نخستین انتخابات رقابتی قزاقستان / قدرت در دست کیست؟

به گزارش الوقت، نتیجه ششمین انتخابات ریاست جمهوری در قزاقستان نشان داد که قاسم جومارت توکایف، رئیس جمهور موقت این کشور موفق به کسب ۷۰ درصد آراء شده است.

قاسم جومارت توکایف، ۶۶ ساله پس از استعفای نورسلطان نظربایف در ماه مارس (اسفند ماه) به قدرت رسید. نورسلطان نظربایف از نامزدی قاسم جومارت توکایف در انتخابات روز یکشنبه حمایت کرده بود.
قزاقستان یک کشور نفت‌خیز است و در دوره ریاست جمهوری نظربایف از عواید نفتی برای اجرای طرح‌های عمده اقتصادی استفاده شد هرچند کارشناسان از اجرای برخی طرح‌های پرهزینه و کم فایده و نمایشی و همچنین فساد در تشکیلات حکومتی قزاقستان انتقاد کرده‌اند.
 
شکل رقابت در انتخابات اخیر
در مجموع، هفت نامزد در انتخابات اخیر برای تصدی مقام ریاست جمهوری قزاقستان رقابت کردند و در سی سال گذشته این نخستین بار است که مخالفان حزب حاکم در یک انتخابات رقابتی شرکت می کنند، هرچند نبود سازماندهی موجب شد که مخالفان نتوانند آراء مردم را به حمایت از سیاست های خود جلب کنند.

شکل رقابت‌ها در انتخابات اخیر به این شکل بود که  قاسم ژومارت توکایف، به عنوان رئیس جمهور موقت و شش نامزد دیگر به رقابت پرداختند. «جمبیل احمدبیگوف» از حزب خلق کمونیست، «دانیا یشپایوا» از حزب «آک یول»، «امیرجان کوسانو» از حزب سرنوشت ملت، «تولئوتی رحیم‌بیگوف» از حزب دموکراتیک مردمی وطندوست، «آمان گلدی تاسبیهو» نامزد انجمن سندیکاهای قزاقستان و «صادق‌بیگ توگل» از حزب «بوزکیر» دیگر نامزدها در این انتخابات بودند.

نزدیک به ۱۲ میلیون نفر از حق رای برخوردار بودند و دولت ۱۰ هزار حوزه را ی گیری در داخل و خارج ایجاد کرده تا همه بتوانند در رای دادن شرکت کنند. در ۵۱ کشور خارج نیز ۶۵ صندوق رای گیری برای شهروندان قزاقستان مشخص شد.
 
انتخابات با طعم اعتراضات
انتخابات قزاقستان در حالی برگزار شد که این کشور شاهد جدی ترین تظاهرات ضددولتی طی سه سال اخیر بود. معترضان به برگزاری انتخابات خواستار «تحریم» رای گیری شده بودند. آنها دولت قزاقستان را به برگزاری انتخابات «تقلبی» متهم کرده اند.

نیروهای امنیتی قزاقستان پیش از روز رای گیری شماری از فعالان ضددولتی را بازداشت کرده بود. تعدادی از آنها پیش از انتخابات به زندان محکوم شده بودند.
وزارت کشور قزاقستان اعلام کرده است که حدود ۵۰۰ معترض روز یکشنبه در این کشور بازداشت شدند.
دو خبرنگار خبرگزاری فرانسه در آلماتی، پایتخت سابق قزاقستان از جمله بازداشت شدگان در جریان اعتراض های روز یکشنبه هستند.

تظاهرات بخصوص در آلماتی بزرگترین شهر و نورسلطان پایتخت قزاقستان گسترده‌ترین اعتراضات در سال‌های اخیر بود.
معترضان می‌گویند انتخابات اخیر آزاد و منصفانه نبوده و نتیجه از پیش معلوم و خواستار تحریم انتخابات بودند.
این اعتراضات در حالی بود که مختار ابلیازوف رهبر حزب ممنوع شده "انتخاب دموکراتیک" از مردم خواسته بود در اعتراض به این انتخابات یکشنبه و دوشنبه به خیابانها بیایند و تظاهرات مسالمت‌آمیز کنند.
او در ویدئویی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد گفت هزاران نفر در آلماتی در تظاهرات شرکت کرده‌اند.
 
