۰
يکشنبه ۱۵ ارديبهشت ۱۳۹۸ ساعت ۱۲:۳۵
در انتخاباتی که به طور گسترده همچون یک رفراندوم برای نتانیاهو تلقی می‌شد، وی سعی کرد با نمایش توانمندی‌های خود در سیاست خارجی و رابطه شخصی رهبران کشورهای تاثیرگذار همچون امریکا و روسیه، آرای بیشتری را جذب کند. در واقع نتانیاهو که در داخل اسرائیل به فساد مالی متهم شده بود، تمام تلاش خود را به کار بست تا توجه افکار عمومی را به مسائل خارجی معطوف کند و اجاز ندهد که مسائل داخلی و اتهام‌های موجود، باعث کاهش آراء شود. در این بین دو کشور از اهمیت بسیار زیادی برای نتانیاهو برخوردار بودند. کشور اول، ایالات متحده آمریکا بود که ترامپ با بخشش بلندی‌های جولان به اسرائیل در آستانه انتخابات، هدیه ای مهم به نتانیاهو اعطا کرد. کشور دوم نیز روسیه بود که نتانیاهو در فاصله پنج روز مانده به انتخابات به مسکو سفر کرد و با دریافت نمادین جسد سرباز کشته شده صهیونیست در سال ۱۹۸۲، هدیه ای مهم از پوتین دریافت کرد تا با تبلیغات زیاد بتواند افکار عمومی را به بقای خود در قدرت ترغیب کند. در واقع نتانیاهو در نتیجه تلاش‌های آمریکا و روسیه، فرصتی را برای ایجاد حواس پرتی از اتهاماتی که در اطراف او بود، ایجاد کرد و توجه مردم را به مسائل خارجی معطوف کرد. با توجه به اینکه بخشی از حمایت صورت گرفته از نتانیاهو توسط روسیه بوده و از سوی دیگر ایران به عنوان تهدید درجه اول در کارزار انتخاباتی اسرائیل مطرح بود، بررسی دلایل و پیامدهای حمایت پوتین از نتانیاهو و تاثیراتی که می‌تواند بر ایران و مسائل منطقه داشته باشد، حائز اهمیت است.
نشانه‌های حمایت پوتین از نتانیاهو
نشانه‌های حمایت پوتین از نتانیاهو در انتخابات اسرائیل را می‌توان در دو وجه جست. وجه نخست، اختلاف نظری بود که میان مخالفان نتانیاهو با روسیه پدیدار شد و وجه دوم، حمایت آشکار پوتین از نتانیاهو در جریان مبارزات انتخاباتی بود.
نشانه‌های حمایت پوتین از نتانیاهو در انتخابات اسرائیل را می‌توان در دو وجه جست. وجه نخست، اختلاف نظری بود که میان مخالفان نتانیاهو با روسیه پدیدار شد و وجه دوم، حمایت آشکار پوتین از نتانیاهو در جریان مبارزات انتخاباتی بود
پیش از برگزاری انتخابات، ناداو آرگمان رئیس آژانس امنیت داخلی رژیم صهیونیستی (شین بت) با صدور بیانیه ای نسبت به دخالت یک دولت خارجی در انتخابات اسرائیل هشدار داد. اگر چه در این بیانیه نامی از کشور مداخله کننده برده نشده بود اما تقریبا اکثر رسانه‌های اسرائیلی حدس زدند که اشاره او به روسیه است.
علاوه بر آژانس امنیت داخلی رژیم صهیونیستی، مخالفان نتانیاهو نیز بر دخالت روسیه در انتخابات تاکید داشتند. چنانکه یکی از مسائل مهمی که موجب دوری روسیه از مخالفان نتانیاهو شد، موضع بنی گانتس در مورد هک تلفن همراه خود بود. به نحوی که وی در جریان یک رویداد مبارزاتی در تل آویو در ۷ آوریل ۲۰۱۹ در پاسخ به این سوال که آیا ایران در پشت هک تلفن همراه وی بوده یا کشور دیگری نیز دخالت داشته، چنین پاسخ داد که «روسیه دارای سابقه مشارکت در این نوع فعالیت است و اغلب این کار را با هدف بی ثبات سازی دموکراسی و ایجاد هرج ومرج انتخاباتی انجام می‌دهد.»[۱] به اعتقاد مخالفان نتانیاهو، وی به خوبی توانست از روس‌ها برای دخالت در انتخابات استفاده کند. به اعتقاد آنها اگرچه روسیه لزوما به شکل مستقیم در تاثیرگذاری بر رسانه‌های اجتماعی اسرائیل دخیل نبود، اما لیکود درس‌هایی از عملیات روسیه برای نفوذ به سرورهای ایمیل‌ها و ایجاد هزاران حساب جعلی به منظور گسترش دروغ و تبلیغات طراحی شده جهت آسیب رساندن به مخالفان را آموخته بود.
