سه شنبه ۲۱ خرداد ۱۳۹۸ ساعت ۱۳:۲۸
پس از خروج ایالاتمتحده آمریکا از توافق هستهای موسوم به برجام(برنامه جامع اقدام مشترک)،تلاش اروپا برای حفظ برجام افزایش یافت زیرا بزرگترین بازنده شکست برجام ،بهعنوان توافقی که توانسته است در قالب عدم اشاعه سلاحهای هستهای حرکت کند، اروپائیان بودند.
بر این اساس اروپا از ابتدای روی کار آمدن ترامپ در پی بازداشتن وی از خروج آمریکا از برجام بوده و پسازآن که دیپلماسی آنها کارساز نگردید،برای اقناع ایران در حفظ دستاوردهای اقتصادی برجام بهعنوان مهمترین رکن موردنظر ایران،بر روی سازوکاری مالی کار نمودند که ابتدا با عنوان سازوکار ویژه مالی (SPV) [۱] و پس از ماهها فشار ایران بر تروئیکای اروپایی، از برنامهای رونمایی شد که عنوان ساحات یا سازوکار ویژه مالی اینستکس بر آن نام نهاده شد.
در پی عدم تحقق وعده اروپا در اجرایی نمودن اینستکس،ایران با تعیین ضربالاجل دوماهه در پی فشار آوردن بر اروپائیان برای تأمین منافع اقتصادی برجام برآمد و بیان داشت که پس از پایان مهلت دوماهه اقدامات بیشتری انجام خواهد داد
علیرغم تمام این تلاشهای نمادین اروپا و مواضع سیاستمداران آنها در حمایت سیاسی، عدم تلاش برای حفظ دستاوردهای برجام مخصوصاً در زمینههای اقتصادی، تجاری و بانکی برای جمهوری اسلامی ایران، و نیز صبر استراتژیک و خویشتنداری بیحد ایران ،چون اقدامی عملی از سوی اروپا مشاهده نگردید؛ایران تعلیق برخی از تعهدات خود در قالب برجام و اعلام مدت ۶۰ روزه برای انجام گامهای بعدی را در دستور کار قرار داد.
اکنون با توجه به این موضوع، سؤال محوری این است که آیا اروپا میتواند از مهمترین دستاورد سیاست خارجی خود در زمینه عدم اشاعه که بهطور مستقیم با امنیت اروپا مرتبط است، دفاع و حمایت کند؟و یا همچون گذشته صرفاً به حمایتهای دیپلماتیک و سیاسی بدون هیچ خروجی عملی برای جمهوری اسلامی ایران اقدام میکند؟بهعبارتدیگر، عامل یا عوامل تعیینکننده رفتار ایران بعد از ضربالاجل دوماهه به اروپاییها چیست؟
عملکرد یکساله اروپا بعد از خروج آمریکا از برجام:تمایل یا توان اروپا در حفظ برجام
تصمیم ایران مبنی بر تعلیق دو مورد از تعهدات خود بر پایه این جمعبندی از اقدامات اروپائیان ارزیابی میگردد که اروپا یا “تمایل” به اقدام عملی در جهت حفظ دستاوردهای اقتصادی و منتفع نمودن جمهوری اسلامی ایران از منافع اقتصادی برجام را ندارد و بهنوعی باوجود مخالفتهای ظاهر گونه با تصمیمات ایالاتمتحده و محکوم کردن اقدامات این کشور در وضع تحریمهای ثانویه و حتی طرح موضوع سازوکار ویژه مالی و اینستکس،با اقدامات ایالاتمتحده موافق بوده و آن را در جهت تأمین منافع خود میداند؛به همین دلیل شاهد “اراده لازم “از سوی اروپا بعد از خروج ایالاتمتحده از برجام نبودهایم؛ و یا اینکه “توان” لازم برای مقابله با اقدامات یکجانبهگرایانه آمریکا و حفظ دستاورد برجامی خود بهعنوان تامینکننده امنیت اروپا را ندارد .مثال شاهد این مدعی اعتراف کشورهای اروپایی به این نکته است که اولاً توانایی وادار کردن شرکتهای اروپایی ، حتی شرکتهای کوچک ،برای همکاری تجاری با جمهوری اسلامی ایران را به دلیل ترس از تحریمهای ثانویه ایالاتمتحده ندارند و از سوی دیگر نمیتوانند شرکتهای خصوصی را به همکاری با ایران ترغیب نمایند.
شاید بتوان اینگونه برداشت نمود که آنچه اروپا از خود تاکنون نشان داده این است که به معنای واقعی اراده لازم برای حفظ برجام را ندارد و بهرغم طرحریزی سازوکار مالی ویژه برای برخوردار نمودن ایران از منافع اقتصادی و تجاری برجام ،این سازوکار اولاً محدود به اقلام ضروری شامل خوراکی و پزشکی خواهد بود و ثانیاً به تصمیم ایران در پیوستن و اجرای کنوانسیون پالرمو و تصویب لوایح اف ای تی اف منوط میگردد[۲].
