۰
يکشنبه ۵ اسفند ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۴۸
پس از اعلام دونالد ترامپ مبنی بر خروج از پیمان منع گسترش از موشک‌های هسته‌ای کوتاه برد و میان‌برد (آی‌ان‌اف) در صورت عدم بازبینی در آن در اکتبر 2018، نگرانی‌ها پیرامون آغاز دورانی جدید از رقابت موشکی میان دو قدرت برتر نظامی جهان افزایش پیدا کرده است و در این مدت بسیاری از کشورها نسبت به احتمال آغاز دورانی جدید از رقابت تسلیحاتی به شدت هشدار داده‌اند. در نهایت اعلام رسمی تصمیم آمریکا، توسط مایک پمپئو، وزیر خارجه این کشور در اول فوریه 2019 (12 بهمن 1397) مبنی بر تعلیق 6 ماهه پیمان منع گسترش، موشک های هسته ای میان برد با روسیه و در صورت عدم امضای پیمان جدید، خروج از آن، زمینه برای عصری جدید از رقابت تسلیحاتی میان واشنگتن و مسکو فراهم شد.
در نتیجه ایجاد این فضای پرابهام از تنش میان آمریکا و روسیه، ولادیمیر پوتین نیز پس از ماهها کش و قوس سیاسی پیرامون خروج آمریکا از «آی ان اف» در 19 فوریه 2019 طی هشداری جدی از آمادگی مسکو برای ورود به دورانی جدید از رقابت تسلیحاتی با آمریکا سخن به میان آورد. ولادیمیر پوتین در سخنرانی سالانه خود در مجمع فدرال، پارلمان روسیه که متشکل از دو مجلس دوما و شورای فدراسیون است، خاطرنشان ساخت مدت پرواز موشک های آمریکایی تا مسکو حدود 10 دقیقه خواهد بود و در این صورت روسیه اقدامات غیرمتقارن متقابلی را انجام خواهد داد. رئیس جمهور روسیه افزود در این صورت مجبور خواهیم شد نه فقط در جاهایی که موشک ها قرار دارند بلکه در رابطه با مناطقی که در آنجا تصمیم گیری می شود، تسلیحات ایجاد کرده و مستقر کنیم. همچنین، رئیس‌جمهوری روسیه تاکید کرد که اگر ایالات متحده بخواهد، روسیه به لحاظ نظامی برای یک بحران موشکی دیگر به سبک کوبا آماده است و کشورش در بحث اجرای اولین حمله هسته‌ای برتری دارد.
اکنون با ایراد این سخنان از سوی پوتین موضوع آغاز غیر رسمی عصر جدید رقابت موشکی میان مسکو با کشورهای غربی به رهبری آمریکا بیش از هر زمان دیگری قوت گرفته است. با این وجود می توان از دو سناریو در ارزیابی سمت و سوی تنش رهبران آمریکا و روسیه در زمینه رقابت تسلیحاتی سخن گفت.
سناریوی آغاز دوری جدید از بحران موشکی در سطح جهانی
اولین سناریو پیرامون اظهارات پوتین در پاسخ به ایالات متحده آمریکا را می‌توان با عنوان «آغاز دور جدید نبرد هسته‌ای میان واشنگتن و مسکو» مورد ارزیابی قرار داد. بر این اساس که بسیاری از ناظران بر این باور هستند که آمریکا و روسیه وارد دورانی جدید از نبرد موشکی و تسلیحاتی مشابه با دوران جنگ سرد شده‌اند. برای نمونه، میخائیل گورباچف ، رئیس سابق اتحاد جماهیر شوروی تاکید می‌کند «پس از تصمیم ایالات متحده مبنی بر خروج ازاین پیمان، آنچه در دوران جنگ سرد به دست آمده است، در معرض تهدید قرار گرفته و مسیر حوادث ممکن است در جهت مخالف قرار گیرد.»
