اتصال ریلی خلیج فارس- مدیترانه؛ استراتژی جنگ اقتصادی ایران برای شکست تحریم‌ها

به گفته کارشناسان در شرایط کنونی ترانزیت کالا از چهار روش ترانزیت هوایی، دریایی، جاده ای و ریلی صورت می گیرد و بر اساس آمارها ترانزیت ریلی نسبت به اقسام دیگر آن، هزینه کمتری داشته و مقرون به صرفه تر است. با توجه به موقعیت جغرافیایی و ژئوپلیتیکی ایران، بهترین راه کار برای انتقال کالا و ترانزیت، توسعه حمل و نقل ریلی است
 
خط آهن چند ملیتی

شرکت خط آهن عراق اعلام کرد مذاکراتی با سوریه و ایران در مورد توسعه یک خط ریلی برای اتصال منطقه شلمچه ایران و بصره عراق به سوریه خواهد داشت. هدف این پروژه اتصال خلیج فارس به مدیترانه به وسیله یک خط آهن چندملیتی است که این سه کشور را هم به هم پیوند می‌دهد.
 
ایران و سوریه اخیراً چندین قرارداد همکاری اقتصادی استراتژیک بلند مدت در زمینه صنعت، تجارت و کشاورزی امضا کرده‌اند‌ و برای این منظور مقامات دو کشور تسریع در ساخت خط آهنی برای اتصال دو کشور از طریق عراق را خواستار شده‌اند. این امر در شرایطی صورت می‌گیرد که در نتیجه همکاری‌های دو کشور در حوزه امنیتی و نظامی در مبارزه با تروریسم اکنون موضوع چگونگی بازسازی‌ خرابی‌های جنگ و همکاری‌های دو کشور در این حوزه به شکل جدی در دست بررسی است.
 
در همین ارتباط وزارت حمل و نقل سوریه آذرماه 1397در ایمیلی به "المانیتور" نوشته بود: "راه آهن بخشی از برنامه برای بازسازی زیرساخت‌های کشوری است که بر اثر جنگ ویران شده است. این تنها بخشی از پروژه سوریه برای ساخت 32 کیلومتر خط راه آهن است. بقیه این خط به عراق توسعه می‌یابد؛ در عمق آن کشور گسترش می‌یابد، تا بغداد و کربلا. این خط حمل  نقل افراد و نقل و انتقال کالا بین ایران، عراق و سوریه را تسهیل خواهد کرد".
 
پیش از مذاکرات دمشق- تهران و در گذشته میان ایران و عراق توافقاتی در زمینه اتصال ریلی دو کشور از طرق مختلف صورت گرفته است. پیش از این «عبدالعلی صاحب محمدی»، مدیرعامل سابق راه آهن ایران از ایجاد شبکه ریلی کرمانشاه ـ خسروی ـ خانقین ـ بغداد خبر داده بود. بر اساس اعلام «باقر الزبیدی» وزیر سابق حمل و نقل عراق این توافق برای کشیدن خط ریلی ای از بصره تا شلمچه به طول ۳۲٫۵ کیلومتر می‌باشد. او گفته بود که اهمیت این خط آهن علاوه بر سهولت انتقال مسافران و کالاها، اتصال شبکه ریلی عراق به بسیاری کشورهای جهان است و می‌توان آن را احیای راه ابریشم دانست که شرق آسیا را به غرب متصل می کرد. گفتنی است عراق علاوه بر ایران طرح‌های برای اتصال ریلی به کشورهای ترکیه و اردن نیز دارد.
 
پروژه خط ریلی شلمچه_بصره که مرحله اول کار است، ماه گذشته مورد توافق ایران و عراق قرار گرفت و هزینه آن 2.22 میلیارد دلار برآورد شد. با احداث این خط راه آهن، عراق می‌تواند راحت‌تر به بنادر مدیترانه لاذقیه در سوریه دسترسی داشته باشد. صادرات از ایران به عراق که شامل مواد غذایی، ماشین آلات، برق و گاز می شود به 8.7 میلیارد دلار در 2018 رسید و انتظار می‌رود تجارت دو طرفه در سال های آتی به 20 میلیارد دلار برسد.
 
از سوی دیگر اما با توجه به نیازهای رو به رشد انرژی در اروپا و به صورت متقابل نیاز اروپا به توسعه روابط با کشورهای حاشیه خلیج فارس، ایران بخشی از هدف‌گذاری خود برای اتصال ریلی خلیج فارس به مدیترانه را موضوع گسترش روابط تجاری با اروپا قرار داده است. درهمین راستا سه شنبه 27 فرودین سیدابوالفضل موسوی بیوکی نایب رئیس کمیسیون عمران مجلس ایران گفت: راه آهن خلیح فارس به مدیترانه عملا تکمیل کننده راه آهن شمال به جنوب است، زیرا بر اساس آن پروژه در صورت تکمیل راه آهن رشت- آستارا، ایران می تواند از طریق کشور آذربایجان، کالاها را به کشورهای اروپایی صادر کند.
بیش از سه سال پیش به ایران حق اتصال به پروژه عراقی «کانال خاکی» برای پیوند دادن بندرهای خلیج فارس به قلب اروپا داده شده است. پروژه ای که با تأیید دولت های عراق و منطقه در حال اجراست و اخیرا نیز تهران در راستای اجرای این پروژه توافق نامه ای با دمشق و بغداد برای ساختن بزرگراهی به طول ۱۷۰۰ کیلومتر امضا کرد که قرار است حداکثر طی دو سال به بهره برداری برسد.
 