واقعیت آن است که پوتین همواره با راستگرایان اسرائیلی همچون آریل شارون نخست وزیر اسبق رژیم صهیونیستی، روابط گرمی داشته است و به همین دلیل از انتخاب دوباره راستگرایان به رهبری نتانیاهو حمایت کرد. بازگرداندن جسد زکریا باومل[۲] طی یک مراسم ویژه در ساختمان وزارت دفاع روسیه یکی از بهترین تبلیغات‌هایی بود که نتانیاهو در روزهای منتهی به انتخابات می‌توانست از آن سود ببرد. ولادیمیر پوتین در بیانیه‌ای که به این مناسبت منتشر کرد، گفت: «ما بسیار خرسندیم که می‌توانیم احترام نظامی لازم و شایسته این سرباز را برای او و در خانه‌اش به‌جا آوریم و مهم‌تر از همه اینکه بستگان نزدیک او می‌توانند بر روی مزارش گلی نثار کنند.»[۳]
نباید از یاد برد که روسی، زبان اول برای 12 درصد از جمعیت اسرائیل محسوب می‌شود و پس از عبری و عربی در جایگاه سوم قرار دارد. جای تعجب نیست که بسیاری از اسرائیلی‌ها روابط شخصی و خانوادگی خود را با سرزمین سابق حفظ کرده باشند. اسرائیل تنها نقطه ای در خارج از بلوک شوروی سابق است که پیروزی 9 ژانویه شوروی در برابر نازی‌ها را جشن می‌گیرد
عملکرد ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه با افشاگری درباره نقش ارتش این کشور در جستجوی جسد این نظامی در داخل خاک سوریه و بازگرداندن آن به رژیم صهیونیستی، از دخالت آشکار در انتخابات این رژیم و تلاشی واضح برای تقویت جایگاه بنیامین نتانیاهو نخست وزیر دولت راستگرای افراطی در تل آویو حکایت داشت. در واقع با وجود آنکه جسد این نظامی ۷ روز پیش از سفر نتانیاهو به مسکو، به تل آویو برگردانده شده بود، اما پوتین اهتمام ویژه ای به برگزاری مراسمی در وزارت دفاع روسیه به منظور استقبال از تابوت حاوی لباس نظامی و کفش باومل در حضور نتانیاهو داشت تا به وی برای نمایشی مطلوب در آستانه انتخابات کمک کند.
به هر روی دیدار نتانیاهو با پوتین و دریافت جسد سرباز اسرائیلی در آستانه برگزاری انتخابات از چند جنبه حائز اهمیت است:
بازی پیچیده پوتین
اگر چه هدیه پوتین به نتانیاهو دارای تاثیر بر نتیجه انتخابات در سرزمین‌های اشغالی بود اما بعید است که این هدیه یکجانبه بوده باشد و پوتین در ازای آن از تل‌آویو درخواستی نداشته باشد. واقعیت آن است که اقدام پوتین در حمایت از نتانیاهو الزاما به نفع اسرائیل نیست، بلکه این اقدام صرفا به سود نتانیاهو تمام شد و وی از این پس به خوبی می‌داند که بخش مهمی از آرای خود را مدیون پوتین است. بنابراین در آینده پوتین می‌تواند از نفوذ قابل توجه خود بر نتانیاهو برای پیشبرد پروسه برقراری ثبات در سوریه سود جوید. هدف فعلی روسیه در سوریه، تحقق عقب نشینی و خروج نیروهای امریکایی از این کشور است. بی شک رژیم صهیونیستی و شخص نتانیاهو در تغییر احتمالی این تصمیم یا تاخیر در اجرای آن می‌تواند نقش قابل توجهی ایفا کند. از این رو برای شخص پوتین اهمیت دارد که به هر نحو ممکن، اسرائیل با خروج نیروهای آمریکایی از سوریه مخالفت نکند و این مسئله هر چه زودتر محقق شود.
از سوی دیگر پوتین به واسطه حمایت از نتانیاهو می‌تواند روی کمک او در سیاست‌های خود در قبال شرق اروپا به ویژه اوکراین حساب کند. با توجه به روابطی که میان نتانیاهو با جان بولتون و مایک پومپئو وجود دارد، به رسمیت شناخته شدن الحاق شبه جزیره کریمه به روسیه از سوی امریکا می‌تواند یکی از اهداف بلندمدت پوتین باشد. به خصوص که دولت ترامپ نشان داده در اتخاذ تصمیمات جنجالی هیچ توجهی به منافع شرکای اروپایی خود نمی‌کند. همچنین پوتین قصد دارد از تاثیر قابل ملاحظه نتانیاهو و گروه‌های فشار یهودی و به ویژه گروه‌های دارای گرایشات راستگرایانه افراطی در آمریکا همچون آیپک به منظور تاثیرگذاری بر دولت آمریکا و اکثریت جمهوری خواه مجلس سنا استفاده کند و آنها را به لغو تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه ترغیب نماید.
یکی دیگر از مزایای پنهان حمایت پوتین از نتانیاهو می‌تواند به اشتراک گذاری اطلاعات و نشت اطلاعات از طریق دستگاه اطلاعاتی اسرائیل در مورد اهداف ایالات متحده در منطقه باشد.[۴] در واقع روسیه از طریق کمک به انتخاب مجدد نتانیاهو می‌تواند همکاری اطلاعاتی خود با اسرائیل را عمیق‌تر از گذشته کند و حتی به اطلاعات مورد نیاز خود که میان سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و اسرائیل به اشتراک گذاشته می‌شود، دسترسی پیدا کند.
از این رو می‌توان گفت که بهای حمایت پوتین از نتانیاهو برای اسرائیل بسیار بیشتر از بهای هدیه ترامپ یعنی بخشیدن بلندی‌های جولان است. در واقع پوتین با حمایت از نتانیاهو، وی را مدیون خود کرد و از این پس می‌تواند در اهداف منطقه‌ای و بین المللی روسیه، استفاده لازم را ببرد.
