درنهایت، با گاوبندی سیاسی میان اروپا و آمریکا، کاخ سفید در 18 اردیبهشت سال گذشته از برجام خارج شد تا فشار بیشتری بر جمهوری اسلامی وارد کند و اروپا هم نقش چانه‌زنی برای آمریکا را بر عهده گرفت. ایران با وجود حجم گسترده بدعهدی‌های کاخ سفید و اروپا، یک سال به قاره سبز فرصت داد، درحالی‌که آن برهه، مقطعی طلایی برای خروج جمهوری اسلامی از برجام بود که چنین نشد. طی این مدت نیز تحرک چندانی از آن‌ها مشاهده نشد و فقط مشتی وعده و وعید دادند و یک ساز و کار معیوب و به‌شدت ناقص به نام «اینستکس» را رونمایی کردند. بااین‌حال، در اولین سالگرد خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ایران با گروه 1+5، به کشورهای باقیمانده در برجام 60 روز فرصت داده شد تا تعهدات خود را اجرا کنند اما سؤال اینجاست که اروپایی‌ها علیرغم سه سال نقض عهد چگونه می‌توانند افزون بر انجام تعهدات روی زمین‌مانده خود طی این مدت، انبوهی از معوقات برجامی آمریکا را هم به مرحله عمل و اجرا برسانند؟!

بر اساس بیانیه شورای عالی امنیت ملی ایران، «جمهوری اسلامی ایران در مرحله فعلی دیگر خود را متعهد به رعایت محدودیت‌های مربوط به نگهداری ذخایر اورانیوم غنی‌شده (سقف 300 کیلوگرم) و ذخایر آب‌سنگین (سقف 130 تن) نمی‌داندبنابراین به اروپا هشدار داده شد که چنانچه در این مهلت 60 روزه قادر نباشد مطالبات ایران را نقد کند، جمهوری اسلامی در مرحله بعدی رعایت محدودیت‌های مربوط به سطح غنی‌سازی اورانیوم (3.67 درصد) و اقدامات مربوط به مدرن سازی رآکتور آب‌سنگین اراک را نیز متوقف خواهد کرد.

اروپایی‌ها اما نه‌تنها کوچک‌ترین حرکتی برای جلب نظر مثبت ایران و به جریان انداختن تعهداتشان انجام ندادند، بلکه از حدود 40 روز پیش که بیانیه برجامی شورای عالی امنیت ملی صادرشده، علی‌الدوام در حال تهدید و خط‌ونشان کشیدن هستند و به‌جای اینکه وعده‌های خود در توافق هسته‌ای را بازخوانی و اجرا کنند، از جمهوری اسلامی می‌خواهند که بدون هیچ مابه‌ازایی در برجام بماند. به‌عنوان نمونه، «ژان ایو لودریان»، وزیر امور خارجه فرانسه در توهینی آشکار، از ایران خواست تا «بلوغ سیاسی» از خود نشان دهد یا مستأجر کاخ الیزه که دوشنبه‌شب، نسخه صبر و مسئولیت‌پذیری برای مسئولیت‌پذیرترین طرف برجام یعنی ایران پیچید! «هایکو ماس»، وزیر امور خارجه آلمان نیز دو هفته پیش، قبل از عزیمت به ایران در ابوظبی گفته بود که رویکرد ایران برای کاستن از تعهدات خود ذیل برجام به‌منظور کاستن از تحریم‌ها را که وی از آن با عنوان «کمتر برای کمتر» یادکرده بود را نمی‌پذیرد.

