داعش چیست و چگونه شکل گرفت؟

امروز کمتر کشور عربی است که از این معضل رنج نبرد ، در حالیکه به راحتی می توان حضور سازمان های اطلاعاتی کشورهای مسلمان وغیر مسلمان را در سامان دهی وترسیم خطوط کلی فعالیت های این گروه ها را مشاهده ولمس کرد.

گرچه دیرینه این فعالیت ها به دهه  هفتاد از قرن گذشته میلادی باز می گردد اما برهه کنونی را باید نقطه اوج یا حداقل بالاترین اوج گیری این فعالیت ها از تاریخ شکل گیری گروه های سلفی تکفیری توصیف  کرد.
حجم اقدامات جنایتکارانه وشنیع گروه های سلفی ودر راس آنها داعش به حدی است که  افیخای ادرعی سخنگوی ارتش رژیم صهیونیستی را بر آن می دارد تا با انتشار بیلانی از میزان  قربانیان مسلمان در منطقه خاورمیانه اعلام کند طی 10 سال گذشته سهم اسرائیل از این اقدامات کمتر از 10 درصد بوده وبقیه این کشتارها در قالب برادرکشی وبه دست مسلمانان سلفی مدعی پیروی بی چون وچرا از سنت پیامبر اسلام انجام گرفته است مسئله ای که خود جای حرف وحدیث بسیاری دارد.

گرچه طی 40 سال واندی فعالیت گروه های سلفی ـ تکفیری شاهد شکل گیری ساختارها وسازمان  های مختلف مبارزاتی بودیم اما به اعتقاد اکثر قریب به اتفاق کارشناسان ، پدیده ای به نام داعش بدترین ، وحشی ترین ودر عین حال سرسپرده ترین گروه از این دست است که تا کنون منطقه اسلامی به خود دیده است.

به گفته این کارشناسان  اگر اسامه بن لادن وحتی ایمن الظواهری واسلافشان که در دوره های متفاوت به عنوان سرکردگان القاعده معروف ترین گروه تکفیری  شناخته می شدند ، گاه گداری اشاره ای به صهیونیستها ویهودیان کرده وادعای تلاش برای مبارزه با آنها را هم مطرح می کردند (گرچه  بر اساس اسناد موثق این گروه ها حتی یک گلوله هم به سوی رژیم صهیونیستی شلیک نکرده اند ) اما گروه داعش رسما وعلنا اعلام می کند مشکلی با رژیم صهیونیستی نداشته واصولا وظیفه اصلی خود را  پاکسازی اسلام از مسلمانانی اعلام می کند که با این گروه  از لحاظ فکری اختلاف نظر دارند.
 
خبرگزاری فارس با توجه به اقدام وقیحانه غرب در حمایت و سپس تعقیب این گروهک ضاله درنظر دارد در چند قسمت نگاهی هرچند کوتاه به این گروه،‌ جنایاتش،‌ آبشخورهای فکری ، حامیان پیدا و پنهان مالی،‌ سیاسی، ‌نظامی ، بازی های سیاسی منطقه ای وبین المللی برای به سطح آوردن این گروه،‌  وپارامترهای تاثیر پذیری وتاثیر گذاری اش در منطقه وجهان داشته باشد چرا که معتقد است پاسخ به این ابهام که چرا کشورهای غربی سه سال پیش با تصویب قوانینی در مجالس خود کمک به گروههای تروریستی در سوریه را مجاز و اینک قوانینی تصویب می کنند که نابودی آن را جایز می شمارند،  هنوز برای افکار عمومی جهان روشن نشده است.

به این امید که نظرات شما خوانندگان نیز بتواند در ارائه زوایای ناگفته و چهره روشن تری از این گروه تروریستی به ما کمک کند بخش اول این پژوهش را برای پاسخ به سوال چرایی و چگونگی پیدایش گروهک تکفیری داعش منتشر می شود:

داعش چیست وچرا  شکل گرفت؟

دولت خلافت اسلامی که پیش از این به نام دولت اسلامی در عراق وشام  نام داشت همچنان اختصارا به عنوان (داعش)  یعنی دولت اسلامی عراق وشام در اذهان شناخته شده ودر رسانه ها خوانده می شود.
داعش  یک گروه مسلح سلفی  ـ جهادی  تکفیری است که هدف اصلی خود را بازگرداندن خلافت اسلامی واجرای دقیق (بخوانید کورکورانه)  شریعت اسلامی دوره پیامبر (ص)  در کشورهای اسلامی اعلام کرده است.
گرچه سیر تشکیل و پیدایش این گروه از چهار سال پیش آغاز شد اما باید مهمترین گام خود را با اشغال شهر بسیار مهم موصل وایجاد امتدادی جغرافیایی بین مناطق تحت سلطه خود در سوریه واین منطقه برداشت تا صدر اخبار جهانی را برای مدتها در اختیار خود بگیرد.