درباره مواضع روسیه نسبت به اسرائیل باید توجه داشت که اسرائیل بزرگترین گروه اقلیت روسی در خارج از مرزهای اتحاد جماهیر شوروی سابق را در خود جای داده است. حدود یک پنجم از ساکنان سرزمین‌های اشغالی را روس‌تبارها تشکیل می‌دهند که در ساختار سیاسی اسرائیل نیز در سطوح عالی همچون وزیر و نماینده پارلمان حضور دارند
ایران و حمایت پوتین از نتانیاهو
درباره مواضع روسیه نسبت به اسرائیل باید توجه داشت که اسرائیل بزرگترین گروه اقلیت روسی در خارج از مرزهای اتحاد جماهیر شوروی سابق را در خود جای داده است. حدود یک پنجم از ساکنان سرزمین‌های اشغالی را روس‌تبارها تشکیل می‌دهند که در ساختار سیاسی اسرائیل نیز در سطوح عالی همچون وزیر و نماینده پارلمان حضور دارند. گردشگران روسی در رده دومین بازدیدکنندگان اسرائیل هستند و شهروندان روسیه، اسرائیل را به عنوان دومین مقصد جذاب برای گردشگری می‌شناسند. رژیم صدور روادید بین دو طرف لغو شده و بیش از ۵۰۰ هزار گردشگر روسی در سال به اسرائیل سفر می کنند. همچنین بیش از ۶۰ پرواز روزانه چندین شهر روسیه را با اسرائیل پیوند می‌دهد. تبادل فرهنگی فعالی نیز در میان دو طرف وجود دارد. علاوه بر این وجود لابی نسبتاً قدرتمند یهودیان در روسیه نیز مزید بر علت شده که کرملین همواره در معادلات منطقه به گونه‌ای عمل کند که موجب نارضایتی عمده اسرائیل نشود.
بی شک هیچ یک از گزاره‌های فوق در روابط ایران و روسیه وجود ندارند. میان تهران و مسکو نه روابط اقتصادی گسترده ای وجود دارد و نه تبادلات فرهنگی و گردشگری دو کشور در سطح چندان بالایی قرار دارد. علاوه بر این هیچ ارتباط قومی و نژادی مستمر و پایداری نیز میان دو کشور وجود ندارد. در چنین شرایطی، همکاری روسیه با ایران و جبهه مقاومت که فلسفه وجودی و هدف نهایی آن مبارزه با رژیم صهیونیستی است، با چالش‌های جدی مواجه می‌باشد.
با این حال بررسی سیاست‌های منطقه ای و بین المللی روسیه نشان می‌دهند موارد مختلفی وجود دارند که عملا موجب واگرایی و حتی تیرگی در روابط روسیه و اسرائیل شده‌اند. به عنوان مثال، روسیه در مسئله صلح خاورمیانه تاکنون نه تنها برخی از گروه‌های فلسطینی نظیر حماس را به عنوان یک گروه تروریستی شناسایی نکرده، بلکه با آنها روابط نسبتا نزدیکی نیز برقرار نموده است. همچنین روسیه از ایجاد یک دولت مستقل فلسطینی نیز حمایت کرده که این امر چندان مورد رضایت اسرائیلی‌ها نیست. علاوه بر موارد فوق، روسیه در مدیریت روابط خود با ایران و اسرائیل نشان داده که ضمن حفظ روابط خود با تل آویو، در برخی از موارد به نفع تهران عمل کرده است. بر این اساس طی سال‌های گذشته، گاهی روابط روسیه و اسرائیل به علت همکاریهای مسکو ـ تهران، به ویژه در بخشهای نظامی و هستهای، تا حدودی تیره شده است؛ زیرا روابط روسیه با ایران در زمینه هستهای و نظامی، از نگاه اسرائیل تقویت دشمن شماره یک آنهاست. همچنین تداوم رابطه و همکاری با ایران، دیدگاه مثبت به نفوذ منطقه ای تهران، همکاری با حزب الله و حضور نظامی در سوریه به نفع دولت اسد از جمله مواردی هستند که مسکو ضمن در نظر گرفتن و توجه کردن به خواست‌های اسرائیل، با این حال مطابق میل تل‌آویو عمل نکرده و در برخی موارد کاملا متضاد و مغایر با منافع این رژیم به پیشبرد برنامه‌های خود پرداخته است.
حمایت پوتین از نتانیاهو در انتخابات اسرائیل نیز بیش از آنکه به دلیل مواضع ضد ایرانی وی باشد، در راستای تحکیم نفوذ مسکو در جامعه و ساختار سیاسی اسرائیل صورت گرفته است. در نتیجه به هیچ وجه نباید حمایت پوتین از نتانیاهو برای انتخاب مجدد را اقدامی علیه جمهوری اسلامی ایران یا محور مقاومت تفسیر کرد
در این بین اگرچه این اعتقاد وجود دارد که حضور روسیه در سوریه مانع از آن می‌شود که ایران یا حزب‌الله لبنان جبهه جدیدی را علیه اسرائیل باز کنند، اما واقعیت آن است که حضور ایران در سوریه و شیوه‌های ایفای نقش این کشور ارتباط چندانی با روسیه ندارد. در واقع اگر ایران یا حزب‌الله تصمیم بگیرند که جبهه جدیدی را علیه اسرائیل باز کنند، روسیه توان عملیاتی برای جلوگیری از چنین امری را ندارد؛ زیرا عمق استراتژیک و توان رزمی و عملیاتی ایران و حزب الله در سوریه بسیار بیشتر از روسیه است. ضمن آنکه اساسا روسیه تمایل ندارد خود را درگیر منازعات ایران و محور مقاومت با اسرائیل کند. روسیه اهداف مشخصی را در سوریه دنبال می‌کند که این اهداف به هیچ وجه به رویارویی کلان ایران و محور مقاومت با اسرائیل مرتبط نمی‌شوند، اگرچه مسکو در پی پیشبرد پرونده سوریه با کمترین هزینه و چالش بوده و لذا از درگیری میان این دو، استقبال نخواهد کرد.