تصمیم ایران مبنی بر تعلیق دو مورد از تعهدات خود بر پایه این جمعبندی از اقدامات اروپائیان ارزیابی میگردد که اروپا یا “تمایل” به اقدام عملی در جهت حفظ دستاوردهای اقتصادی و منتفع نمودن جمهوری اسلامی ایران از منافع اقتصادی برجام را ندارد و یا این که “توان” لازم برای مقابله با اقدامات یکجانبهگرایانه آمریکا و حفظ دستاورد برجامی خود بهعنوان تأمینکننده امنیت اروپا را ندارد
بر همین اساس است که اروپا در گام نخست پس از اعلام جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تعلیق برخی تعهدات خود یعنی عدم فروش اورانیوم غنی شده و آبسنگین در سالگرد خروج یکجانبه ایالات متحده از برجام در تاریخ هجده اردیبهشت نود و هشت، مهلت ۶۰ روزه که از جانب ایران برای اتحادیه اروپا و تروئیکا در جهت برداشتن یک گام عملی مؤثر در ترغیب ایران به باقی ماندن در برجام را رد نموده و بهشدت با آن مخالفت ورزیدند و مقامات و شخصیتهای سیاسی کشورهای فرانسه و انگلیس ضد تعیین مهلت ۶۰ روزه ایران موضعگیری نمودند.از همین رو بر اساس فرض اول یعنی عدم تمایل و اراده لازم در جهت حفظ برجام که ناشی از همسویی با اهداف ایالاتمتحده و یا نخواستن پرداخت هزینه حمایت از برجام است،شاهد اقدامات نمادین و نه اقدامات عملی و مؤثر در این زمینه بودهایم.
تبعات تعیین ضربالاجل دوماهه برای جمهوری اسلامی ایران:فعال نمودن مکانیسم ماشه
در این میان باید به دیگر جنبههای موضوع کاهش تعهدات ایران شامل فعال کردن مکانیسم ماشه و اینکه آیا تعیین مهلت ۶۰ روزه واقعاً باعث ترغیب اروپائیان بهسرعت بخشیدن به سازوکار مالی ویژه میگردد نیز توجه نمود.
اقدام ایران در کاهش تعهدات هستهای خود منجر به فعال نمودن مکانیسم ماشه میشود و طبق ماده ۳۶ برجام روسیه، چین و سه کشور آلمان، فرانسه و انگلستان بهعنوان اعضای باقیمانده در برجام میتوانند از اقدام ۱۸ اردیبهشت جمهوری اسلامی ایران بهمنزله تخلف برجامی،از ایران شکایت کنند. در این صورت پرونده بهمراتب پیچیدهتر از قبل خواهد شد. چون بند ۳۶ و ۳۷ برجام بیشتر ناظر به اقدام یکجانبه ایران است.
اقدام ایران در کاهش تعهدات هستهای خود منجر به فعال نمودن مکانیسم ماشه میشود و طبق ماده ۳۶ برجام روسیه، چین و سه کشور آلمان، فرانسه و انگلستان بهعنوان اعضای باقیمانده در برجام میتوانند از اقدام ۱۸ اردیبهشت جمهوری اسلامی ایران بهمنزله تخلف برجامی ،از ایران شکایت کنند. در این صورت پرونده بهمراتب پیچیدهتر از قبل خواهد شد. چون بند ۳۶ و ۳۷ برجام بیشتر ناظر به اقدام یکجانبه ایران است
این اقدام ایران اگرچه برای تقابل با فشارها و تحریمهای یکجانبه و ثانویه آمریکا و نیز بدعهدیهای اتحادیه اروپا در یک سال گذشته در چارچوب برجام و عملیاتی نمودن تعهدات خود مبنی بر تسهیل تجارت و سازوکار ویژه مالی و بهمنظور حفظ و تداوم توافق هستهای انجام شده است؛ اما به دلیل خودداری ایران از فروش آبسنگین و اورانیوم غنیشده مازاد بر تعهدات برجامی،بهمنزله نقض برجام تلقی میگردد.اگرچه موضع روسیه مبنی بر عدم نقض برجام بوده است.
اقدام ایران پس از پایان ضربالاجل دوماهه[۳]
جمهوری اسلامی ایران تاکنون گامهای عملی برای تحقق وعدههای خود برنداشته است. بهعبارتدیگر اقدام تهران در چارچوب برجام بوده، یا حداقل هدف ایران از اقدام نه نقض عمدی و آشکار برجام،که تلاش برای حفظ و تداوم آن بوده است. لذا با این اعلام موضع،ایران فقط به دنبال این بوده است که هم برای اروپاییها و هم برای روسیه و چین شرایطی را فراهم کند که به سمت عمل به تعهدات برجامیشان بازگردند.
