برنامه آمریکایی-ترکیه‌ای برای شمال سوریه و نقشه راهی که در تهران مشخص شد

روزنامه "حریت" ترکیه به نقل از منابع آگاه خود نوشت، عمق این منطقه امن ما بین 30 تا 35 کیلومتر طبق طرحی است که در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما مطرح شد، اما به آن پرداخته نشد.

 منطقه امن مورد خواست آمریکا و ترکیه در سوریه که با خطوط قرمز مشخص شده است

مدیر دیده‌بان حقوق بشر سوریه نیز در این خصوص اظهار داشت: منطقه مذکور از حومه "منبج" در حلب آغاز و تا مرزهای مشترک سوریه و عراق تحت عنوان "منطقه خودمختار" ادامه خواهد داشت که توسط شورای ملی کردهای سوریه اداره می‌شوند.

به گزارش رسانه‌های ترکیه طرح آنکارا شامل بازگرداندن سوری‌ها به این منطقه است و این طرحی است که از سال 2014 وضع شده و ابعادش متناسب با توزیع جمعیت‌شناختی خواهد بود. ترکیه عنوان می‌کند که در حال حاضر بیش از 3.5 میلیون سوری در ترکیه حضور دارند که باید به تدریج و با عادی شدن شرایط به کشور خودشان بازگردند. برای تسریع در این امر نیز ابتدا نیاز است که یک منطقه امن ایجاد شده و آوارگان در خاک سوریه و تحت مدیریت ترکیه مستقر شوند.

طبق این گزارش خروج آمریکا از شرق سوریه بخشی از توافقی است که در دیدار ترامپ با ولادیمیر پوتین، همتای روس وی در سال 2018 در نشست هلسینکی صورت گرفت. یک توافقنامه محرمانه میان آمریکا و روسیه درباره آینده این منطقه وجود دارد و در جریان این توافق درباره نقش ترکیه و اهمیت موضع این کشور درباره حضور کردها بحث و تبادل‌نظر شده است.



خبرگزاری آناتولی نیز در این باره اعلام کرد، منطقه امنی که ترکیه به دنبال آن است با عمق 32 کیلومتر در طول 460 کیلومتری مرزها امتداد داشته و شامل شهرها و شهرک‌های سه استان سوریه یعنی حلب، رقه و حسکه خواهد بود. بارزترین مناطق این منطقه امن مناطق موجود در شمال خط فاصل میان دو روستای صرّین (استان حلب) و عین‌عیسی (استان رقه) و نیز شهر قامشلی، شهرک‌های راس‌العین، تل‌تمر، درباسیه، عامودا، ووردیه، تل‌حمیس، القحطانیه، الیعربیه، المالکیه (استان حسکه) و عین‌العرب (استان حلب) و تل‌ابیض (رقه) هستند.

اما در همان زمان، سخنگوی رئیس جمهوری روسیه عنوان کرده بود که طرح دونالد ترامپ برای ایجاد مناطق امن در خاک سوریه بدون اطلاع دولت روسیه تدوین شده و این تصمیمی در حوزه حاکمیت ملی دولت آمریکاست و با طرف روس در این زمینه مشورتی نشده است.

سخنگوی کرملین در عین حال گفت: آنچه اهمیت دارد این است که ایجاد چنین مناطقی شرایط موجود و وضعیت پناهجویان را بدتر نکند؛ بنابراین لازم است که تمامی ابعاد آن به دقت مورد ارزیابی قرار گیرد. در همین حال "الدار خلیل"، رئیس بخش روابط خارجی ائتلاف حاکم تِودِم (TEV-DEM) در روجاوا طی مصاحبه‌ای گفت: ما می‌توانیم منطقه امن را تحت چنین شرایطی بپذیریم؛ اینکه منطقه امن زیر نظر سازمان ملل یا ائتلاف

و یا کشورهای بی‌طرف اداره شود، اما ترکیه را به عنوان کشور ضامن در منطقه امن نخواهیم پذیرفت. ترکیه کشوری است که حضورش آنجا به نوعی تهدید تلقی می‌شود.
از سوی دیگر مقامات ترکیه اعم از رئیس جمهور، وزیر خارجه و وزیر دفاع بارها عنوان کرده‌اند که کنترل منطقه امن باید به طور کامل در اختیار نیروهای این کشور باشد.