نتیجه گیری
بازگشت روسیه به غرب آسیا در جریان بحران سوریه موجب بروز پرسش‌های جدی درباره نقش‌آفرینی این کشور در منطقه به خصوص با توجه به تعارض موجود میان ایران و اسرائیل شده است. در واقع این موضوع که روسیه تلاش می‌کند به صورت همزمان روابط خود با ایران و اسرائیل را در سطح مناسبی نگه دارد، یکی از تعارض‌های پیچیده در روابط خارجی مسکو به شمار می‌آید. به خصوص که روسیه در منطقه غرب آسیا دارای منافع متعددی است که رابطه همزمان با ایران و اسرائیل نیز بخشی از این منافع را در بر می‌گیرد. بر این اساس روسیه دارای الزامات و منافع قابل توجهی از گسترش رابطه با ایران و اسرائیل است و رابطه با هر دو طرف را در راستای منافع خود تلقی می‌کند. در واقع رابطه و همکاری با ایران و اسرائیل از جهات گوناگون برای روسیه دارای اهمیت است و مسکو نه می‌تواند از آنها چشم‌پوشی کند و نه می‌تواند یک طرف را به خاطر دیگری حذف کند.
در این بین حمایت پوتین از نتانیاهو در انتخابات اسرائیل نیز بیش از آنکه به دلیل مواضع ضد ایرانی وی باشد، در راستای تحکیم نفوذ مسکو در جامعه و ساختار سیاسی اسرائیل صورت گرفته است. در نتیجه به هیچ وجه نباید حمایت پوتین از نتانیاهو برای انتخاب مجدد را اقدامی علیه جمهوری اسلامی ایران یا محور مقاومت تفسیر کرد. به خصوص که به رغم درخواست‌های مکرر اسرائیل برای ایفای نقش روسیه به عنوان بازیگری که حامی منافع تل آویو در برابر ایران است، موارد متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد یا اسرائیلی‌ها در جلب نظر روس‌ها موفق نبوده اند یا مسکو توجهی به درخواست‌های طرف مقابل نشان نداده است.
در نهایت توجه به این نکته ضروری است که به همان میزان که اسرائیل از قابلیت تاثیرگذاری بر روابط روسیه و ایران بر خوردار است، تهران نیز توان تاثیرگذاری بر روابط مسکو و تل آویو را دارد. همچنین میزان نزدیکی و دوری ایران و روسیه به یکدیگر می‌تواند موجب کاهش یا افزایش تاثیرگذاری اسرائیل بر این روابط شود. این امر به خوبی در همکارهای امنیتی، اطلاعاتی و نظامی ایران و روسیه در سوریه مشهود است. این همکاری‌ها در شرایطی صورت گرفت که عملا اسرائیلی‌ها علاقه ای به شکل گیری و تداوم آن نداشتند. با این حال اهداف همسو و روابط نزدیک تهران و مسکو مانع از تاثیرگذاری تل آویو بر این همکاری‌ها شده است. بنابراین چنین رویدادی در آینده نیز می‌تواند در روابط ایران و روسیه رخ دهد.
دکتر شعیب بهمن/ پژوهشگر مسائل اوراسیا
منابع
[۱] . Yaakov Katz, Hard to believe Netanyahu didn’t know about the Gantz phone hack, The Jerusalem Post, Mar 18, 2019
[۲] . باومل در سال‌های دهه ۱۹۷۰ همراه با خانواده‌اش از نیویورک به اسرائیل مهاجرت کرده بود. طی بیش از سه دهه گزارش‌های تایید نشده‌ای در مورد باومل و دو سرباز دیگری که همراه با او ناپدید شدند، وجود داشت و معلوم نبود که این سربازان اسیر شده‌اند یا این که نجات یافته‌اند. محل دقیق پیدا شدن بقایای این سرباز اعلام نشده، اما نتانیاهو گفت که سربازان روسی برای به دست آوردن این بقایا جان خود را به خطر انداخته‌اند.
Даниэль Леви, Что означает визит Нетаньяху в Москву в контексте выборов в Израиле?, Фонд развития и поддержки Международного дискуссионного клуба «Валдай«, ۰۸٫۰۴٫۲۰۱۹
[۳] . Путин рассказал Нетаньяху о поисках убитого в ۱۹۸۲ году израильского солдата, Известия, ۴ апреля ۲۰۱۹
[۴] . Richard Silverstein, Israeli elections: How Russia could help Netanyahu win, 9 April 2019
نشانه‌های حمایت پوتین از نتانیاهو
نشانه‌های حمایت پوتین از نتانیاهو در انتخابات اسرائیل را می‌توان در دو وجه جست. وجه نخست، اختلاف نظری بود که میان مخالفان نتانیاهو با روسیه پدیدار شد و وجه دوم، حمایت آشکار پوتین از نتانیاهو در جریان مبارزات انتخاباتی بود.