پس تا زمانی که از نظر عملیاتی اقدامی در خصوص انباشت مازاد اورانیوم غنیشده و آبسنگین انجام نشده باشد بعید به نظر میرسد که آژانس هم بخواهد چیزی علیه اقدامات و برنامههای صلحآمیز هستهای ایران مطرح کند. ولی اگر بعد از پایان مهلت ۶۰ روزه، جمهوری اسلامی ایران اقدامات دیگری را صورت دهد که حساسیتها را افزایش دهد در آن صورت میتوان انتظار داشت که آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز در قبال فعالیتهای ایران نگاه جدیتری داشته باشد و ازآنپس میتوان میزان فشار اروپا و اقدامات عملی تروئیکا را در نظر داشت.
بر اساس رویهای که در طول یک سال پس از خروج ایالاتمتحده از برجام شاهد بودهایم،مطمئناً در این ۶۰ روز اروپا کاری صورت نخواهد داد و علیرغم تمام مواضع سیاسی و دیپلماتیک ظاهراً مثبت اروپا در خصوص برجام و حمایت از ایران ما عملاً شاهد هستیم که در یک سال گذشته با اعلام کردن S.P.V و بعد از آن اینستکس هیچگونه اتفاق خاصی برای نقلوانتقال پولی و بانکی و نیز فروش نفت ایران روی نداد و خروجی عملی در حوزه مالی،اقتصادی و تجاری از سوی اروپا برای ایران محقق نشده است.
اروپا تحقق اینستکس و سازوکار مالی ویژه خود را منوط به عضویت ایران در لوایح اف ای تی اف(فاتف) و کنوانسیون پالرمو و سی اف تی نماید.اما شرایط پذیرش و تصویب آن توسط جمهوری اسلامی در داخل مهیا نبوده و نهایتاً انتظار نمیرود که در این باب فصل مشترکی بین اروپائیان و جمهوری اسلامی در بازه زمانی کوتاه ایجاد شود
ازاینرو ایران بر اساس بیانیه شورای عالی امنیت ملی بهسوی افزایش غنیسازی حرکت خواهد نمود که این به معنای نقض برجام و امکان فشار مضاعف بر ایران را به دلیل فعال شدن مکانیسم ماشه ، در پی دارد و شاید منجر به باز شدن مجدد پرونده هستهای ایران در شورای امنیت سازمان ملل گردد.
ازاینرو میتوان رفتار ایران بعد از پایان ضربالاجل دوماهه و عدم اقدام جدی از سوی اروپا برای حفظ دستاوردهای اقتصادی برجام و فعال نمودن اینستکس را گام برداشتن بهسوی کاهش هر چه بیشتر تعهدات برجامی از سوی ایران و نهایتاً خروج از توافق هستهای ارزیابی کرد که این خود امکان باز شدن دوباره پرونده هستهای ایران در شورای امنیت ملل متحد را در پی دارد.
جمعبندی
با توجه به نکاتی که در بالا بدان اشاره گردید میتوان اینگونه جمعبندی نمود که اقدام ایران در تعیین مهلت ۶۰ روزه برای ترغیب و مجبور نمودن اروپا به انجام اقدام عملی در حفظ برجام و تحقق وعدههای خود در خصوص اینستکس و برخورداری ایران از منافع تجاری؛اروپا تنها در حوزه حمایت سیاسی و دیپلماتیک گام بر میدارد و علیرغم تمایل به حفظ برجام به دلیل ملاحظات امنیتی خود،حاضر به تقبل هزینههای ماندن ایران در برجام نیست و این همان نکتهای است که از آن به عدم اراده لازم اروپا برای حفظ برجام تعبیر میگردد.بر این اساس میتوان نکاتی را در این زمینه بیان داشت:
الف)اروپا تحقق اینستکس و سازوکار مالی ویژه خود را منوط به عضویت ایران در لوایح اف ای تی اف(فاتف) و کنوانسیون پالرمو و سی اف تی نماید.اما شرایط پذیرش و تصویب آن توسط جمهوری اسلامی در داخل مهیا نبوده و نهایتاً انتظار نمیرود که در این باب فصل مشترکی بین اروپائیان و جمهوری اسلامی در بازه زمانی کوتاه ایجاد شود.
ب)ضعف امنیتی اروپا و نیاز به حمایت نظامی امنیتی از سوی ایالاتمتحده و عدم توانایی مقابله با قدرت اقتصادی این کشور سبب گردیده اروپا توانایی برداشتن گامهای عملی و مستقل خارج از سیاستهای کلی ایالاتمتحده آمریکا را در قبال برجام نداشته باشد.درنتیجه نمیتوان انتظار تحقق وعده اروپائیان مبنی بر عملیاتی شدن اینستکس و نتایج تجاری،مالی و بانکی ناشی از آن را داشت.