همچنین، پیرس کازالیت، معاون سخنگوی ناتو، نیز گفت: در سخنان پوتین پیام تهدیدآمیزی علیه اروپا دیده می شود. وی با غیرقابل قبول خواندن آن افزود: این اتحادیه نمی‌خواهد یک مسابقه تسلیحاتی جدید را آغاز کند.
ایراد این اظهارت، به وضوح نشان‌گر آن است که اکنون بسیاری از ناظران احتمال آغاز دورانی جدید از رقابت تسلیحاتی همانند دوران جنگ سرد را بسیار محتمل می‌دانند. بویژه بعد از اشاره مستقیم پوتین به آمادگی برای تکرار بحران کوبا، آنهم در قالب جنگ جدید دریایی، سناریوی آغاز دورانی جدید رقابت تسلیحاتی در سطح جهانی به شدت قوت گرفت. با این وجود، نمی‌توان احتمال اجرایی شدن این سناریو را حتمی ارزیابی کرد.
نخستین دلیل این ادعا را می توان در عدم تمایل کرملین برای ورود به این عرصه دانست. بخش مهمی از سخنرانی پوتین به موضوع بهبود شرایط اقتصادی روسیه باز می‌گشت یعنی پاشنه آشیل مسکو برای طی کردن مسیر رقابت تسلیحاتی با آمریکا. در واقع یکی از اصلی‌ترین علل سقوط امپراتوری شوروی در سال 1991 این بود که کرملین تصمیم گرفت در صنایع نظامی رقابت پرهزینه و بی حاصلی را با ایالات متحده کلید بزند آنهم زمانیکه درآمدها به طور جدایی ناپذیر به درآمدهای نفتی متکی بود و عمدتاً در خارج از کنترل می‌شد. میخائیل گورباچف، آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی، علاوه بر استقراض ده ها میلیارد دلار وام برای تامین مالی کالاهای مصرفی و مواد غذایی، سیاست اصلاحات اقتصادی را در پیش گرفت. اقدامات صرفه جویی در هزینه‌ها در کشوری که اکثر مردم تحت نظام حمایتی کمونیسم متولد شده بودند منجر به آغاز تظاهرات شد.
در شرایطی تقریباً مشابه روسیه در طول بحران مالی جهانی دهه گذشته، سه چهارم ارزش شاخص سهام اصلی خود را از دست داد. پنج سال پیش، در اثر فروپاشی قیمت نفت و تحمیل تحریم های غرب علیه اوکراین، روبل در برابر دلار به نصف کاهش یافت و موجب طولانی ترین رکود اقتصادی روسیه شد. اما اکنون روسیه توانسته با سیاست‌های اقتصادی پوتین تا حدود زیادی از این شرایط گذار کند. اقتصاد این کشور در حال رشد است و ذخایر بانک مرکزی طی چهار سال گذشته با وجود تحریم‌ها 125 میلیارد دلار افزایش یافته و به 475 میلیارد دلار رسیده است. پوتین روز چهارشنبه در سخنارانی خود در جمع نمایندگان پارلمان گفت:" برای اولین بار در تاریخ ما، ذخایر ما تمام بدهی های خارجی، دولتی و تجاری را پوشش می دهد. " "ما یک صندلی ایمنی قوی مالی داریم." این روند طبیعتاً با ورود به رقابت تسلیحاتی پرهزینه دیگر برای روسیه دچار چالش خواهد شد بنابراین تهدیدات پوتین عمدتاً برای فشار بر واشنگتن به منظور بازگشت بر میز مذاکره باید تفسیر شود.