رؤیای تغییر در قزاقستان
به گفته دیده بان حقوق بشر انتقال دموکراتیک قدرت در قزاقستان "توهمی" بیش نیست.
سازمان توسعه و همکاری های اقتصادی که بیش از سیصد ناظر را برای انتخابات به قزاقستان فرستاده می‌گوید انتخابات در قزاقستان هیچوقت کاملا دموکراتیک نبوده است.
در واقع کناره گیری نظربایف در ماه مارس گذشته اسباب شگفتی زیادی شد، او بعد از فروپاشی شوروی و استقلال جمهوری‌های آن رییس جمهور قزاقستان بود و از ۱۹۸۹ تا سه ماه پیش قدرت بی چون و چرا را در این کشور نفت خیز در دست داشت و پس از اعلام کناره‌گیری او بسیاری امید به ایجاد تغییرات سیاسی اساسی در این کشور آسیای مرکزی داشتند، اما سرکوب مخالفان و اعترضات اخیر نشان داد تغییرات اصیل و ریشه دار سیاسی در قزاقستان تنها در حد یک رؤیا است.
 
پیروزی شکننده
با وجود آن که توکایف بر روی کاغذ یک پیروزی قاطع 70 درصدی را در انتخابات مذکور به دست آورد، بسیاری از تحلیل‌گران بر این عقیده‌اند که با توجه به سوابق انتخابات پیشین قزاقستان این یک پیروزی شکننده است. نورسلطان نظربایف در انتخابات گذشته بدون استثناء با آراء بالای 90 درصد و بعضا بیش از 95 درصد پیروزی مطلق انتخابات را از آن خود می‌کرد. کاهش حدود 25 درصدی آراء رئیس‌جمهور مورد نظر وی، به معنای بازتر شدن فضای سیاسی این کشور برای اپوزوسیون است. به ویژه با توجه به آن که امیرجان کوسانوف، مهم‌ترین گزینه اپوزوسیون حاضر در انتخابات که از مخالفان سرسخت دولت به شمار می‌رود، توانست در یک اقدام بی‌سابقه بیش از 15 درصد آراء را به دست آورد. این موضوع می‌تواند در آینده به تقویت مخالفین و کاهش قدرت مطلق نیروهای نظربایف در بدنه دولت بینجامد.

وسانوف در همین راستا در واکنش به نتایج اولیه انتخابات گفته است: این حقیقت که اپوزوسیون توانسته به جایگاه دوم در انتخابات دست یابد، خود یک دستاورد بزرگ است. او در نهایت بدون اعتراض به نتایج انتخابات به توکایف، رئیس‌جمهور این کشور بابت پیروزی تبریک گفته است. تسپیخوف و توگل نیز که به نوعی از مخالفین دولت محسوب می‌شوند نیز ضمن پذیرش نتایج انتخابات به توکایف پیام تبریک فرستاده‌اند. شماری از ناظران خارجی انتخابات نظیر ناظران لهستانی نیز انتخابات قزاقستان را سالم، قانونی و شفاف اعلام کرده‌اند.
 
چشم انداز صحنه سیاسی قزاقستان
در حال حاضر علی‌رغم استعفای نظربایف در ماه مارس و به قدرت رسیدن توکایف، همچنان در قزاقستان، نفر اول قدرت، نظربایف است و استعفای او از ریاست جمهوری به هیچ وجه نفوذ و قدرت او را کاهش نداده است. مضافا اینکه تغییرات قانون اساسی در سال 2017، قدرت رئیس جمهور قزاقستان را تضعیف کرده و نفوذ شورای امنیت قزاقستان را که اکنون در اختیار نظربایف قرار دارد را تقویت کرده است. علاوه بر شورای امنیت، پارلمان هم در اختیار حزب نورآتان به ریاست نظربایف است که همه اینها در حال حاضر او را قادر می‌سازد تا به‌اندازه قابل توجهی در آیندۀ قزاقستان و انتقال قدرت تاثیر گذار باشد.

رئیس‌جمهور فعلی قزاقستان، توکایف، با توجه به دارا بودن حمایت حزب حاکم نورآتان و همچنین حمایت تمام‌قد نورسلطان نظربایف از او، پیروز نهایی انتخابات شد. نظربایف در زمان تبلیغات رسمی نامزدها بارها در میتینگ های تیلیغاتی در کنار توکایف حاضر شد و نیز در آخرین کنگره حزب نورآتان، در توصیف توکایف با گفتن جمله‌ی «با شناختی که از او در سال‌های همکاری با یکدیگر دارم، اعتقاد دارم که او بهترین نامزدی است که برای این مقام در کشور وجود دارد»، حمایت کامل خود از وی را اعلام نموده است.

در شرایطی که در قزاقستان نهادهای سیاسی بشدت ضعیف هستند این انتخابات احتمالا صرفا یک نمایش برای مشروع جلوه دادن تصمیم نظربایف برای انتقال قدرت خواهد بود، هرچند که هنوز بطور دقیق مشخص نیست که نظربایف برای آینده قدرت چه تصمیمی گرفته است.