هفته گذشته بشار اسد رئیس جمهور سوریه در سفری از پیش اعلام نشده به ایران سفر کرده و با مقامات ارشد جمهوری اسلامی ایران دیدار و گفت‌وگو کرد.

رهبر انقلاب در این دیدار با اشاره به پیروزی جریان مقاومت در سوریه که موجب عصبانیت آمریکایی‌ها و تلاش آنان برای طراحی توطئه‌های جدید شده است، خاطرنشان کردند: مسئله منطقه حائل که آمریکایی‌ها در سوریه به دنبال ایجاد آن هستند، از جمله‌ این توطئه‌های خطرناک است که باید با قاطعیت آن را رد کرد و در مقابل آن ایستاد.

بیانات رهبر انقلاب در خصوص منطقه امن یا حائل حاکی از این است که این طرح خطرناک برای سوریه به جدیت دنبال می‌شود و اگر به سرانجام برسد مانند غده‌ای چرکین و دردسر آفرین برای منطقه در سال‌های‌ آینده مشکل آفرین خواهد شد.

باید یادآور شد که بازیگر منطقه‌ای این طرح نیز ترکیه است. دولتمردان آنکارا پس از چند سال سرمایه گذاری برای سرنگونی دولت قانونی دمشق و تحمیل هزینه‌های چندصد میلیارد دلاری به این کشور، با سرخوردگی از شکست خود، وارد روند مذاکرات آستانه و سوچی شدند تا بتوانند اولاً بخشی از اهداف سیاسی خود را که در میدان جنگ به آن دست نیافتند در میز مذاکره کسب کنند و دوماً در آینده سیاسی و اقتصادی سوریه(فارغ از اینکه چه کسی در سوریه بر مسند قدرت باشد) سهمی داشته باشند.



ترکیه که در ماجرای ادلب تلاش کرد تا نیروهای وابسته به خود را از گزند حمله ارتش سوریه و متحدان آن در امان نگه دارد، حالا به دنبال بدست آوردن منطقه‌ای تحت عنوان منطقه حائل یا امن است تا به بهانه بازگرداندن آوارگان سوری، طرح خود برای تسلط بر بخشی از خاک سوریه با مشروعیت بین‌المللی را پیاده سازی کند.

اگر این امر محقق شود، ترکیه می‌تواند ضمن حمایت از عناصر تروریستی وابسته به خود در منطقه تحت لوای اسکان پناهندگان، ابزار فشار دائمی بر دولت دمشق داشته باشد و علاوه بر آن، در نوار شمالی سوریه بین نیروهای کرد این کشور شکافی ایجاد کند تا مانع اتحاد آنها شده، یک خطر امنیتی برای مرزهای جنوبی خود را مرتفع کند. در همین راستا العهد لبنان ضمن بررسی اصرار ترکیه برای ایجاد منطقه حائل آورده است: باید گفت ترکیه در راستای پایبندی به گروه‌های مسلحی که از آنها حمایت کرده و نبرد آنها علیه دولت را مدیریت کرد، می‌خواهد به آنها اجازه استقرار در شرق سوریه را تحت عنوان ایجاد منطقه امن را بدهد به گونه‌ای که با عقب نشینی نیروهای آمریکایی این گروه‌های مسلح با کُردها در جغرافیا و نفوذ خود سهیم شوند تا در هر راه حل پیش رو با دولت سوریه برگ برنده‌ای داشته باشند.

مقامات جمهوری اسلامی و در راس آنها مقام معظم رهبری به درستی به هدف آمریکایی - ترکیه‌ای برای ایجاد منطقه امن در سوریه پی برده و به اسد تاکید کردند که مانع ایجاد چنین منطقه‌ای شود.

بر همین مبنا می‌توان گفت که اقدامات سیاسی و نظامی سوریه و متحدان آن برای جلوگیری از به نتیجه رسیدن چنین نقشه‌ای به زودی با جدیت بیشتری دنبال خواهد شد.

یادداشت علی حیدری کارشناس مسائل منطقه