اما از بعدی دیگر انگیزه واشنگتن برای وارد کردن چین به پیمان کنترل موشکی بیشتر از درگیر شدن با روسیه برای ترامپ اهمیت دارد. پکن در اعلام موضع خود نسبت به این مسأله تاکید کرد این پیمان مساله ای دو جانبه بین آمریکا و روسیه است و هر گز چند جانبه نخواهد شد. آمریکا دولت پکن را متهم می کند در حالی که مسکو و واشنگتن در حال اجرای تعهدات موشکی خود براساس پیمانهای دوجانبه هستند دولت چین به صورت آزادانه و بدون هیچگونه نظارت بین المللی درحال تقویت و تکمیل برنامه های موشکی خود بخصوص سامانه های موشکی نوع 5DF-است. این سامانه با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای و پرتاب از سکوی متحرک، 13 الی 15 هزار کیلومتر برد دارد و می تواند تاسیسات نظامی آمریکا در کره جنوبی و ژاپن و حتی خاک آمریکا را هدف قرار دهد.
سناریوی تنش‌افروزی برای گذار ترامپ از از پرونده ارتباط با روس‌ها
از سوی دیگر، با توجه به وضعیت دشوار تداوم ریاست جمهوری دونالد ترامپ در آمریکا، که با اتهام ارتباط ستاد انتخاباتی او با روس‌ها عجین شده است؛ این سناریو نیز محتمل است که بخشی از خلق بحران جدید در مناسبات واشنگتن با مسکو در زمینه اختلاف و رقابت تسلیحاتی را می‌توان در قالب تنش افروزی مشاوران ترامپ برای رهایی او از امکان برکناری ارزیابی کرد. بدین معنی که ترامپ و مشاوران‌اش قصد دارند که با به راه انداختن رقابت و تنش با روسیه، او را از فشارهای وارد شده بر او در ارتباط با پرونده روسیه رهایی ببخشند.
در واقع، بعد از انتصاب جان بولتون، به عنوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید، روند خروج آمریکایی‌های از پیمانهای بین‌المللی سرعتی فزآینده به خود گرفت و اکنون شاهد آن هستیم که واشنگتن در حالی شانه خالی کردن از تمامی تعهدات در قبال متحدان غربی و غیرغربی خود است. در شرایط جدید نیز طرح خروج آمریکا از «آی ان اف» را می‌توان در راستای همین رویکرد مشاور امنیت ملی ترامپ مورد ارزیابی قرار داد. با این تفاوت که این طرح در راستای خروج رئیس جمهور از بحران بزرگی است که از ابتدای آغاز به کار به عنوان رئیس کاخ سفید، با آن مواجه است.
در نتیجه ایجاد این فضای پرابهام از تنش میان آمریکا و روسیه، ولادیمیر پوتین نیز پس از ماهها کش و قوس سیاسی پیرامون خروج آمریکا از «آی ان اف» در 19 فوریه 2019 طی هشداری جدی از آمادگی مسکو برای ورود به دورانی جدید از رقابت تسلیحاتی با آمریکا سخن به میان آورد. ولادیمیر پوتین در سخنرانی سالانه خود در مجمع فدرال، پارلمان روسیه که متشکل از دو مجلس دوما و شورای فدراسیون است، خاطرنشان ساخت مدت پرواز موشک های آمریکایی تا مسکو حدود 10 دقیقه خواهد بود و در این صورت روسیه اقدامات غیرمتقارن متقابلی را انجام خواهد داد. رئیس جمهور روسیه افزود در این صورت مجبور خواهیم شد نه فقط در جاهایی که موشک ها قرار دارند بلکه در رابطه با مناطقی که در آنجا تصمیم گیری می شود، تسلیحات ایجاد کرده و مستقر کنیم. همچنین، رئیس‌جمهوری روسیه تاکید کرد که اگر ایالات متحده بخواهد، روسیه به لحاظ نظامی برای یک بحران موشکی دیگر به سبک کوبا آماده است و کشورش در بحث اجرای اولین حمله هسته‌ای برتری دارد.
اکنون با ایراد این سخنان از سوی پوتین موضوع آغاز غیر رسمی عصر جدید رقابت موشکی میان مسکو با کشورهای غربی به رهبری آمریکا بیش از هر زمان دیگری قوت گرفته است. با این وجود می توان از دو سناریو در ارزیابی سمت و سوی تنش رهبران آمریکا و روسیه در زمینه رقابت تسلیحاتی سخن گفت.