نشانه‌های حمایت پوتین از نتانیاهو در انتخابات اسرائیل را می‌توان در دو وجه جست. وجه نخست، اختلاف نظری بود که میان مخالفان نتانیاهو با روسیه پدیدار شد و وجه دوم، حمایت آشکار پوتین از نتانیاهو در جریان مبارزات انتخاباتی بود
پیش از برگزاری انتخابات، ناداو آرگمان رئیس آژانس امنیت داخلی رژیم صهیونیستی (شین بت) با صدور بیانیه ای نسبت به دخالت یک دولت خارجی در انتخابات اسرائیل هشدار داد. اگر چه در این بیانیه نامی از کشور مداخله کننده برده نشده بود اما تقریبا اکثر رسانه‌های اسرائیلی حدس زدند که اشاره او به روسیه است.
علاوه بر آژانس امنیت داخلی رژیم صهیونیستی، مخالفان نتانیاهو نیز بر دخالت روسیه در انتخابات تاکید داشتند. چنانکه یکی از مسائل مهمی که موجب دوری روسیه از مخالفان نتانیاهو شد، موضع بنی گانتس در مورد هک تلفن همراه خود بود. به نحوی که وی در جریان یک رویداد مبارزاتی در تل آویو در ۷ آوریل ۲۰۱۹ در پاسخ به این سوال که آیا ایران در پشت هک تلفن همراه وی بوده یا کشور دیگری نیز دخالت داشته، چنین پاسخ داد که «روسیه دارای سابقه مشارکت در این نوع فعالیت است و اغلب این کار را با هدف بی ثبات سازی دموکراسی و ایجاد هرج ومرج انتخاباتی انجام می‌دهد.»[۱] به اعتقاد مخالفان نتانیاهو، وی به خوبی توانست از روس‌ها برای دخالت در انتخابات استفاده کند. به اعتقاد آنها اگرچه روسیه لزوما به شکل مستقیم در تاثیرگذاری بر رسانه‌های اجتماعی اسرائیل دخیل نبود، اما لیکود درس‌هایی از عملیات روسیه برای نفوذ به سرورهای ایمیل‌ها و ایجاد هزاران حساب جعلی به منظور گسترش دروغ و تبلیغات طراحی شده جهت آسیب رساندن به مخالفان را آموخته بود.
واقعیت آن است که پوتین همواره با راستگرایان اسرائیلی همچون آریل شارون نخست وزیر اسبق رژیم صهیونیستی، روابط گرمی داشته است و به همین دلیل از انتخاب دوباره راستگرایان به رهبری نتانیاهو حمایت کرد. بازگرداندن جسد زکریا باومل[۲] طی یک مراسم ویژه در ساختمان وزارت دفاع روسیه یکی از بهترین تبلیغات‌هایی بود که نتانیاهو در روزهای منتهی به انتخابات می‌توانست از آن سود ببرد. ولادیمیر پوتین در بیانیه‌ای که به این مناسبت منتشر کرد، گفت: «ما بسیار خرسندیم که می‌توانیم احترام نظامی لازم و شایسته این سرباز را برای او و در خانه‌اش به‌جا آوریم و مهم‌تر از همه اینکه بستگان نزدیک او می‌توانند بر روی مزارش گلی نثار کنند.»[۳]
نباید از یاد برد که روسی، زبان اول برای 12 درصد از جمعیت اسرائیل محسوب می‌شود و پس از عبری و عربی در جایگاه سوم قرار دارد. جای تعجب نیست که بسیاری از اسرائیلی‌ها روابط شخصی و خانوادگی خود را با سرزمین سابق حفظ کرده باشند. اسرائیل تنها نقطه ای در خارج از بلوک شوروی سابق است که پیروزی 9 ژانویه شوروی در برابر نازی‌ها را جشن می‌گیرد
عملکرد ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه با افشاگری درباره نقش ارتش این کشور در جستجوی جسد این نظامی در داخل خاک سوریه و بازگرداندن آن به رژیم صهیونیستی، از دخالت آشکار در انتخابات این رژیم و تلاشی واضح برای تقویت جایگاه بنیامین نتانیاهو نخست وزیر دولت راستگرای افراطی در تل آویو حکایت داشت. در واقع با وجود آنکه جسد این نظامی ۷ روز پیش از سفر نتانیاهو به مسکو، به تل آویو برگردانده شده بود، اما پوتین اهتمام ویژه ای به برگزاری مراسمی در وزارت دفاع روسیه به منظور استقبال از تابوت حاوی لباس نظامی و کفش باومل در حضور نتانیاهو داشت تا به وی برای نمایشی مطلوب در آستانه انتخابات کمک کند.
به هر روی دیدار نتانیاهو با پوتین و دریافت جسد سرباز اسرائیلی در آستانه برگزاری انتخابات از چند جنبه حائز اهمیت است:
- روس‌تبارها: سفر نتانیاهو به مسکو در آستانه انتخابات برای بیش از یک میلیون اسرائیلی که ریشه در اتحاد جماهیر شوروی سابق دارند و بسیاری از آنها همچنان به روسیه به عنوان بخش مهمی از هویت خود نگاه می‌کنند، دارای اهمیت زیادی بود. نباید از یاد برد که روسی، زبان اول برای ۱۲ درصد از جمعیت اسرائیل محسوب می‌شود و پس از عبری و عربی در جایگاه سوم قرار دارد. جای تعجب نیست که بسیاری از اسرائیلی‌ها روابط شخصی و خانوادگی خود را با سرزمین سابق حفظ کرده باشند. اسرائیل تنها نقطه ای در خارج از بلوک شوروی سابق است که پیروزی ۹ ژانویه شوروی در برابر نازی‌ها را جشن می‌گیرد. همچنین برخلاف تبلیغات منفی رسانه‌های غربی، پوتین یکی از شخصیت‌های محبوب روس‌تبارها در جامعه اسرائیل محسوب می‌شود؛ زیرا وی در مقایسه با دوران شوروی از میزان یهودستیزی در جامعه روسیه کاسته و تلاش کرده روابط گرم‌تری با تل‌آویو برقرار کند. از این رو حمایت پوتین از نتانیاهو به معنای گرایش روس‌تباران به وی بود و می‌توانست در سرنوشت انتخابات تاثیرگذار باشد.