منابع و پی نوشت
[۱] Special Purpose Vehicle
[۲] برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به:آیا FATF میتواند بخشی از سازوکار اروپاییها برای مقابله با تحریمهای ضد ایرانی آمریکا باشد؟، ۷ مهر ۱۳۹۷، اندیشکده راهبردی تبیین، قابل بازیابی در آدرس زیر:
http://tabyincenter.ir/27991
[۳] برای مطالعه بیشتر در مورد روابط ایران و اروپا رجوع کنید به:الگوی مطلوب روابط ایران و اروپا، ۲۰ آذر ۱۳۹۷، قبال بازیابی در آدرس زیر:
http://tabyincenter.ir/29257
نویسنده: سیدمحسن سجادی
منبع: اندیشکده راهبردی تبیین، یکشنبه 19خرداد 1398
در پی عدم تحقق وعده اروپا در اجرایی نمودن اینستکس،ایران با تعیین ضربالاجل دوماهه در پی فشار آوردن بر اروپائیان برای تأمین منافع اقتصادی برجام برآمد و بیان داشت که پس از پایان مهلت دوماهه اقدامات بیشتری انجام خواهد داد
علیرغم تمام این تلاشهای نمادین اروپا و مواضع سیاستمداران آنها در حمایت سیاسی، عدم تلاش برای حفظ دستاوردهای برجام مخصوصاً در زمینههای اقتصادی، تجاری و بانکی برای جمهوری اسلامی ایران، و نیز صبر استراتژیک و خویشتنداری بیحد ایران ،چون اقدامی عملی از سوی اروپا مشاهده نگردید؛ایران تعلیق برخی از تعهدات خود در قالب برجام و اعلام مدت ۶۰ روزه برای انجام گامهای بعدی را در دستور کار قرار داد.
اکنون با توجه به این موضوع، سؤال محوری این است که آیا اروپا میتواند از مهمترین دستاورد سیاست خارجی خود در زمینه عدم اشاعه که بهطور مستقیم با امنیت اروپا مرتبط است، دفاع و حمایت کند؟و یا همچون گذشته صرفاً به حمایتهای دیپلماتیک و سیاسی بدون هیچ خروجی عملی برای جمهوری اسلامی ایران اقدام میکند؟بهعبارتدیگر، عامل یا عوامل تعیینکننده رفتار ایران بعد از ضربالاجل دوماهه به اروپاییها چیست؟
عملکرد یکساله اروپا بعد از خروج آمریکا از برجام:تمایل یا توان اروپا در حفظ برجام
تصمیم ایران مبنی بر تعلیق دو مورد از تعهدات خود بر پایه این جمعبندی از اقدامات اروپائیان ارزیابی میگردد که اروپا یا “تمایل” به اقدام عملی در جهت حفظ دستاوردهای اقتصادی و منتفع نمودن جمهوری اسلامی ایران از منافع اقتصادی برجام را ندارد و بهنوعی باوجود مخالفتهای ظاهر گونه با تصمیمات ایالاتمتحده و محکوم کردن اقدامات این کشور در وضع تحریمهای ثانویه و حتی طرح موضوع سازوکار ویژه مالی و اینستکس،با اقدامات ایالاتمتحده موافق بوده و آن را در جهت تأمین منافع خود میداند؛به همین دلیل شاهد “اراده لازم “از سوی اروپا بعد از خروج ایالاتمتحده از برجام نبودهایم؛ و یا اینکه “توان” لازم برای مقابله با اقدامات یکجانبهگرایانه آمریکا و حفظ دستاورد برجامی خود بهعنوان تامینکننده امنیت اروپا را ندارد .مثال شاهد این مدعی اعتراف کشورهای اروپایی به این نکته است که اولاً توانایی وادار کردن شرکتهای اروپایی ، حتی شرکتهای کوچک ،برای همکاری تجاری با جمهوری اسلامی ایران را به دلیل ترس از تحریمهای ثانویه ایالاتمتحده ندارند و از سوی دیگر نمیتوانند شرکتهای خصوصی را به همکاری با ایران ترغیب نمایند.
شاید بتوان اینگونه برداشت نمود که آنچه اروپا از خود تاکنون نشان داده این است که به معنای واقعی اراده لازم برای حفظ برجام را ندارد و بهرغم طرحریزی سازوکار مالی ویژه برای برخوردار نمودن ایران از منافع اقتصادی و تجاری برجام ،این سازوکار اولاً محدود به اقلام ضروری شامل خوراکی و پزشکی خواهد بود و ثانیاً به تصمیم ایران در پیوستن و اجرای کنوانسیون پالرمو و تصویب لوایح اف ای تی اف منوط میگردد[۲].