سناریوی آغاز دوری جدید از بحران موشکی در سطح جهانی
اولین سناریو پیرامون اظهارات پوتین در پاسخ به ایالات متحده آمریکا را می‌توان با عنوان «آغاز دور جدید نبرد هسته‌ای میان واشنگتن و مسکو» مورد ارزیابی قرار داد. بر این اساس که بسیاری از ناظران بر این باور هستند که آمریکا و روسیه وارد دورانی جدید از نبرد موشکی و تسلیحاتی مشابه با دوران جنگ سرد شده‌اند. برای نمونه، میخائیل گورباچف ، رئیس سابق اتحاد جماهیر شوروی تاکید می‌کند «پس از تصمیم ایالات متحده مبنی بر خروج ازاین پیمان، آنچه در دوران جنگ سرد به دست آمده است، در معرض تهدید قرار گرفته و مسیر حوادث ممکن است در جهت مخالف قرار گیرد.»
همچنین، پیرس کازالیت، معاون سخنگوی ناتو، نیز گفت: در سخنان پوتین پیام تهدیدآمیزی علیه اروپا دیده می شود. وی با غیرقابل قبول خواندن آن افزود: این اتحادیه نمی‌خواهد یک مسابقه تسلیحاتی جدید را آغاز کند.
ایراد این اظهارت، به وضوح نشان‌گر آن است که اکنون بسیاری از ناظران احتمال آغاز دورانی جدید از رقابت تسلیحاتی همانند دوران جنگ سرد را بسیار محتمل می‌دانند. بویژه بعد از اشاره مستقیم پوتین به آمادگی برای تکرار بحران کوبا، آنهم در قالب جنگ جدید دریایی، سناریوی آغاز دورانی جدید رقابت تسلیحاتی در سطح جهانی به شدت قوت گرفت. با این وجود، نمی‌توان احتمال اجرایی شدن این سناریو را حتمی ارزیابی کرد.
نخستین دلیل این ادعا را می توان در عدم تمایل کرملین برای ورود به این عرصه دانست. بخش مهمی از سخنرانی پوتین به موضوع بهبود شرایط اقتصادی روسیه باز می‌گشت یعنی پاشنه آشیل مسکو برای طی کردن مسیر رقابت تسلیحاتی با آمریکا. در واقع یکی از اصلی‌ترین علل سقوط امپراتوری شوروی در سال 1991 این بود که کرملین تصمیم گرفت در صنایع نظامی رقابت پرهزینه و بی حاصلی را با ایالات متحده کلید بزند آنهم زمانیکه درآمدها به طور جدایی ناپذیر به درآمدهای نفتی متکی بود و عمدتاً در خارج از کنترل می‌شد. میخائیل گورباچف، آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی، علاوه بر استقراض ده ها میلیارد دلار وام برای تامین مالی کالاهای مصرفی و مواد غذایی، سیاست اصلاحات اقتصادی را در پیش گرفت. اقدامات صرفه جویی در هزینه‌ها در کشوری که اکثر مردم تحت نظام حمایتی کمونیسم متولد شده بودند منجر به آغاز تظاهرات شد.