جنگ ریلی ایران و اسرائیل برای اتصال خلیج فارس به مدیترانه
امروزه در جهان شبکه ریلی خطی استراتژیک است و همین امر موجب توجه چین به عنوان قدرت اقتصادی جدید جهانی به کنترل شاهرگ‌های تجارت بین المللی برای افزایش جایگاه و نفوذ اقتصادی و سیاسی در آینده شده است. موضوعی که پکن در طرح بلندپروازانه «یک کمربند یک جاده» آن را دنبال می‌کند.
 
در این میان آنچه از اظهارات مقامات ایرانی، سوری و عراقی دریافت می‌شود آن است که طرح خط ریلی اتصال خلیج فارس به مدیترانه در تداوم طرح یک کمربند یک جاده می باشد.
 
از یکسو وزارت راه آهن سوریه در گزارش ارسالی برای المانیتو گفته است:"این خط راه آهن بخشی از پروژه مرتبط با شبکه‌های ارتباطی آسیای میانه است که خطوط چین و روسیه را نیز به یکدیگر متصل می‌سازد. سوریه در طرح جاده ابریشم نوین (کمربند ایمنی و جاده سازی چین) مشارکت دارد و این طرح نیز بخشی از آن طرح کلی‌تر است".
 
از سوی دیگر روزنامه «الوطن»، چاپ سوریه به ‌نقل از این منبع نوشت: «تفاهم‌نامه‌ای با طرف چینی امضا شده تا در این پروژه مشارکت داشته باشد و انتظار می‌رود این خط آهن با گذشتن از سوریه، عراق و ایران از مسیر پاکستان و چند کشور دیگر به پاکستان برسد».
 
این منبع تصریح کرد، روند اجرایی شدن پروژه خط آهن سراسری سوریه تا ۹۷ درصد با موفقیت همراه بوده است و انتظار می‌رود، این راه‌ آهن به طول حدوداً۱۵۶ کیلومتر در داخل سوریه، ۱۶۰ کیلومتر در داخل عراق و به همین نسبت در داخل ایران عملیاتی شود.
 
مقامات ایرانی نیز این موضوع را مورد تأیید قرار داده‌اند. در این رابطه در مردادماه 1397 امیر امینی'  معاون برنامه ریزی و مدیریت منابع وزارت راه و شهرسازی ایران در مورد خط ریلی خلیج فارس به مدیترانه گفت: چنانچه خطوط ریلی بین سه کشور متصل شود، گام اساسی دیگری برای اتصال ریلی چین به دریای مدیترانه از طریق سرزمین ایران، عراق و سوریه برداشته خواهد شد و این موضوع نیز مطرح و برنامه ریزی شده است.
   
اما اگرچه راه دستیابی ریلی به مدیترانه از طریق ایران کوتاه‌ترین راه برای چین محسوب می‌ر‌ود اما تنها راه نبوده است. مزایای گسترده طرح یک کمرمند یک جاده، اسرائیل را نیز برای داشتن سهم از این مسیر تجاری- ترانزیتی بزرگ به عکس المعل واداشته است به صورتی که این رژیم نیز طرح اتصال بندر حیفا در کرانه مدیترانه و خلیج فارس از طریق ریلی را در دست اقدام دارد.
 
«راه‌ صلح منطقه» بر اساس طرح گسترش خطوط آهن شمال اسرائيل که بندر حیفا را به شبکه‌های خطوط آهن اردن، و از آنجا به عربستان سعودی و دیگر کشورهای عرب سنی می‌پیوندد، تشکیل شده است.
   
8 نوامبر 2018 وزیر راه و ترابری رژیم صهیونیستی در جریان سفرش به عمان طرح هایی را برای اتصال کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس به دریای مدیترانه از طریق اراضی اشغالی سال 1948 فلسطین (اسرائیل) ارائه کرد.
 
بااین حال خطرات تسلط چینی‌ها بر شاهرگ‌های تجاری بین المللی برای هژمونی نظامی- سیاسی رو به زوال آمریکا موجب شده است تا واشنگتن نگران از طرح‌های پکن، فشار بر تل آویو برای کاهش شراکت اقتصادی با چین را آغاز کند. نگرانی که در هشدار اخیر ترامپ به نتانیاهو خود را نشان داده است و حتی ممکن است به تلاش واشنگتن برای اخلال در طرح اتصال ریلی تهران- بغداد- دمشق نیز تسری یابد.