اما تاکنون تلاش‌های ریاض برای خروج از این بحران که به صورت صدور بیانیه و حتی برکناری سعود القحطانی دستیار ارشد محمد بن سلمان ولیعهد عربستان و اعلام بازداشت تعدادی دیگر از ماموران امنیتی صورت گرفت نتوانسته است که جامعه بین‌المللی را در مورد جدیت ریاض برای برخورد با عاملان اصلی این جنایت راضی کند لذا پادشاه سعودی نیاز به اعمال این تغییرات را به عنوان آخرین تکاپو برای نجات محمد بن سلمان از گرداب کنونی احساس کرد و در نتیجه اینبار عادل الجبیر قربانی گردید. بدون تردید الجبیر متعلق به نسل جدید نخبگان سیاسی و یکی از مهره‌های اصلی تدوین‌کننده سیاست خارجی تحول یافته و بحران آفرین عربستان سعودی طی سال‌های گذشته بود. لذا با برکناری وی، ملک سلمان این پیام را به جامعه بین‌المللی ارسال می کند که به درخواست‌های بین المللی برای اقدام متناسب ریاض پاسخ داده است. همچنین صدور دستور از سرگیری فعالیت شورای امور سیاسی و امنیتی به ریاست محمد بن سلمان بخش دیگری از این تکاپو می‌باشد.
تحکیم قدرت محمد بن سلمان
اما با وجود تغییرات اعمال شده می‌توان گفت که تغییرات سیاسی عمدتاً سوری و ظاهری است و آنچه در واقعیت روی داده است بویژه در تغییر مناصب امنیتی عمدتاً تلاش برای حفظ جایگاه محمد بن سلمان و حتی تحکیم قدرت وی در برابر مخالفان است به ویژه تغییر رئیس گارد ملی که ارتش موازی است و مهمترین خطر این نهاد را تهدید کند شاید به این دلیل که از حیث نظری بازوی کوبنده مخالفان و جناح ملک عبدالله پادشاه فقید، فرزندان وی و متحدانشان است. همین حرف درباره تعیین مشاور جدید امنیت ملی و بازترسیم ساختار نهاد اطلاعات کل از سوی کمیته‌ای به رهبری ولیعهد زده می‌شود که این تغییرات مهمترین تغییرات است و نشان دهنده تحکیم سلطه بن سلمان و بستن همه روزنه‌هایی که ممکن است منبع خطر برای حکومت وی یا آرمان‌های او درباره حکومت باشد.
در واقع علاوه بر اینکه عادل الجبیر به طور کلی برکنار نشده و پست جدیدی را به دست آورده و در چرخه قدرت ماندگار شد مجموعه فرمان های صادر شده بر اعطای پست های کلیدی کابینه، موقعیت های نظامی و فرماندار ها به نزدیکان ولیعهد می‌باشد. به عبارت دقیقتر شاه به دنبال تحکیم قدرت محمد بن سلمان است و اکنون نه تنها کابینه بلکه فرمانداران جدید سلطنتی نیز بسیار نزدیک به او هستند. در این زمینه لازم به یادآوری است که الساف یکی از حامیان بزرگ طرح‌های بلندپروازانه محمد بن سلمان در طرح چشم انداز 2030 برای کاهش وابستگی عربستان به درآمدهای نفتی می باشد بنابراین بسیاری بر این اعتقاد هستند که در دوران زعامت وی بر وزارت خارجه سعودی‌ها این وزارت‌خانه بیشتر به گسترش روابط اقتصادی با دیگر کشورها اهمیت دهد.
در بعدی دیگر باشد توجه داشت که العساف در موج بازداشت شاهزاده‌ها و مقام‌های عالی‌رتبه سعودی توسط کمیته تازه تاسیس شده مبارزه با فساد در عربستان، مدتی در بازداشت به سر برد. بازداشت‌های که توسط محمد بن سلمان، رهبری شده بود. با این وجود انتخاب العساف حاوی این پیام برای شاهزادگان مخالف ولیعهد است که اگر با طرح‌های بن سلمان همکاری کنند و به وی وفادار باشند می‌توانند موقعیت قدرت و نفوذ خود را حفظ را و حتی ارتقا یابند.