- تبحر نتانیاهو در سیاست خارجی: بهبود روابط مسکو و تل‌آویو تنها اندکی بعد از تنش‌آمیز شدن این رابطه در پی مورد هدف قرار گرفتن هواپیمای نظامی ایلوشین-۲۰ روسیه با ۱۵ سرنشین توسط جنگنده‌های اسرائیلی، نکته قابل توجهی در میان افکار عمومی ساکنان سرزمین‌های اشغالی به شمار می‌آید. به خصوص که بر اساس تبلیغات نتانیاهو، برخی از مردم در سرزمین‌های اشغالی تصور می‌کنند که روابط گرم او با پوتین مانع حمله ایران به اسرائیل شده است. از این رو دیدار با پوتین توانست نتانیاهو را به عنوان یک رهبر توانا در جبهه بین المللی مطرح کند که توانایی عبور از بحران‌ها را دارد. این امر برای بسیاری از رای دهندگان اسرائیلی بسیار مهم است. در واقع حتی اگر او به دلیل رسوایی فساد و یا سیاست اجتماعی و اقتصادی ضعیف مورد سرزنش قرار گیرد، با این حال در حوزه سیاست خارجی برای بسیاری از اسرائیلی‌ها بدون جایگزین تلقی می‌شود. این در حالیست که در نظر بسیاری از رای دهندگان اسرائیلی، بنی گانتس که مهمترین رقیب نتانیاهو به شمار می‌آمد، فاقد تجربه لازم در سیاست خارجی بود و هیچ گونه ارتباط شخصی با دونالد ترامپ یا ولادیمیر پوتین نداشت.
بازی پیچیده پوتین
اگر چه هدیه پوتین به نتانیاهو دارای تاثیر بر نتیجه انتخابات در سرزمین‌های اشغالی بود اما بعید است که این هدیه یکجانبه بوده باشد و پوتین در ازای آن از تل‌آویو درخواستی نداشته باشد. واقعیت آن است که اقدام پوتین در حمایت از نتانیاهو الزاما به نفع اسرائیل نیست، بلکه این اقدام صرفا به سود نتانیاهو تمام شد و وی از این پس به خوبی می‌داند که بخش مهمی از آرای خود را مدیون پوتین است. بنابراین در آینده پوتین می‌تواند از نفوذ قابل توجه خود بر نتانیاهو برای پیشبرد پروسه برقراری ثبات در سوریه سود جوید. هدف فعلی روسیه در سوریه، تحقق عقب نشینی و خروج نیروهای امریکایی از این کشور است. بی شک رژیم صهیونیستی و شخص نتانیاهو در تغییر احتمالی این تصمیم یا تاخیر در اجرای آن می‌تواند نقش قابل توجهی ایفا کند. از این رو برای شخص پوتین اهمیت دارد که به هر نحو ممکن، اسرائیل با خروج نیروهای آمریکایی از سوریه مخالفت نکند و این مسئله هر چه زودتر محقق شود.
از سوی دیگر پوتین به واسطه حمایت از نتانیاهو می‌تواند روی کمک او در سیاست‌های خود در قبال شرق اروپا به ویژه اوکراین حساب کند. با توجه به روابطی که میان نتانیاهو با جان بولتون و مایک پومپئو وجود دارد، به رسمیت شناخته شدن الحاق شبه جزیره کریمه به روسیه از سوی امریکا می‌تواند یکی از اهداف بلندمدت پوتین باشد. به خصوص که دولت ترامپ نشان داده در اتخاذ تصمیمات جنجالی هیچ توجهی به منافع شرکای اروپایی خود نمی‌کند. همچنین پوتین قصد دارد از تاثیر قابل ملاحظه نتانیاهو و گروه‌های فشار یهودی و به ویژه گروه‌های دارای گرایشات راستگرایانه افراطی در آمریکا همچون آیپک به منظور تاثیرگذاری بر دولت آمریکا و اکثریت جمهوری خواه مجلس سنا استفاده کند و آنها را به لغو تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه ترغیب نماید.
یکی دیگر از مزایای پنهان حمایت پوتین از نتانیاهو می‌تواند به اشتراک گذاری اطلاعات و نشت اطلاعات از طریق دستگاه اطلاعاتی اسرائیل در مورد اهداف ایالات متحده در منطقه باشد.[۴] در واقع روسیه از طریق کمک به انتخاب مجدد نتانیاهو می‌تواند همکاری اطلاعاتی خود با اسرائیل را عمیق‌تر از گذشته کند و حتی به اطلاعات مورد نیاز خود که میان سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و اسرائیل به اشتراک گذاشته می‌شود، دسترسی پیدا کند.
از این رو می‌توان گفت که بهای حمایت پوتین از نتانیاهو برای اسرائیل بسیار بیشتر از بهای هدیه ترامپ یعنی بخشیدن بلندی‌های جولان است. در واقع پوتین با حمایت از نتانیاهو، وی را مدیون خود کرد و از این پس می‌تواند در اهداف منطقه‌ای و بین المللی روسیه، استفاده لازم را ببرد.
