مصالحه احزاب کرد عراقی در میدان منازعات بی‌پایان

در فضای کنونی اقلیم کردستان عراق، موضوعاتی همچون توافق بر سر تدوین قانون فدرال برای حکومت اقلیم، تعیین منصب و سازوکار تعیین رئیس جدید اقلیم، مسائل موجود میان دو حزب اتحادیه میهنی و دموکرات در بغداد و توافق بر سر موضوعات مرتبط با کرکوک، در مقام مسائلی جدی مطرح هستند که احزاب سیاسی کرد عراقی پیرامون آن‌ها بحث و رایزنی می‌کنند. در روزهای اخیر نیز اخبار و اسنادی پیرامون توافق جداگانه حزب دموکرات کردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی با احزاب اتحادیه میهنی کردستان و جنبش تغییر (گوران) منتشر شده است که در نوشتار حاضر امکان اجرایی شدن و تاثیر این توافقات بر آینده اقلیم کردستان عراق، مورد واکاوی قرار می‌گیرد.
 
توافق اتحادیه میهنی و حزب دموکرات: امری دشوار اما ممکن
پس از برگزاری چندین نشست میان هیات‌های مذاکره کننده دو حزب اصلی و صاحب قدرت اقلیم کردستان یعنی اتحادیه میهنی کردستان و دموکرات کردستان عراق، در روزهای بعد از برگزاری انتخابات پارلمانی اقلیم کردستان، نهایتا در 12 فوریه 2019 (23 بهمن 1397) گزارش‌هایی از امضای پیش نویس یک توافق میان این دو حزب منتشر شد. توافقی که از سوی بسیاری از ناظران به عنوان نقشه راه مناسبات چهار سال آینده میان دو حزب اصلی کردی، معرفی گردید.

بر اساس اخبار اعلام شده این دو حزب کردی در ارتباط با تقسیم پست‌ها در بغداد و اربیل به توافق رسیده‌اند. مهم‌تر از آن پیرامون اختلاف‌نظرهای دو حزب در ارتباط با کرکوک نیز اختلافات حل شده است. اما با وجود اعلام این پیش‌نویس از سوی رسانه‌ها، در جریان تشکیل نشست پارلمان اقلیم کردستان برای تعیین هیات رئیسه پارلمان که در 18 فوریه 2019 (29 بهمن 1397) تشکیل شد، شاهد بودیم که حزب اتحادیه حاضر به حضور در نشست نشد و علت عدم حضور خود را نهایی شدن توافق با حزب دموکرات اعلام نمود.

این رخداد نشان‌گر آن است که گستره‌ای وسیع از اختلافات و تنش میان دو حزب وجود دارد که حل شدن آن‌ها به آسانی نه تنها ممکن نیست، بلکه در عرصه عمل حتی امکان اجرایی شدن آن بسیار دشوار است. طی رخداد موسوم به 16 اکتبر که منجر به کنترل حکومت مرکزی عراق بر کرکوک و دیگر نواحی حاضر در منطقه مورد منازعه شد؛ اختلافات میان دو حزب به مرحله انفجار رسید و حتی موجی از دشمنی و ضدیت میان دو طرف را بوجود آورد.

مسائلی مانند چگونگی و آینده مدیریت شهر کرکوک، نزاع بر سر تعیین رئیس جدید اقلیم کردستان، نفرت ایجاد شده در نتیجه منازعه بر سر تعیین منصب ریاست جمهوری عراق، اختلافات شخصی میان رهبران دو حزب همانند اختلاف شخصی و انباشت شده میان لاهور شیخ جنگی (طالبانی) رئیس نیروهای ضد ترور وابسته به حزب اتحادیه میهنی با مسعود بارزانی رهبر حزب دموکرات کردستان عراق و پسر او مسرور بارزانی، نامزد این حزب برای نخست‌وزیری در کابینه جدید حکومت، همگی تنش‌هایی هستند که سازش میان دو طرف را در عمل ناممکن کرده است. در نتیجه به نظر می‌رسد هر گونه توافق احتمالی میان این دو حزب در آینده نزدیک با موانع زیادی در بُعد اجرایی شدن مواجه خواهد شد.
 
توافق گوران با حزب دموکرات: سازش میان دو حزب از جنس متفاوت با آینده نامعلوم
علاوه بر توافق میان حزب اتحادیه میهنی و دموکرات کردستان، یکی از احزاب دیگر که می‌توان از آن به عنوان بازیگری دارای قدرت در عرصه سیاسی سخن به میان آورد حزب جنبش گوران (تغییر) است. حزب گوران در اقدامی غیرمعمول در 18 فوریه 2019 (29 بهمن 1397) توافق دوجانبه‌ای را با حزب دموکرات کردستان عراق امضا کرد. در کلیت توافق دو طرف، گوران و حزب دموکرات توافق کرده‌اند که با هماهنگی و توافق سیاسی با یکدیگر، مسائل میهنی و مهم مربوط به تغییرات در قانون اقلیم گام‌های حیاتی‌ای را در عرصه مدیریت مسائل بر دارند.

اما با وجود رسانه‌ای شدن و امضای متن این توافق، به نظر می‌رسد چنین توافقی امری غیر معقول و از بنیان محتوم به شکست است. واقعیت امر این است که اساس شکل‌گیری حزب گوران مبتنی بر شعار مبارزه با فساد و انحصارطلبی دوگانه احزاب اتحادیه و دموکرات بوده و طی سال‌های بعد از 2009 تا کنون این جریان سیاسی بیشترین میزان ضدیت را با خاندان بارزانی‌ها داشته است. در واقع، از نظر هویت سیاسی می‌توان گوران را در ضدیت و تقابل‌حویی با حزب دموکرات مورد شناسایی قرار داد و در مقطع کنونی به نظر می‌رسد هر گونه سازش و توافق میان این دو جریان، در آینده به نتیجه نخواهد رسید؛ زیرا اساس خواسته‌های و رویکرد گورانی‌های متفاوت از حزب دموکرات کردستان عراق و بارزانی‌ها است.