هسته ی اصلی داعش در 15 اکتبر 2006  اعلام موجودیت کرد ، این سازمان از ائتلاف چند گروه مسلح عضو القاعده وبدون یدک کشیدن پسوند شام (قاعده الجهاد فی بلاد الرافدین(عراق)) شکل گرفت وابو عمر البغدادی به عنوان اولین رهبر آن منصوب شد.

گروه مذکور از آن زمان تا 19 آوریل 2010 که ابو عمر البغدادی  کشته شد عملیات متعدد ومختلفی را در مناطق  مختلف عراق انجام داد ، از نکات قابل توجه در این دوره انحصار عملیات تروریستی گروه در داخل عراق بود در حالیکه خاک سوریه به عنوان عقبه لجستیکی گروه برای انتقال سلاح ونیرو مورد استفاده قرار می گرفت.
پس از مرگ ابو عمر،  ابوبکر البغدادی جانشین او شد ، در این دوره شاهد گسترش بسیار چشمگیر  کمی وکیفی عملیات تروریستی در عراق بودیم که  از آن میان می توان به عملیات حمله به بانک مرکزی عراق ، وزارت دادگستری  وحمله به زندان های ابو غریب والحوت که منجر به فرار هزاران تروریست شد ، اشاره کرد.

اواخر سال 2011 ودر جریان  تشدید  شورش ها علیه دولت بشار اسد در سوریه وآغاز فعالیت گروه القاعده در این کشور تحت نام سازمان النصره واوج گرفتن قدرت آن ، داعش به تدریج خود را در مسایل سوریه نیز وارد کرد ومسئولیت برخی از عملیات را در این  کشور به عهده گرفت تا آنکه در 9 آوریل 2013 ابوبکر البغدادی در یک پیام صوتی که شبکه اسلامی شموخ آنرا منتشر وبه سرعت توسط خبرگزاری ها وشبکه های ماهواره ای نیز پخش شد اعلام کرد گروه جبهه النصره به عنوان شاخه ای از دولت عراق اسلامی به این گروه پیوسته واز این پس  سازمان تحت امر دولت اسلامی عراق وشام است  از اینرو تمامی گروه ها باید با او در این زمینه بیعت کنند.

از مهمترین عملیاتی که  داعش بعد از این اعلام به انجام رساند تلاش برای انفجار سفارت جمهوری اسلامی ایران در بیروت بود در حالیکه جنگجویانش برای مدتهای مدیدی شهر فلوجه عراق را در تصرف وکنترل خود قرار دادند ، امری که تا به امروز نیز ادامه داشته وبا یک جستجو در اخبار خواهیم دید که ارتش عراق از دسامبر 2013 (دیماه 1392) تا به امروز بیش از 10 بار اعلام کرده است فرمانداری تکریت را از اشغال داعش خارج کرده وپرچم آنها را از آنجا به زیر کشیده است.
به اعتقاد کارشناسان امور تروریسم والقاعده داعش را باید افراطی ترین شاخه گروه القاعده توصیف کرد  وبه هر میزان که به نفوذ سازمان های اطلاعاتی منطقه(سعودی، قطر) وبین المللی در سمت وسو دادن به گروه مادر (القاعده) اطمینان وجود دارد در باره داعش نیش چند برابر آن صدق می کند.

گرچه القاعده خود نیز جزو پیروان ایدئولوژی سلفی ، تکفیری ، جهادی بود اما داعش به شکل افراطی تر از این رویکرد پیروی می کند.