درباره مواضع روسیه نسبت به اسرائیل باید توجه داشت که اسرائیل بزرگترین گروه اقلیت روسی در خارج از مرزهای اتحاد جماهیر شوروی سابق را در خود جای داده است. حدود یک پنجم از ساکنان سرزمین‌های اشغالی را روس‌تبارها تشکیل می‌دهند که در ساختار سیاسی اسرائیل نیز در سطوح عالی همچون وزیر و نماینده پارلمان حضور دارند
ایران و حمایت پوتین از نتانیاهو
درباره مواضع روسیه نسبت به اسرائیل باید توجه داشت که اسرائیل بزرگترین گروه اقلیت روسی در خارج از مرزهای اتحاد جماهیر شوروی سابق را در خود جای داده است. حدود یک پنجم از ساکنان سرزمین‌های اشغالی را روس‌تبارها تشکیل می‌دهند که در ساختار سیاسی اسرائیل نیز در سطوح عالی همچون وزیر و نماینده پارلمان حضور دارند. گردشگران روسی در رده دومین بازدیدکنندگان اسرائیل هستند و شهروندان روسیه، اسرائیل را به عنوان دومین مقصد جذاب برای گردشگری می‌شناسند. رژیم صدور روادید بین دو طرف لغو شده و بیش از ۵۰۰ هزار گردشگر روسی در سال به اسرائیل سفر می کنند. همچنین بیش از ۶۰ پرواز روزانه چندین شهر روسیه را با اسرائیل پیوند می‌دهد. تبادل فرهنگی فعالی نیز در میان دو طرف وجود دارد. علاوه بر این وجود لابی نسبتاً قدرتمند یهودیان در روسیه نیز مزید بر علت شده که کرملین همواره در معادلات منطقه به گونه‌ای عمل کند که موجب نارضایتی عمده اسرائیل نشود.
بی شک هیچ یک از گزاره‌های فوق در روابط ایران و روسیه وجود ندارند. میان تهران و مسکو نه روابط اقتصادی گسترده ای وجود دارد و نه تبادلات فرهنگی و گردشگری دو کشور در سطح چندان بالایی قرار دارد. علاوه بر این هیچ ارتباط قومی و نژادی مستمر و پایداری نیز میان دو کشور وجود ندارد. در چنین شرایطی، همکاری روسیه با ایران و جبهه مقاومت که فلسفه وجودی و هدف نهایی آن مبارزه با رژیم صهیونیستی است، با چالش‌های جدی مواجه می‌باشد.
با این حال بررسی سیاست‌های منطقه ای و بین المللی روسیه نشان می‌دهند موارد مختلفی وجود دارند که عملا موجب واگرایی و حتی تیرگی در روابط روسیه و اسرائیل شده‌اند. به عنوان مثال، روسیه در مسئله صلح خاورمیانه تاکنون نه تنها برخی از گروه‌های فلسطینی نظیر حماس را به عنوان یک گروه تروریستی شناسایی نکرده، بلکه با آنها روابط نسبتا نزدیکی نیز برقرار نموده است. همچنین روسیه از ایجاد یک دولت مستقل فلسطینی نیز حمایت کرده که این امر چندان مورد رضایت اسرائیلی‌ها نیست. علاوه بر موارد فوق، روسیه در مدیریت روابط خود با ایران و اسرائیل نشان داده که ضمن حفظ روابط خود با تل آویو، در برخی از موارد به نفع تهران عمل کرده است. بر این اساس طی سال‌های گذشته، گاهی روابط روسیه و اسرائیل به علت همکاریهای مسکو ـ تهران، به ویژه در بخشهای نظامی و هستهای، تا حدودی تیره شده است؛ زیرا روابط روسیه با ایران در زمینه هستهای و نظامی، از نگاه اسرائیل تقویت دشمن شماره یک آنهاست. همچنین تداوم رابطه و همکاری با ایران، دیدگاه مثبت به نفوذ منطقه ای تهران، همکاری با حزب الله و حضور نظامی در سوریه به نفع دولت اسد از جمله مواردی هستند که مسکو ضمن در نظر گرفتن و توجه کردن به خواست‌های اسرائیل، با این حال مطابق میل تل‌آویو عمل نکرده و در برخی موارد کاملا متضاد و مغایر با منافع این رژیم به پیشبرد برنامه‌های خود پرداخته است.
حمایت پوتین از نتانیاهو در انتخابات اسرائیل نیز بیش از آنکه به دلیل مواضع ضد ایرانی وی باشد، در راستای تحکیم نفوذ مسکو در جامعه و ساختار سیاسی اسرائیل صورت گرفته است. در نتیجه به هیچ وجه نباید حمایت پوتین از نتانیاهو برای انتخاب مجدد را اقدامی علیه جمهوری اسلامی ایران یا محور مقاومت تفسیر کرد
در این بین اگرچه این اعتقاد وجود دارد که حضور روسیه در سوریه مانع از آن می‌شود که ایران یا حزب‌الله لبنان جبهه جدیدی را علیه اسرائیل باز کنند، اما واقعیت آن است که حضور ایران در سوریه و شیوه‌های ایفای نقش این کشور ارتباط چندانی با روسیه ندارد. در واقع اگر ایران یا حزب‌الله تصمیم بگیرند که جبهه جدیدی را علیه اسرائیل باز کنند، روسیه توان عملیاتی برای جلوگیری از چنین امری را ندارد؛ زیرا عمق استراتژیک و توان رزمی و عملیاتی ایران و حزب الله در سوریه بسیار بیشتر از روسیه است. ضمن آنکه اساسا روسیه تمایل ندارد خود را درگیر منازعات ایران و محور مقاومت با اسرائیل کند. روسیه اهداف مشخصی را در سوریه دنبال می‌کند که این اهداف به هیچ وجه به رویارویی کلان ایران و محور مقاومت با اسرائیل مرتبط نمی‌شوند، اگرچه مسکو در پی پیشبرد پرونده سوریه با کمترین هزینه و چالش بوده و لذا از درگیری میان این دو، استقبال نخواهد کرد.