تصمیم ایران مبنی بر تعلیق دو مورد از تعهدات خود بر پایه این جمعبندی از اقدامات اروپائیان ارزیابی میگردد که اروپا یا “تمایل” به اقدام عملی در جهت حفظ دستاوردهای اقتصادی و منتفع نمودن جمهوری اسلامی ایران از منافع اقتصادی برجام را ندارد و یا این که “توان” لازم برای مقابله با اقدامات یکجانبهگرایانه آمریکا و حفظ دستاورد برجامی خود بهعنوان تأمینکننده امنیت اروپا را ندارد
بر همین اساس است که اروپا در گام نخست پس از اعلام جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تعلیق برخی تعهدات خود یعنی عدم فروش اورانیوم غنی شده و آبسنگین در سالگرد خروج یکجانبه ایالات متحده از برجام در تاریخ هجده اردیبهشت نود و هشت، مهلت ۶۰ روزه که از جانب ایران برای اتحادیه اروپا و تروئیکا در جهت برداشتن یک گام عملی مؤثر در ترغیب ایران به باقی ماندن در برجام را رد نموده و بهشدت با آن مخالفت ورزیدند و مقامات و شخصیتهای سیاسی کشورهای فرانسه و انگلیس ضد تعیین مهلت ۶۰ روزه ایران موضعگیری نمودند.از همین رو بر اساس فرض اول یعنی عدم تمایل و اراده لازم در جهت حفظ برجام که ناشی از همسویی با اهداف ایالاتمتحده و یا نخواستن پرداخت هزینه حمایت از برجام است،شاهد اقدامات نمادین و نه اقدامات عملی و مؤثر در این زمینه بودهایم.
تبعات تعیین ضربالاجل دوماهه برای جمهوری اسلامی ایران:فعال نمودن مکانیسم ماشه
در این میان باید به دیگر جنبههای موضوع کاهش تعهدات ایران شامل فعال کردن مکانیسم ماشه و اینکه آیا تعیین مهلت ۶۰ روزه واقعاً باعث ترغیب اروپائیان بهسرعت بخشیدن به سازوکار مالی ویژه میگردد نیز توجه نمود.
اقدام ایران در کاهش تعهدات هستهای خود منجر به فعال نمودن مکانیسم ماشه میشود و طبق ماده ۳۶ برجام روسیه، چین و سه کشور آلمان، فرانسه و انگلستان بهعنوان اعضای باقیمانده در برجام میتوانند از اقدام ۱۸ اردیبهشت جمهوری اسلامی ایران بهمنزله تخلف برجامی،از ایران شکایت کنند. در این صورت پرونده بهمراتب پیچیدهتر از قبل خواهد شد. چون بند ۳۶ و ۳۷ برجام بیشتر ناظر به اقدام یکجانبه ایران است.
اقدام ایران در کاهش تعهدات هستهای خود منجر به فعال نمودن مکانیسم ماشه میشود و طبق ماده ۳۶ برجام روسیه، چین و سه کشور آلمان، فرانسه و انگلستان بهعنوان اعضای باقیمانده در برجام میتوانند از اقدام ۱۸ اردیبهشت جمهوری اسلامی ایران بهمنزله تخلف برجامی ،از ایران شکایت کنند. در این صورت پرونده بهمراتب پیچیدهتر از قبل خواهد شد. چون بند ۳۶ و ۳۷ برجام بیشتر ناظر به اقدام یکجانبه ایران است
این اقدام ایران اگرچه برای تقابل با فشارها و تحریمهای یکجانبه و ثانویه آمریکا و نیز بدعهدیهای اتحادیه اروپا در یک سال گذشته در چارچوب برجام و عملیاتی نمودن تعهدات خود مبنی بر تسهیل تجارت و سازوکار ویژه مالی و بهمنظور حفظ و تداوم توافق هستهای انجام شده است؛ اما به دلیل خودداری ایران از فروش آبسنگین و اورانیوم غنیشده مازاد بر تعهدات برجامی،بهمنزله نقض برجام تلقی میگردد.اگرچه موضع روسیه مبنی بر عدم نقض برجام بوده است.
اقدام ایران پس از پایان ضربالاجل دوماهه[۳]
جمهوری اسلامی ایران تاکنون گامهای عملی برای تحقق وعدههای خود برنداشته است. بهعبارتدیگر اقدام تهران در چارچوب برجام بوده، یا حداقل هدف ایران از اقدام نه نقض عمدی و آشکار برجام،که تلاش برای حفظ و تداوم آن بوده است. لذا با این اعلام موضع،ایران فقط به دنبال این بوده است که هم برای اروپاییها و هم برای روسیه و چین شرایطی را فراهم کند که به سمت عمل به تعهدات برجامیشان بازگردند.
پس تا زمانی که از نظر عملیاتی اقدامی در خصوص انباشت مازاد اورانیوم غنیشده و آبسنگین انجام نشده باشد بعید به نظر میرسد که آژانس هم بخواهد چیزی علیه اقدامات و برنامههای صلحآمیز هستهای ایران مطرح کند. ولی اگر بعد از پایان مهلت ۶۰ روزه، جمهوری اسلامی ایران اقدامات دیگری را صورت دهد که حساسیتها را افزایش دهد در آن صورت میتوان انتظار داشت که آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز در قبال فعالیتهای ایران نگاه جدیتری داشته باشد و ازآنپس میتوان میزان فشار اروپا و اقدامات عملی تروئیکا را در نظر داشت.