علیرغم مسکوت ماندن تعهدات حداقلی اروپا و خروج یک‌جانبه و غیرقانونی آمریکا از توافق هسته‌ای به نظر می‌رسد که طرف‌های غربی مترصد تکمیل شدن فرصت 60 روزه ایران، از سر گرفتن غنی‌سازی و تکمیل رآکتور آب‌سنگین اراک باشند تا بی‌شرمانه و وقیحانه جمهوری اسلامی ایران را ناقض برجام معرفی کنند!! ایران اسلامی سه سال است که برای نقد کردن مطالبات خود به اروپا و آمریکا فرصت داده و اینکه بخواهند تصمیم ایران برای برخورداری از حقوق مصرح در برجام را مصادره به مطلوب کنند و آن را مخالف توافق هسته‌ای جلوه دهند، نشان از غیرقابل‌اعتماد بودن طرف‌های غربی دارد که هشدار آن بارها از سوی رهبر حکیم انقلاب داده‌شده بود. پیش‌بینی می‌شود که غرب از طریق مطرح کردن این موضوع در شورای امنیت سازمان ملل متحد، به دنبال محکوم کردن ایران در نقض برجام باشد که هوشیاری و اقدامات متقابل مسئولان ایرانی را می‌طلبد.

پیشنهاد می‌شود که طی مدت باقی‌مانده از مهلت اروپایی‌ها، دیپلماسی فعال و گسترده‌ای در سطح منطقه و کشورهای تأثیرگذار جهان در دستور کار قرار گیرد و با استدلال قوی و مستندات روشن، عمق وحشتناک بدعهدی‌های غرب و تعهد 100 درصدی ایران برای آن‌ها تبیین و تصریح شود که ایران در برابر اروپا و آمریکا دیگر خویشتن‌داری نخواهد کرد؛ ضمن اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نمی‌تواند ایران را ناقض برجام معرفی کند چون اولین ناقض آن‌ها بودند. برجام یک توافق دوطرفه است و طرفین باید ملزم به اجرای آن باشند، درحالی‌که اکنون یک‌طرف، کاملاً از زیر بار تعهداتی که با آن موافقت کرده، طفره می‌رود.

نکته مهم دیگر اینکه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در جلسه اخیر خود به‌راحتی از خروج آمریکا از برجام گذشت و آن را امری تمام‌شده و عادی تلقی کرد، حال‌آنکه این اقدام واشنگتن، نقض فاحش‌تر و آشکارتری نسبت به عدم اجرای تعهداتش به شمار می‌آید. لذا همان‌گونه که آژانس، خروج آمریکا را پذیرفته، جمهوری اسلامی نیز می تواند در گامی متقابل و در زمان مقتضی از برجام خارج شود. افزون بر این، ایران باید اقدام متقابل را به نحوی کلید بزند که طرف مقابل شیرفهم شود که چنانچه در فرصت باقی‌مانده به تعهدات و وعده‌های خود عمل نکند، جمهوری اسلامی می تواند ازگزینه خروج از برجام استفاده کند. در مرحله بعد، اگر خروج از برجام نیز نتواند جدیت ایران را به آن‌ها اثبات کند، ضروری است که گام نهایی برای خروج از «ان پی تی» (پیمان منع گسترش جنگ‌افزارهای هسته‌ای) برداشته شود،‌ چراکه ریشه موارد فوق‌الذکر به «ان پی تی» وابسته است و آژانس بر مبنای تعهد ایران به این پیمان است که خود را ملزم به انجام بازرسی‌های فرا پادمانی از ایران می‌داند. بنابراین خروج ایران از «ان پی تی»، می‌تواند به بازرسی‌ها پایان دهد و عملاً این نهاد نظارتی را از حیطه به‌اصطلاح مسئولیتش در قبال ایران خارج کند.

به عبارت گویاتر، جمهوری اسلامی باید به نحو کاملاً هوشمندانه و در زمان‌های حساس و طلایی طی سه مرحله شامل کلید زدن غنی‌سازی و تکمیل راکتور آب‌سنگین اراک و در صورت کارگر نبودن این گزینه،امکان «خروج از برجام» و چنانچه این اقدام نیز مؤثر نباشد با برداشتن گام نهایی برای «خروج از ان پی تی»، قاطعیت خود را در مقابل کشورهایی که ابایی برای لگدمال کردن وعده‌های خود و طلبکار بودن ندارند، به نمایش گذاشته و حریف را وارد به عقب‌نشینی نماید.