نتیجه گیری
بازگشت روسیه به غرب آسیا در جریان بحران سوریه موجب بروز پرسش‌های جدی درباره نقش‌آفرینی این کشور در منطقه به خصوص با توجه به تعارض موجود میان ایران و اسرائیل شده است. در واقع این موضوع که روسیه تلاش می‌کند به صورت همزمان روابط خود با ایران و اسرائیل را در سطح مناسبی نگه دارد، یکی از تعارض‌های پیچیده در روابط خارجی مسکو به شمار می‌آید. به خصوص که روسیه در منطقه غرب آسیا دارای منافع متعددی است که رابطه همزمان با ایران و اسرائیل نیز بخشی از این منافع را در بر می‌گیرد. بر این اساس روسیه دارای الزامات و منافع قابل توجهی از گسترش رابطه با ایران و اسرائیل است و رابطه با هر دو طرف را در راستای منافع خود تلقی می‌کند. در واقع رابطه و همکاری با ایران و اسرائیل از جهات گوناگون برای روسیه دارای اهمیت است و مسکو نه می‌تواند از آنها چشم‌پوشی کند و نه می‌تواند یک طرف را به خاطر دیگری حذف کند.
در این بین حمایت پوتین از نتانیاهو در انتخابات اسرائیل نیز بیش از آنکه به دلیل مواضع ضد ایرانی وی باشد، در راستای تحکیم نفوذ مسکو در جامعه و ساختار سیاسی اسرائیل صورت گرفته است. در نتیجه به هیچ وجه نباید حمایت پوتین از نتانیاهو برای انتخاب مجدد را اقدامی علیه جمهوری اسلامی ایران یا محور مقاومت تفسیر کرد. به خصوص که به رغم درخواست‌های مکرر اسرائیل برای ایفای نقش روسیه به عنوان بازیگری که حامی منافع تل آویو در برابر ایران است، موارد متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد یا اسرائیلی‌ها در جلب نظر روس‌ها موفق نبوده اند یا مسکو توجهی به درخواست‌های طرف مقابل نشان نداده است.
در نهایت توجه به این نکته ضروری است که به همان میزان که اسرائیل از قابلیت تاثیرگذاری بر روابط روسیه و ایران بر خوردار است، تهران نیز توان تاثیرگذاری بر روابط مسکو و تل آویو را دارد. همچنین میزان نزدیکی و دوری ایران و روسیه به یکدیگر می‌تواند موجب کاهش یا افزایش تاثیرگذاری اسرائیل بر این روابط شود. این امر به خوبی در همکارهای امنیتی، اطلاعاتی و نظامی ایران و روسیه در سوریه مشهود است. این همکاری‌ها در شرایطی صورت گرفت که عملا اسرائیلی‌ها علاقه ای به شکل گیری و تداوم آن نداشتند. با این حال اهداف همسو و روابط نزدیک تهران و مسکو مانع از تاثیرگذاری تل آویو بر این همکاری‌ها شده است. بنابراین چنین رویدادی در آینده نیز می‌تواند در روابط ایران و روسیه رخ دهد.
دکتر شعیب بهمن/ پژوهشگر مسائل اوراسیا
منابع
[۱] . Yaakov Katz, Hard to believe Netanyahu didn’t know about the Gantz phone hack, The Jerusalem Post, Mar 18, 2019
[۲] . باومل در سال‌های دهه ۱۹۷۰ همراه با خانواده‌اش از نیویورک به اسرائیل مهاجرت کرده بود. طی بیش از سه دهه گزارش‌های تایید نشده‌ای در مورد باومل و دو سرباز دیگری که همراه با او ناپدید شدند، وجود داشت و معلوم نبود که این سربازان اسیر شده‌اند یا این که نجات یافته‌اند. محل دقیق پیدا شدن بقایای این سرباز اعلام نشده، اما نتانیاهو گفت که سربازان روسی برای به دست آوردن این بقایا جان خود را به خطر انداخته‌اند.
Даниэль Леви, Что означает визит Нетаньяху в Москву в контексте выборов в Израиле?, Фонд развития и поддержки Международного дискуссионного клуба «Валдай«, ۰۸٫۰۴٫۲۰۱۹
[۳] . Путин рассказал Нетаньяху о поисках убитого в ۱۹۸۲ году израильского солдата, Известия, ۴ апреля ۲۰۱۹
[۴] . Richard Silverstein, Israeli elections: How Russia could help Netanyahu win, 9 April 2019
مرجع : اندیشکده راهبردی تبیین
کد مطلب : ۷۹۲۳۵۷
منتخب
۲ ارديبهشت ۱۴۰۳
۲ ارديبهشت ۱۴۰۳
۱ ارديبهشت ۱۴۰۳
۱ ارديبهشت ۱۴۰۳
۳۰ فروردين ۱۴۰۳
۳۰ فروردين ۱۴۰۳
۲۹ فروردين ۱۴۰۳
۲۹ فروردين ۱۴۰۳
۲۸ فروردين ۱۴۰۳
۲۷ فروردين ۱۴۰۳
۲۷ فروردين ۱۴۰۳
پیشنهاد ما