بر اساس رویهای که در طول یک سال پس از خروج ایالاتمتحده از برجام شاهد بودهایم،مطمئناً در این ۶۰ روز اروپا کاری صورت نخواهد داد و علیرغم تمام مواضع سیاسی و دیپلماتیک ظاهراً مثبت اروپا در خصوص برجام و حمایت از ایران ما عملاً شاهد هستیم که در یک سال گذشته با اعلام کردن S.P.V و بعد از آن اینستکس هیچگونه اتفاق خاصی برای نقلوانتقال پولی و بانکی و نیز فروش نفت ایران روی نداد و خروجی عملی در حوزه مالی،اقتصادی و تجاری از سوی اروپا برای ایران محقق نشده است.
اروپا تحقق اینستکس و سازوکار مالی ویژه خود را منوط به عضویت ایران در لوایح اف ای تی اف(فاتف) و کنوانسیون پالرمو و سی اف تی نماید.اما شرایط پذیرش و تصویب آن توسط جمهوری اسلامی در داخل مهیا نبوده و نهایتاً انتظار نمیرود که در این باب فصل مشترکی بین اروپائیان و جمهوری اسلامی در بازه زمانی کوتاه ایجاد شود
ازاینرو ایران بر اساس بیانیه شورای عالی امنیت ملی بهسوی افزایش غنیسازی حرکت خواهد نمود که این به معنای نقض برجام و امکان فشار مضاعف بر ایران را به دلیل فعال شدن مکانیسم ماشه ، در پی دارد و شاید منجر به باز شدن مجدد پرونده هستهای ایران در شورای امنیت سازمان ملل گردد.
ازاینرو میتوان رفتار ایران بعد از پایان ضربالاجل دوماهه و عدم اقدام جدی از سوی اروپا برای حفظ دستاوردهای اقتصادی برجام و فعال نمودن اینستکس را گام برداشتن بهسوی کاهش هر چه بیشتر تعهدات برجامی از سوی ایران و نهایتاً خروج از توافق هستهای ارزیابی کرد که این خود امکان باز شدن دوباره پرونده هستهای ایران در شورای امنیت ملل متحد را در پی دارد.
جمعبندی
با توجه به نکاتی که در بالا بدان اشاره گردید میتوان اینگونه جمعبندی نمود که اقدام ایران در تعیین مهلت ۶۰ روزه برای ترغیب و مجبور نمودن اروپا به انجام اقدام عملی در حفظ برجام و تحقق وعدههای خود در خصوص اینستکس و برخورداری ایران از منافع تجاری؛اروپا تنها در حوزه حمایت سیاسی و دیپلماتیک گام بر میدارد و علیرغم تمایل به حفظ برجام به دلیل ملاحظات امنیتی خود،حاضر به تقبل هزینههای ماندن ایران در برجام نیست و این همان نکتهای است که از آن به عدم اراده لازم اروپا برای حفظ برجام تعبیر میگردد.بر این اساس میتوان نکاتی را در این زمینه بیان داشت:
الف)اروپا تحقق اینستکس و سازوکار مالی ویژه خود را منوط به عضویت ایران در لوایح اف ای تی اف(فاتف) و کنوانسیون پالرمو و سی اف تی نماید.اما شرایط پذیرش و تصویب آن توسط جمهوری اسلامی در داخل مهیا نبوده و نهایتاً انتظار نمیرود که در این باب فصل مشترکی بین اروپائیان و جمهوری اسلامی در بازه زمانی کوتاه ایجاد شود.
ب)ضعف امنیتی اروپا و نیاز به حمایت نظامی امنیتی از سوی ایالاتمتحده و عدم توانایی مقابله با قدرت اقتصادی این کشور سبب گردیده اروپا توانایی برداشتن گامهای عملی و مستقل خارج از سیاستهای کلی ایالاتمتحده آمریکا را در قبال برجام نداشته باشد.درنتیجه نمیتوان انتظار تحقق وعده اروپائیان مبنی بر عملیاتی شدن اینستکس و نتایج تجاری،مالی و بانکی ناشی از آن را داشت.
منابع و پی نوشت
[۱] Special Purpose Vehicle
[۲] برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به:آیا FATF میتواند بخشی از سازوکار اروپاییها برای مقابله با تحریمهای ضد ایرانی آمریکا باشد؟، ۷ مهر ۱۳۹۷، اندیشکده راهبردی تبیین، قابل بازیابی در آدرس زیر:
http://tabyincenter.ir/27991
[۳] برای مطالعه بیشتر در مورد روابط ایران و اروپا رجوع کنید به:الگوی مطلوب روابط ایران و اروپا، ۲۰ آذر ۱۳۹۷، قبال بازیابی در آدرس زیر:
http://tabyincenter.ir/29257
نویسنده: سیدمحسن سجادی
منبع: اندیشکده راهبردی تبیین، یکشنبه 19خرداد 1398
مرجع : ایرنا
کد مطلب : ۷۹۸۹۴۸
منتخب
۲۹ فروردين ۱۴۰۳
۲۸ فروردين ۱۴۰۳
۲۷ فروردين ۱۴۰۳
۲۷ فروردين ۱۴۰۳
۲۶ فروردين ۱۴۰۳
۲۶ فروردين ۱۴۰۳
۲۵ فروردين ۱۴۰۳
۲۵ فروردين ۱۴۰۳
۲۱ فروردين ۱۴۰۳
موضوع: درخواست خروج از برجام
سلام علیکم
تنها راه موفقیت ما، مقاومت در برابر دشمنان زورگو، تکیه بر توانمندی و ظرفیت های داخلی و ارتباط با کشورهای غیر مستکبر است. آمریکا و این سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان حتی اگر در مقابل چشم ما، جنگ زرگری هم راه بیاندازند باز دو روی یک سکه اند. مگر یادمان رفته که امام راحل (ره) فرمود: «آمریکا از انگلیس بدتر، انگلیس از آمریکا بدتر.»
