اصطلاح مدرن واژه ای لاتینی است. این واژه در ساختار اصلی و ریشه ای خود به مفهوم به روز بودن و یا به جریان بودن است.
مدرنیسم در فارسی از آن به نوگرایی و تجددگرایی تعبیر می شود.
مدرنیسم یک پدیده فرامذهبی است. به عبارت دیگر در جوامع مدرن عمدتا تمایل به تفکر غیر مذهبی و عرفی (سکولاریسم) وجود دارد. غالب جامعه شناسان جدید معتقدند:
سکولاریسم عمده ترین ویژگی جامعه مدرن است.

مدرنیسم پدیده ای است که دو خصلت متضاد را در نهان خود می پروراند، از طرفی داعیه امنیت و اعتماد و رفاه و خوشی را در سر دارد و تا حدودی در ارتباط با تأمین این خواسته های انسانی و طبیعی موفق بوده است. اما از جانب دیگر، امواج مخاطره و اضطراب و تلخی را در دل می پروراند.

اساس تمدن های جدید و مدرن بر بهره برداری و کامیابی بیشتر از لذت های مادی است. پایه قوانین تمدن مدرن براساس منافع مادی بنا نهاده شده و هدف نهایی چنین جامعه ای دستیابی به کامروایی است. قوانین در این جوامع از نظر وضع و اجرا، دنبال رو اکثریت افراد جامعه و خواسته نفسانی آنان است.
مدرنیته بستر ظهور و نمو اصالت فرد و نادیده گرفتن معنویات است. در اندیشه مدرنیسم، انسان در صورتی سعادتمند است که از تنعمات این جهان و رفاه هر چه بیشتر در این جهان برخوردار باشد. از این رو رویکرد لذت گرایانه بر جزء جزء اندیشه مدرنیسم حاکم است.

مدرنیسم، تجربه و زندگی اجتماعی دنیوی را از شهود و تعبد برتر دانسته و خدا و معرفت الهی را در امور زندگی اجتماعی و اقتصادی به کنار نهاده است و با رویکرد سکولار خود، بر عقل انسانی در اداره امور اجتماعی و زندگی پای می فشارد به طوری که در برخی از مقاطع تاریخی به صورت دین ستیزی نمود یافته است.

اخلاق مدرن
جوامع انسانی همواره در حال تغییر و تحول می باشند. در واقع حیات اجتماعات بشری در گرو این دگرگونی هاست، چرا که رکود و سکون در نهایت به فساد و تباهی می انجامد. ولی هر نوع تغییر و تحول حیات بخش نیست و اگر در خلال دگرگونی، ثبات و انسجام جامعه، نظم سیاسی و هنجارها و ارزش های فرهنگی آن به هم خورد، آنگاه ما با یک بحران مواجه خواهیم
خانواده سنگ زیربنای جامعه و تنها نظام اجتماعی است
که در همه جوامع مورد پذیرش می باشد.

شد. جوامع و فرهنگ های مختلف معیارهای متفاوتی برای ارزش ها دارند و به تناسب بینش، باورها و اعتقادات خود روی رفتار و پندار خویش و دیگران داوری می کنند. جامعه و فرهنگ، عناصر متفاوت از یک مجموعه پویا می باشند که به زندگی اجتماعی هدف، هویت و اصالت می بخشند. آنها مانند شبکه به هم پیوسته عمل می کنند. تحول در فرهنگ باعث دگرگونی اجتماعی می شود و این تأثیر و تأثر متقابل است. طبعا ایستایی و رکود یکی، به انحطاط و سیر قهقرایی دیگری می انجامد.

نیچه در کتاب تبارشناسی اخلاق و ارزش ها می گوید: اخلاق جدید در واقع سرپوشی برای پنهان کردن رابطه میان حاکم و محکوم، زورمند و ناتوان، عقاب و بره است. این همان واژگونی ارزش ها در جهان مدرن است که در آن با نفی خدا، دین و اخلاق هر کاری مجاز می شود. انسان مدرن با کشتن خدا در عرصه مدرنیته، خود نیز دست به خودکشی زد.
جامعه مدرن حقارت را در شکل دمکراسی نهادی کرد و انسان را به نوعی اخلاق بردگان فرودست عادت داده است. جامعه مدرن انسان ها را آنچنان به رفاه و تن آسایی عادت داده است که اساسا کسی کمترین دغدغه ای از زوال فرهنگ و اخلاق در ذهن خود ندارد و با ایجاد فشارهای روانی مستمر بر انسان ها، روحیه و رفتار و شخصیت آنها را آنچنان دستخوش التهاب و نابسامانی کرده که افراد جامعه تصور درستی از وضعیت خود و محیط خویش ندارند.
خانواده، پدیده جهانی
خانواده نهاد دیرپای اجتماع است که محل و مأمن آسایش و آرامش جسم و روان آدمی می باشد. خانواده جزیی از جامعه می باشد و هر بحرانی که جامعه را فرا گیرد، خانواده را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. خانواده سنگ زیربنای جامعه و تنها نظام اجتماعی است که در همه جوامع مورد پذیرش می باشد و در جوامع گوناگون دارای نقش و پایگاه و منزلت متفاوت است و با وجود اینکه هسته ای کوچک از اجتماع می باشد ولی نقش آن در حیات اجتماعی انسان ها فوق العاده است. استواری و تحکیم روابط خانوادگی در بهبود روابط اجتماعی و کم شدن از مشکلات جامعه نقش ارزنده و مثبتی دارد.