کارشناسان امور مذهبی اهل تسنن از جمله کارشناسان الازهر در توصیف این نوع رویکرد دینی معتقدند ،  اندیشه سلفی ـ تکفیری  از دوره جنگ صفین که بین حضرت علی (ع) ومعاویه رخ داد ، شکل گرفت وآنانی که بعد از قضیه تحکیم به مخالفت با حضرت علی (ع) پرداخته ودر آن دوره به عنوان خوارج معروف شدند ، اکنون وقرن ها بعد از آن حادثه به شکل داعش در منطقه نمود یافته اند.

آنها با استناد به برخی از احادیث روایت شده از پیامبر اکرم (ص) تاکید دارند که چنین امری توسط ایشان پیش بینی شده وتاکید دارند پیامبر اکرم ظهور این گروه را در دوره آخر الزمان پیش بینی کرده بودند.
چارلز لستر پژوهشگر مرکز بین المللی  بروکینگز که مرکز آن در دوحه است تعداد  جنگجویان داعش را  در سوریه بین شش تا هفت هزار نفر ودر عراق بین پنج تا شش هزار نفر تخمین زد ، در این حال دیده بان  حقوق بشر سوریه در گزارشی که در اوت (مرداد وشهریور) 2014 صادر کرد اعلام نمود نیروهای داعش بعد از اشغال موصل به 50 هزار جنگجو در سوریه و30 هزار جنگجو در عراق رسیده است.

اما بجز این اطلاعات اطلاعات موثق ودقیق دیگری در رابطه با شمار جنگجویان  داعش در عراق وسوریه وجود ندارد گرچه هریک از منابع بر اساس مشرب های فکری خود ارقام ضد ونقیض دیگری را در این رابطه منتشر می کنند.
به هر شکل با توجه به پیوستن شمار زیادی از نظامیان ارتش عراق به ویژه نظامیانی که پیش از سقوط صدام حسین در قالب نیروهای نظامی وامنیتی واکنون در ارتش جدید عراق در موصل خدمت می کردند به  نیروهای داعش ، اعلام چنین ارقامی کاملا معقولانه به نظر می رسد.

این مسئله را موسسه خاورمیانه شناسی فرانسه نیز تایید کرده ودر گزارشی که به قلم رومن کابیه کارشناس مسایل اسلامی این موسسه ماه گذشته منتشر کرد، تاکید دارد : اکثر جنگجویان داعش را عراقی ها تشکیل می دهند .
این کارشناس فرانسوی تاکید دارد که ساختار فرماندهی نظامی این گروه را عراقی ها ولیبیایی ها تشکیل می دهند ، بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی برخی از رسانه ها در مورد شخصیت بغدادی تاکید شده است او هرگز اجازه حضور غیر عراقی ها را در شورای رهبری نمی دهد ومعتقد است آنها به هر شکل به او خیانت خواهند کرد.

ناگفته نماند با وجود آنکه اکثر  کارشناسان تلاش می کنند داعش را به عنوان یکی از شاخه های القاعده ویا حداقل گروهی منشق از آن توصیف کنند اما نه ایمن الظواهری  به عنوان رهبری فعلی القاعده این گروه را به رسمیت شناخته ونه این گروه تاکنون حاضر شده است از دستورات ظواهری که جبهه النصره را به عنوان گروه مورد حمایت رهبری القاعده در سوریه معرفی کرده، پیروی نماید.

در رابطه با ساختار تشکیلات گروه داعش هم به گفته این دو مرکز پژوهشی جنگجویان گروه اکثرا از بقایای ارتش عراق از جمله فدائیان صدام وجیش القدس می باشند در حالیکه تقریبا از تمامی ملیت ها از خاور میانه گرفته تا شمال آفریقا ، وکشورهای غربی نیز در آن عضویت دارند.

در اینجا این پرسش مطرح می شود که داعش چگونه وبه چه نحوی موفق به شکل گیری شد ؟ چه پارامترهایی به این ساختار اجازه خود نمایی به این شکل ودر این سطح را داد؟ چه کشورهایی در منطقه به شکل گیری این گروه کمک کردند ؟ چه کشورهایی از حضور وفعالیت این گروه نفع بردند؟ و در یک جمله مخارج وهزینه های شکل گیری این گروه را چه در بعد منطقه ای وچه در بعد بین المللی چه کشورهایی پرداخت کردند؟

در قسمت های بعدی به برخی از این پرسش ها براساس اسناد و مدارک پاسخ خواهیم داد ...