امام خامنه ای قبل از روی کار آمدن دولت ترامپ فرمودند: «برجام را ابتدائاً نقض نخواهیم کرد این را همه بدانند ... آن ها اگر پاره کردند ما آتش می زنیم.»
ایشان سال گذشته، پس از خروج آمریکا از برجام در جلسه خصوصی با هیأت دولت فرمودند: «در روزنامه خواندم که ترامپ گفته که من می خواستم به ترزا مِی سفارش کنم راجع به سختگیری نسبت به ایران، [امّا] او به من سفارش کرد دربارهی سختگیری راجع به ایران! اینها این [جور] هستند دیگر. آنوقت تلفن می زند به آقای دکتر روحانی و اظهار ارادت و اخلاص هم به ایشان می کند. اینها را بایستی اینجوری و با این چشم نگاه کرد؛ بدند اینها، اینها خیلی بدند. بنده یک سینه حرف دارم در زمینهی اروپاییها - نه بهخاطر سیاستهای امروزشان - بهخاطر ذات خبیثی که حکومتهای اروپایی در طول این چند قرن از خودشان نشان دادهاند؛ خیلی حرف گفتنی اینجا زیاد است، نمیخواهیم حالا وارد آن مسائل بشویم.»
سپس در یک جلسه عمومی فرمودند: «حالا گفته میشود که برجام را میخواهیم با این سه کشور اروپایی ادامه بدهیم؛ من به این سه کشور هم اعتماد ندارم. من میگویم به اینها هم اعتماد نکنید؛ [اگر] میخواهید قرارداد بگذارید، ... تضمین به دست بیاورید، تضمین واقعی، تضمین عملی، والا فردا اینها هم همان کاری را خواهند کرد که آمریکا کرد، [امّا] به یک شیوهی دیگر.»
رهبر معظم انقلاب در ابتدای امسال در حرم رضوی فرمودند: « در مورد ایران، از اواسط قاجار، اروپاییها به ما ضربه زدند. در جنگهای ایران و روس، انگلیسها به ایران خیانت کردند؛ به عنوان واسطه وارد میدان شدند، امّا از پشت خنجر زدند. در قضیّهی امتیاز تنباکو، در قضیّهی امیرکبیر و رفتاری که با امیرکبیر کردند؛ فشارهای انگلیسها و سفارتخانههای اروپایی در تهران بود که پادشاه ابله قاجار را وادار کرد خون امیرکبیر را بریزد و او را که می توانست ایران را متحوّل کند، کنار بگذارد. [همچنین] رفتار اروپاییها در روی کار آوردن حکومت دیکتاتوری رضاخان، رفتار اروپاییها و آمریکاییها در ساقط کردن دولت مصدّق، رفتار آنها در قضایای گوناگون اقتصادی و سیاسی و امنیّتی ما و رفتار آنها در قضیّهی جنگ تحمیلی و بعد هم رفتار آنها در قضیّهی تحریم؛ اینها را ما نباید از یاد ببریم. غربیها با ما همیشه همین جور رفتار کردهاند؛ نمیتوانیم به آنها هیچ امیدی داشته باشیم. در همین قضیّهی اخیر، در قضیّهی برجام، وظیفهی اروپاییها چه بود؟ خب یک قرارداد هفتجانبهای بسته شده بود -شش کشور و ایران این طرف؛ هفت کشور- یک طرف که آمریکا است خارج شد؛ وظیفهی طرفهای دیگر چه بود؟ وظیفهی اروپاییها این بود که میایستادند در مقابل آمریکا، میگفتند ما به تعهّد خودمان پایبندیم؛ تعهّد آنها این بود که تحریمها به طور کلّی برداشته بشود؛ باید محکم میایستادند، [امّا] با بهانههای مختلف نَایستادند. علاوه بر اینکه در مقابل آمریکا نَایستادند، خودشان هم در عین اینکه مدام به ما تأکید کردند و می کنند که «نبادا از برجام خارج بشوید»، عملاً از برجام خارج شدهاند؛ یعنی حتّی تحریمهای جدیدی را علیه ایران به وجود آوردهاند. این رفتار اروپاییها است؛ از اینها می شود توقّع داشت؟ این کانال مالیای هم که اخیراً مدام گفته میشود یک کانال مالی درست کردهاند، این به شوخی شبیهتر است؛ البتّه شوخی تلخی است. این هیچ معنیای ندارد؛ آن چیزی که وظیفهی آنها است با آنچه آنها دارند مطرح میکنند زمین تا آسمان فرق میکند. در آخرین مسئلهی بینالمللی ما، باز اروپاییها مثل گذشته از پشت خنجر زدند، به ما خیانت کردند. از اینها توقّع نمی شود داشت؛ هیچ توقّعی نمی شود داشت.»