اما به طور کمرنگی حتی بتوان این دیدگاه را پذیرفت که سیاست خارجی عربستان در دوران جدید شاهد تعدیل‌هایی شود و ریاض بر اثر فشارهای خارجی بخشی از برنامه‌های بحران‌زای سال های اخیر را کنار بگذارد اما این واقعیت وجود دارد که با رسیدن محمد بن سلمان به تخت پادشاهی، که تغییرات صورت گرفته کاملاً برای این منظور تعبیه شده‌اند، وی به راحتی قادر است کل کابینه را از نو بسازد و شاهد تداوم سیاست‌های ماجراجویانه وی به شکل جدی‌تری باشیم.
در تغییرات اعمال شده در کابینه از سوی پادشاه سعودی‌ها مهمترین خبر برکناری عادل جبیر از مقام وزیر خارجه و انتخاب «ابراهیم العساف» به جای او می‌باشد. العساف پیش از این نزدیک به دو دهه وزیر دارایی و عضو هیئت مدیره شرکت ملی نفت عربستان سعودی آرامکو بود. با این تغییر ریاض به دنبال ارسال این سیگنال به جامعه بین المللی می‌باشد که سیاست خارجی تهاجمی و ماجراجویانه این کشور طی سال‌های پس از 2015 تاکنون که در دوران زعامت عادل الجبیر صورت می‌گرفت تعدیل و به سیاست خارجی به روند گذشته و طبیعی خود باز خواهد گشت.
ارسال سیگنال به جامعه بین‌المللی برای کاهش فشارها
طبیعتاً بحران آفرینی هایی که موجب افزایش انتقادات به سیاست‌های منطقه‌ای ریاض شده بود موارد متعددی شامل می شود که جنگ یمن، بازداشت نخست وزیر لبنان یا محاصره قطر از این موارد هستند اما مهمترین موضوعی که منجر به در قرار گرفتن سیاست های ریاض در کانون انتقادات بین‌المللی شد قتل فجیع جمال خاشقچی روزنامه‌نگار و مشاور سابق پادشاه عربستان در کنسولگری این کشور در ترکیه بود. اما تاکنون تلاش‌های ریاض برای خروج از این بحران که به صورت صدور بیانیه و حتی برکناری سعود القحطانی دستیار ارشد محمد بن سلمان ولیعهد عربستان و اعلام بازداشت تعدادی دیگر از ماموران امنیتی صورت گرفت نتوانسته است که جامعه بین‌المللی را در مورد جدیت ریاض برای برخورد با عاملان اصلی این جنایت راضی کند لذا پادشاه سعودی نیاز به اعمال این تغییرات را به عنوان آخرین تکاپو برای نجات محمد بن سلمان از گرداب کنونی احساس کرد و در نتیجه اینبار عادل الجبیر قربانی گردید. بدون تردید الجبیر متعلق به نسل جدید نخبگان سیاسی و یکی از مهره‌های اصلی تدوین‌کننده سیاست خارجی تحول یافته و بحران آفرین عربستان سعودی طی سال‌های گذشته بود. لذا با برکناری وی، ملک سلمان این پیام را به جامعه بین‌المللی ارسال می کند که به درخواست‌های بین المللی برای اقدام متناسب ریاض پاسخ داده است. همچنین صدور دستور از سرگیری فعالیت شورای امور سیاسی و امنیتی به ریاست محمد بن سلمان بخش دیگری از این تکاپو می‌باشد.