در شرایطی تقریباً مشابه روسیه در طول بحران مالی جهانی دهه گذشته، سه چهارم ارزش شاخص سهام اصلی خود را از دست داد. پنج سال پیش، در اثر فروپاشی قیمت نفت و تحمیل تحریم های غرب علیه اوکراین، روبل در برابر دلار به نصف کاهش یافت و موجب طولانی ترین رکود اقتصادی روسیه شد. اما اکنون روسیه توانسته با سیاست‌های اقتصادی پوتین تا حدود زیادی از این شرایط گذار کند. اقتصاد این کشور در حال رشد است و ذخایر بانک مرکزی طی چهار سال گذشته با وجود تحریم‌ها 125 میلیارد دلار افزایش یافته و به 475 میلیارد دلار رسیده است. پوتین روز چهارشنبه در سخنارانی خود در جمع نمایندگان پارلمان گفت:" برای اولین بار در تاریخ ما، ذخایر ما تمام بدهی های خارجی، دولتی و تجاری را پوشش می دهد. " "ما یک صندلی ایمنی قوی مالی داریم." این روند طبیعتاً با ورود به رقابت تسلیحاتی پرهزینه دیگر برای روسیه دچار چالش خواهد شد بنابراین تهدیدات پوتین عمدتاً برای فشار بر واشنگتن به منظور بازگشت بر میز مذاکره باید تفسیر شود.
اما از بعدی دیگر انگیزه واشنگتن برای وارد کردن چین به پیمان کنترل موشکی بیشتر از درگیر شدن با روسیه برای ترامپ اهمیت دارد. پکن در اعلام موضع خود نسبت به این مسأله تاکید کرد این پیمان مساله ای دو جانبه بین آمریکا و روسیه است و هر گز چند جانبه نخواهد شد. آمریکا دولت پکن را متهم می کند در حالی که مسکو و واشنگتن در حال اجرای تعهدات موشکی خود براساس پیمانهای دوجانبه هستند دولت چین به صورت آزادانه و بدون هیچگونه نظارت بین المللی درحال تقویت و تکمیل برنامه های موشکی خود بخصوص سامانه های موشکی نوع 5DF-است. این سامانه با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای و پرتاب از سکوی متحرک، 13 الی 15 هزار کیلومتر برد دارد و می تواند تاسیسات نظامی آمریکا در کره جنوبی و ژاپن و حتی خاک آمریکا را هدف قرار دهد.
سناریوی تنش‌افروزی برای گذار ترامپ از از پرونده ارتباط با روس‌ها
از سوی دیگر، با توجه به وضعیت دشوار تداوم ریاست جمهوری دونالد ترامپ در آمریکا، که با اتهام ارتباط ستاد انتخاباتی او با روس‌ها عجین شده است؛ این سناریو نیز محتمل است که بخشی از خلق بحران جدید در مناسبات واشنگتن با مسکو در زمینه اختلاف و رقابت تسلیحاتی را می‌توان در قالب تنش افروزی مشاوران ترامپ برای رهایی او از امکان برکناری ارزیابی کرد. بدین معنی که ترامپ و مشاوران‌اش قصد دارند که با به راه انداختن رقابت و تنش با روسیه، او را از فشارهای وارد شده بر او در ارتباط با پرونده روسیه رهایی ببخشند.
در واقع، بعد از انتصاب جان بولتون، به عنوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید، روند خروج آمریکایی‌های از پیمانهای بین‌المللی سرعتی فزآینده به خود گرفت و اکنون شاهد آن هستیم که واشنگتن در حالی شانه خالی کردن از تمامی تعهدات در قبال متحدان غربی و غیرغربی خود است. در شرایط جدید نیز طرح خروج آمریکا از «آی ان اف» را می‌توان در راستای همین رویکرد مشاور امنیت ملی ترامپ مورد ارزیابی قرار داد. با این تفاوت که این طرح در راستای خروج رئیس جمهور از بحران بزرگی است که از ابتدای آغاز به کار به عنوان رئیس کاخ سفید، با آن مواجه است.
مرجع : الوقت
کد مطلب : ۷۷۹۷۹۲
منتخب
۶ ارديبهشت ۱۴۰۳
۵ ارديبهشت ۱۴۰۳
۵ ارديبهشت ۱۴۰۳
۵ ارديبهشت ۱۴۰۳
۵ ارديبهشت ۱۴۰۳
۳ ارديبهشت ۱۴۰۳
۲ ارديبهشت ۱۴۰۳
۲ ارديبهشت ۱۴۰۳
پیشنهاد ما