ایشان در اردیبهشت در دیدار مسئولان نظام متذکر شدند: « برای اصلاح امور هم چشم به خارج از کشور نداشته باشید؛ دیگران به ما کمکی نخواهند کرد [بلکه] ضربه میزنند؛ خارج به ما ضربه [میزند]. اروپا را ملاحظه میکنید؟ این کشورهای اروپایی که دیگر آمریکا نبودند، ما با اینها که دعوایی نداشتیم، ما که با اینها اختلاف نداشتیم، با بعضیشان بهاصطلاح روابط خوبِ دوستانه هم داشتیم. ملاحظه میکنید چه جوری برخورد کردند در همین قضیّهی برجام و تعهداتشان و مانند اینها. حالا جالب هم این است که مدام هم تکرار میکنند که «ما پایبند برجامیم». اصلاً معنای پایبندی آلمان و فرانسه و انگلیس به برجام چیست؟ یکی از اینها سؤال کند که شما پایبندید، یعنی چه کار میکنید؟ شماها چه تعهدی در مقابل برجام دارید؟ به کدام تعهّد عمل میکنید؟ همین طور مدام میگویند ما متعهّدیم، ما پایبندیم. یعنی چه پایبندید؟ خب این [جور] است. بنابراین به بیرون نباید نگاه کرد. برای اصلاح کار باید درون را نگاه کرد. اصل اینجا است.»
بالاخره ایشان در اول خرداد در جمع دانشجویان اظهار داشتند: «یکی از دوستان گفتند تصویب برجام را به رهبری نسبت دادهاند؛ خب بله، امّا شما که چشم دارید، ماشاءالله هوش دارید، همه چیز را میفهمید! آن نامهای را که من نوشتم نگاه کنید، ببینید تصویب چه جوری است؛ شرایطی ذکر شده که در این صورت این [توافق] تصویب میشود. البتّه اگر چنانچه این شرایط و این خصوصیّات اجرا نشد، اِعمال نشد، وظیفهی رهبری این نیست که بیاید وسط و بگوید برجام نباید اجرا بشود. [البتّه]خود این، یک مقولهای است که وظیفهی رهبری در این جور مواقع اجرائی چیست. عقیدهی ما این است که در زمینههای اجرائی، رهبری نباید وارد میدان بشود و یک کاری را اجرا کند یا جلوی اجرای یک کاری را بگیرد، مگر آنجایی که به حرکت کلّی انقلاب ارتباط پیدا میکند؛ آنجا چرا، وارد میشویم، امّا در موارد دیگر نه. بنابراین نه، برجام را به آن صورتی که عمل شد و محقّق شد، بنده خیلی اعتقادی نداشتم و بارها هم به خود مسئولینِ این کار -به آقای رئیسجمهور، به وزیر محترم خارجه، به دیگران- همین را گفتهایم و موارد زیادی را به آنها تذکّر دادهایم.»
علیرغم تمام این نصایح متأسّفانه دولت پس از گذشت بیش از یک سال از خروج آمریکا از برجام هنوز منتظر وعده سر خرمن اروپایی ها می باشد و در حالیکه از خود برجام اثری باقی نمانده از اقدامات به اصطلاح متقابل ایران در چارچوب برجام دفاع می کند! این در حالی است که اروپایی ها اعتراف کرده اند، هیچگاه تحریم های آمریکا را دور نمی زنند، بلکه فقط در چارچوب آنچه ارباب آمریکایی به آن ها اجازه داده است، فقط به ایران کمک های انسان دوستانه می کنند، یعنی غذا و دارو را در برابر فروش نفت می دهند و همزمان بارها ما را تحت فشار گذاشته اند که در برابر همین وعده های ننگ آور توخالی بدون تضمین، به برجام های 2، 3، 4 و 5 ( خود تحریمی مالی FATF، موشکی، منطقه ای و حقوق بشر) بپیوندیم. در واقع این به اصطلاح کانال اینستکس هم، دامی برای بلوکه کردن درآمدهای ارزی کشور و محقق کردن بهتر تحریم های آمریکا جهت افزایش فشار بیشتر بر ماست. لذا لازم است علاوه بر رد اینستکس، صادرات و واردات خود را با هر پول دیگری غیر از دلار آمریکا و در قالب پیمان های دو جانبه با کشورهای غیر مستکبر غربی انجام داده؛ و در یک اقدام انقلابی در اسرع وقت از برجام خارج شویم؛ ضمن آن که از تصویب لوایح استعماری پالرمو و CFT ممانعت به عمل آورده و اجرای الزامات FATF را خاتمه دهیم.