تحکیم قدرت محمد بن سلمان
اما با وجود تغییرات اعمال شده می‌توان گفت که تغییرات سیاسی عمدتاً سوری و ظاهری است و آنچه در واقعیت روی داده است بویژه در تغییر مناصب امنیتی عمدتاً تلاش برای حفظ جایگاه محمد بن سلمان و حتی تحکیم قدرت وی در برابر مخالفان است به ویژه تغییر رئیس گارد ملی که ارتش موازی است و مهمترین خطر این نهاد را تهدید کند شاید به این دلیل که از حیث نظری بازوی کوبنده مخالفان و جناح ملک عبدالله پادشاه فقید، فرزندان وی و متحدانشان است. همین حرف درباره تعیین مشاور جدید امنیت ملی و بازترسیم ساختار نهاد اطلاعات کل از سوی کمیته‌ای به رهبری ولیعهد زده می‌شود که این تغییرات مهمترین تغییرات است و نشان دهنده تحکیم سلطه بن سلمان و بستن همه روزنه‌هایی که ممکن است منبع خطر برای حکومت وی یا آرمان‌های او درباره حکومت باشد.
در واقع علاوه بر اینکه عادل الجبیر به طور کلی برکنار نشده و پست جدیدی را به دست آورده و در چرخه قدرت ماندگار شد مجموعه فرمان های صادر شده بر اعطای پست های کلیدی کابینه، موقعیت های نظامی و فرماندار ها به نزدیکان ولیعهد می‌باشد. به عبارت دقیقتر شاه به دنبال تحکیم قدرت محمد بن سلمان است و اکنون نه تنها کابینه بلکه فرمانداران جدید سلطنتی نیز بسیار نزدیک به او هستند. در این زمینه لازم به یادآوری است که الساف یکی از حامیان بزرگ طرح‌های بلندپروازانه محمد بن سلمان در طرح چشم انداز 2030 برای کاهش وابستگی عربستان به درآمدهای نفتی می باشد بنابراین بسیاری بر این اعتقاد هستند که در دوران زعامت وی بر وزارت خارجه سعودی‌ها این وزارت‌خانه بیشتر به گسترش روابط اقتصادی با دیگر کشورها اهمیت دهد.
در بعدی دیگر باشد توجه داشت که العساف در موج بازداشت شاهزاده‌ها و مقام‌های عالی‌رتبه سعودی توسط کمیته تازه تاسیس شده مبارزه با فساد در عربستان، مدتی در بازداشت به سر برد. بازداشت‌های که توسط محمد بن سلمان، رهبری شده بود. با این وجود انتخاب العساف حاوی این پیام برای شاهزادگان مخالف ولیعهد است که اگر با طرح‌های بن سلمان همکاری کنند و به وی وفادار باشند می‌توانند موقعیت قدرت و نفوذ خود را حفظ را و حتی ارتقا یابند.
اما به طور کمرنگی حتی بتوان این دیدگاه را پذیرفت که سیاست خارجی عربستان در دوران جدید شاهد تعدیل‌هایی شود و ریاض بر اثر فشارهای خارجی بخشی از برنامه‌های بحران‌زای سال های اخیر را کنار بگذارد اما این واقعیت وجود دارد که با رسیدن محمد بن سلمان به تخت پادشاهی، که تغییرات صورت گرفته کاملاً برای این منظور تعبیه شده‌اند، وی به راحتی قادر است کل کابینه را از نو بسازد و شاهد تداوم سیاست‌های ماجراجویانه وی به شکل جدی‌تری باشیم.
مرجع : الوقت
کد مطلب : ۷۶۹۹۷۷
منتخب
۵ ارديبهشت ۱۴۰۳
۵ ارديبهشت ۱۴۰۳
۵ ارديبهشت ۱۴۰۳
۳ ارديبهشت ۱۴۰۳
۲ ارديبهشت ۱۴۰۳
۲ ارديبهشت ۱۴۰۳
۱ ارديبهشت ۱۴۰۳
۱ ارديبهشت ۱۴۰۳
۳۰ فروردين ۱۴۰۳
پیشنهاد ما