زندگی خانوادگی پدیده ای جهانی است. قدیمی ترین و اساسی ترین و در عین حال بادوام ترین نهاد انسانی، نهاد خانواده است. مراقبت های اولیه در خانواده صورت می گیرد و نیازهای اساسی در آن تأمین می شود. این نهاد مهم و سرنوشت ساز در زندگی صنعتی و شهری دچار آسیب های فراوانی شده است و از ایفای نقش اساسی خویش باز مانده است.

امروزه ارزش های خانوادگی یا مربوط به خانواده، با ارزش های جهانی در تضاد و تناقض هستند. ارزش های خانوادگی مبتنی بر الزامات وفاداری، همدردی، تعهد به یکدیگر و نظایر آنها بین اعضای خانواده است در حالی که ارزش های امروزی جدید بیشتر تمایل به تخصص، کارآیی و دستیابی به موقعیت اجتماعی بهتر و لذت و منفعت شخصی بالاتر می باشد.
خانواده سنتی

در جوامع سنتی، همه افراد یک خانواده برای تأمین مخارج و گذران امور خانوادگی تلاش و کوشش می کنند. خانواده سنتی از پدر و مادر و پدربزرگ و مادربزرگ تشکیل می شود. خانواده سنتی بر تمام رفتار و منش اعضای خود اشراف دارد، جایگاه والدین و فرزندان و افراد دیگر خانواده مشخص و مورد احترام است. اگر فرزندان به دلیل ازدواج و یا تحصیل، از کانون خانوادگی فاصله گرفته اند، باز هم زیر چتر حمایتی خانواده هستند و از کمک های مادی و معنوی خانواده بهره می برند.
دین در جوامع سنتی و خانواده های تشکیل دهنده آن، حرف اول را می زند و اعتقادات مذهبی در تمام سطوح خانواده به چشم می خورد.

ناهنجاری های اخلاقی و رفتاری در خانواده سنتی، کم و قابل حل است، افراد دارای هوش عاطفی بالایی هستند و محبت و فداکاری، اصل در روابط است. احساس آرامش و سلامت روانی از خصایص خانواده سنتی است. اوقات فراغت بیشتر به صورت کمک و یاری رساندن به دیگران، درد دل کردن، سیر و سیاحت در طبیعت و ... می گذرد.

دنیای مدرن و تضعیف کارکردهای خانواده
خانواده کارکردهای مختلفی دارد که اهمیت والای این نهاد مهم تنها در پرتو توجه به ابعاد مختلف آن هویدا می شود. هر گونه بی توجهی به تعدد کارکردهای خانواده، نوعی بی تعادلی ایجاد می کند که به دنبال آن خانواده دچار بحران می شود.

پژوهشگران افزایش افسردگی را از عوارض سبک زندگی قرن بیستم می دانند که در آن کانون خانواده از هم گسسته است، اکثر مردم در حالی رشد می کنند که در کنار خانواده خود نیستند، والدین وقت کافی را صرف فرزندان خود نمی کنند. همه این استرس ها بر روی هم جمع شده و افراد را در معرض افسردگی قرار می دهد.
مشکل دنیای امروز، بروز بحران هویت در افراد و خانواده هاست. گم کردن جهت و معنای زندگی، افراد را دچار آشفتگی کرده است.

افزایش زمینه های تحریک جنسی که به ویژه با توسعه ابزارهای جدید تکنولوژی شاهد آنیم خانواده ها را به چالش کشانده است. دنیای مدرن عصر تنوع، هیجان و نوآوری است و سرعت این تغییر و تحولات فوق العاده زیاد می باشد. افزایش فشار ناشی از تعدد مشاغل آقایان و فشار مضاعف ناشی از جمع میان کار خانگی و مشاغل رسمی در زنان، همراه با افزایش اضطراب ها و ضعف مهارت زوجین در برقراری ارتباط جنسی نیز، کارکرد جنسی خانواده را تضعیف می نماید.

امروزه خانواده ها در تربیت فرزندان خود با مشکل مواجه شده اند. آنها از پرورش فرزندانی که دارای صلابت شخصیت و هویت اجتماعی باشند عاجزند و فرزندان در مواجهه با بحران ها و مسئولیت های پیش رو بسیار ضعیف و ناپخته عمل می کنند و فرزندسالاری در بسیاری از خانواده ها توازن کنترلی، اقتدار و نظارت والدین را بر هم زده است.
مشکل دنیای امروز، بروز بحران هویت در افراد و خانواده هاست. گم کردن جهت و معنای زندگی، افراد را دچار آشفتگی کرده است و در مشکلات زندگی و خانوادگی، آنان را به استیصال می کشد. بحران هویت خانواده در عصر حاضر یکی از رویدادهای تلخی است که در گذر از زندگی سنتی به مدرن دامنگیر جوامع بشری شده است.
آسیب های فرا روی خانواده های مدرن
آسیب های خانواده به دو دسته درونی و بیرونی تقسیم می شوند. آسیب های درونی ناشی از نادیده گرفتن مسائل اخلاقی و حقوقی و عدم رعایت مناسبت، جایگاهها و روابط است که ممکن است از سوی مرد، زن یا فرزند باشد.

