اهداف و ابعاد سفر پمپئو به هند

 
تلاش برای آرام کردن فضای جنگ تجاری میان واشنگتن و دهلی نو

در فضای جدید ناشی از انتخاب مجدد ناراندرا مودی به عنوان نخست‌وزیرهندوستان، مهم‌ترین مساله میان واشنگتن و دهلی‌نو را می‌توان در ارتباط با جنگ تجاری ارزیابی کرد که طی چند ماه گذشته میان دو طرف آغاز شده است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا از ابتدای به قدرت رسیدن خود تا کنون، مهم‌ترین هدف خود در عرصه سیاست خارجی را بر کاهش یا جبران کسری تجاری با کشورهای مختلف -حتی اگر جزء متحدان سنتی آمریکا نیز باشند- متمرکز کرده است. هند نیز یکی از کشورهایی است که با حجم تجارت بیش از 140 میلیارد دلاری با آمریکا، تراز تجاری مثبتی نسبت به واشنگتن دارد. بر اساس آمارها، مازاد تجاری هند نسبت به آمریکا زیاد نیست؛ به‌گونه‌ای که در سال 2018 حجم صادرات هند به آمریکا 54 میلیارد دلار و حجم واردات 33 میلیارد دلار بوده است.

در چنین، فضایی ترامپ بارها تعرفه هندی‌ها بر محصولات آمریکایی مانند موتورسیکلت و یکسری نوشیدنی‌ها را مورد انتقاد قرار داده بود تا اینکه در نهایت معافیت‌های هند از تعرفه‌های تجاری آمریکا را در ابتدا لغو و سپس از پیمان تجاری با هند در سال ۲۰۱۹ خارج شد. در نتیجه این اقدامات، دهلی‌نو نیز راهبرد واکنش متقابل را در پیش گرفت و در اقدامی مهم بر برخی از کالا‌های وارداتی از آمریکا همانند بادام، عدس و چندین محصول شیمیایی تعرفه 70 در صدی اعمال کرد تا جنگ تجاری میان دو طرف به شکا رسمی استارت خورده باشد.

در چنین فضایی که شاهد گشوده شدن جبهه‌ای جدید از جنگ تجاری دولت ترامپ با یک قدرت اقتصادی دیگر علاوه بر چین و اتحادیه اروپا هستیم، دولت جدید هند نیز نشان داده که حاضر به عقب‌نشینی در برابر آمریکا نبوده و برای باقی ماندن در نظام جامع تعرفه‌های ترجیهی آمریکا، به خواسته های تجاری آمریکا تن نخواهد داد. در همین زمینه، شاهد هستیم که پیوش گویال، وزیر بازرگانی هند، با صدور بیانیه‌ای به دولت آمریکا گوشزد می‌کند که هند در شرایط خوبی برای مقابله با عوارض جنگ تجاری کنونی قرار دارد. همچنین، او بر این امر نیز تاکید دارد که حق حاکمیت و منافع ملی به همه چیز برتری دارد.

ایراد چنین اظهاراتی از سوی وزیر بازرگانی جدید دولت هند، نشان‌گر آن است که جنگ تجاری میان دو طرف حتی در حال شدیدتر شدن است و این پتانسیل وجود دارد که در صورت عدم مدیریت، حتی اقتصاد جهانی نیز مورد تهدید واقع شود. در این فضا، سفر پمپئو به دهلی‌نو را می‌توان بیش از هر موضوع دیگری در ارتباط با مدیریت و حل مسائل اقتصادی میان دو طرف ارزیابی کرد. در حقیقت، ترامپ و مشاوران‌اش این رویا را در سر می‌پرورانند که دولت هند در نهایت به خواسته‌های آمریکا تن دهد و کسری تجاری واشنگتن نسبت به دهلی نو چبران شود. بنابراین، می‌توان بُعد اول ماموریت پمپئو را در ارتباط با مدیریت دشوار جنگ اقتصادی دو کشور ارزیابی کرد که تا حدودی حل آن در بازه زمانی کوتاه‌مدت و به صورت آسان ناممکن به نظر می‎‎‌رسد.
 
تلاش هند برای معافیت از تحریم نفتی ایران
دیگر بُعد مهم در جریان سفر مایک پمپئو را می‌توان در ارتباط رایزنی میان دو طرف و تلاش دهلی نو برای گرفتن معافیت از تحریم نفتی ایران ارزیابی کرد. در گذشته مقام‌های سیاسی هندی بارها بر این امر تاکید کرده بودند که حاضر به پیروزی از تحریم‌های یکجانبه آمریکا نیستند و فقط تحریم‌های بین‌المللی مقرر شده از سوی شورای امنیت را به رسمیت می‌شناسند. با این وجود، پس از پایان معافیت واردات نفت از ایران برای 8 کشور عمده خریدار نفت تهران، به نظر می‌رسد دهلی نو به‌اجبار از تحریم‌های آمریکا پیروی کرده است.

با این حال، ایران به عنوان سومین منبع بزرگ واردات نفت به هند بعد از عربستان و عراق، برای این کشور از اهمیتی فوق‌العاده برخوردار است. به‌گونه‌ای که در 12 ماه گذشته هند حدود ۲۲.۶ میلیون تن نفت خام از ایران وارد کرده و سطحی از مناسبات حسنه سیاسی میان دو کشور برقرار بوده است. در چنین، فضایی به نظر می‌رسد که هندی‌ها تمدید معافیت از تحریم‌های واردات نفت ایران را از وزیر امور خارجه امریکا خواستار خواهند شد.
 
خرید اس 400 و مناسبات هند با رقبای آمریکا
پرداختن به مسائل امنیتی و تقابل آمریکا با به اصطلاح دشمنان خود در سطح جهانی دیگر محوری است که در جریان سفر پمپئو به دهلی‌نو می‌توان از آن به عنوان مساله‌ای مهم یاد کرد. در واقع، در سال ۲۰۱۷، ترامپ رئیس جمهوری آمریکا قانونی به نام «مبارزه با مخالفان آمریکا از طریق تحریم» یا «کاتسا» را امضا کرد که بر اساس آن روسیه، ایران و کره شمالی شامل تحریم‌های واشنگتن شدند. بند ۲۳۱ قانون کاتسا، کشورهایی که دارای قرادادهای مهم با بخش‌های دفاعی و امنیت روسی هستند، واجد شرایط تحریم از سوی آمریکا خواهند بود.

بر اساس همین قاعده اکنون آمریکا به شدت مخالف خرید سامانه دفاعی موشکی اس 400 روسیه از سوی کشور هند است و با صراحت دهلی‌نو را به تحریم و مجازات در صورت اجرایی کردن این خرید نظامی تهدید کرده است. در همین راستا، در هفته‌های اخیر مقامات آمریکایی اعلام کرده‌اند که واشنگتن آماده فروش تجهیزات جنگی مانند سامانه موشکی تاد، پاتریوت و جنگنده‌های اف ۳۵ به هند است. البته با این شرط که هند از خرید تجهیزات و تکنولوژی سامانه موشکی اس ۴۰۰ با روسیه منصرف شود. بر اساس این ملاحظات به نظر می‌رسد در جریان دیدار پمپئو با نخست‌وزیر و همتای هندی خود، موضوع سامانه دفاع موشکی اس 400 به شکل جدید مورد بحث و گفت‌وگو قرار خواهد گرفت.