شتاب و سرعت برای بهره گیری هر چه بیشتر از زمان و فرصت ها، اخلاق فردی و اجتماعی را تحت شعاع قرار داده است و خانواده سنتی آرام، باثبات و بی دغدغه را تبدیل به خانواده مدرن پر التهاب، سردرگم، بی ثبات و پر اضطراب کرده است.
اما آسیب های بیرونی که عوامل آن در خارج از خانواده هستند و خانواده های امروزی را شدیدا تحت تأثیر قرار می دهند؛ می توان به اشتغال زنان بدون محدودیت و توجه به ضرورت ها و نیازها اشاره نمود. در عصر حاضر با ورود وسایل ارتباط جمعی از قبیل روزنامه، کتاب، رادیو، تلویزیون، ماهواره، شبکه های اینترنتی، زندگی خانوادگی دستخوش تغییر گردیده و واکنش هایی را به همراه داشته است.

مدرن و به روز بودن، اصل و تمامیت خانواده ها را به چالش کشیده است. تکنولوژی و اختراعات رنگارنگ، که برای سهولت بخشیدن به زندگی های امروزی پا به خانه ها گذاشته اند، خود به نوعی خانواده ها را دچار سردرگمی نموده و مصرف گرایی را به خانواده امروزی تحمیل کرده است. مشغولیت بیش از حد والدین، آسیب های فراوانی را به فرزندان وارد می کند و خانواده در انجام وظایف با مشکل روبه رو می شود. تأکید فزاینده بر احساسات عاشقانه، کوچک شدن خانواده های گسترده، کاهش نقش خانواده، انتقال وظیفه آموزش و پرورش از خانه به مدرسه ...، انتقال نقش عاطفی و حمایتی (مهد کودک ها و خانه سالمندان)، افزایش تعداد زنان شاغل در جامعه (عدم حضور مادر در خانه)، تقلیل اقتدار والدین (فرزندسالاری)، استقلال بیش از حد فرزندان، تضعیف پیوندهای خویشاوندی و جدایی اجتماعی و روانی خویشاوندان ... بعضی از دگرگونی هایی است که با پیدایش تکنولوژی در خانواده ایجاد شده است.

مدرنیسم و بی اعتباری ارزش ها
بینش فردگرایانه به عنوان یکی از شالوده های فرهنگ مدرن در کنار تأثیرهای عمیقی که در ابعاد مختلف حیات اجتماعی به جای می گذارد، نهاد خانواده را نیز به شدت تحت تأثیر قرار داده است. سقوط ارزش های اخلاقی ارتباط نزدیکی با سقوط خانواده یا کم بها شدن آن دارد.
واژگونی ارزش ها در جهان مدرن، که با نفی خدا، دین و اخلاق همراه است، هر کاری را مجاز می داند. از آفاتی که حیات خانواده را تهدید می کند، بی اعتباری تدریجی هنجارها، اخلاقیات، اعتقادات مذهبی و ارزش های سنتی و به موازات آن، شیوع انواع انحرافات و رفتارهای غیر متعارف در جامعه است.
فردیت اصل پیش برنده زندگی اجتماعی در جوامع مدرن و امروزی است و روح حاکم و غالب بر کالبد مدرنیسم، روح ضد دینی و ضد اخلاقی است.

از برجسته ترین خصایص و عناصری که شریان های حیاتی مدرنیسم را تشکیل می دهد، فردگرایی، لذت گرایی، سکولاریسم (بی دینی) و حاکمیت اکثریت (غربی) ... است.
شتاب و سرعت برای بهره گیری هر چه بیشتر از زمان و فرصت ها، اخلاق فردی و اجتماعی را تحت شعاع قرار داده است و خانواده سنتی آرام، باثبات و بی دغدغه را تبدیل به خانواده مدرن پر التهاب، سردرگم، بی ثبات و پر اضطراب کرده است. مقدمه و زمینه سازی آسیب پذیری خانواده امروزی، در نادیده گرفتن ارزش ها و کمرنگ شدن بایدها و نبایدهای دینی و اخلاقی است. در زندگی مدرن، کوشش برای کارآیی بیشتر، بهره وری سرمایه، سودآوری و ... آنچنان همه چیز را در سیطره خود می گیرد که دیگر جایی برای معنای واقعی حیات و فلسفه زیستن و معنویات باقی نمی گذارد. فرهنگ مدرن، فضای آزاد و شادی را برای جامعه و خانواده ترسیم نموده است ولی این تابلوی زیبا و دلفریب رنگ و نقش بادوام و ثابتی ندارد.

پی نوشتها: ــــــــــــــــــــــــــ