موافقت با آزادی موقت شیخ زاکزاکی و شکست فشارها علیه شیعیان نیجریه

جنبش اسلامی نیجریه در همین ارتباط در حساب توئیتری خود نوشته است، دادگاه مجوزی برای سفر وی و همسرش به هند برای پیگیری روند درمان صادر کرده است. بنابر اعلام جنبش اسلامی نیجریه، قاضی دادگاه حکم داده است که باید به شیخ زکزاکی و همسرش برای دریافت خدمات درمانی مجوز داده شود چرا که به دلیل وخامت شرایط جسمانی، جان وی در خطر است.
 
اسارت غیرقانونی شیخ زکزاکی
 شیخ ابراهیم زاکزاکی، عالمی شیعه در کشور نیجریه است که از محبوبیت ویژه ای در میان مسلمانان و حتی مسیحیان در این کشور برخوردار است.

با این حال از حدود چهار سال پیش در ۲۲ آذر سال ۱۳۹۴ با حمله ارتش نیجریه به حسینیه بقیة الله (عج) و نیز منزل شیخ ابراهیم زکزاکی در جریان مراسم اربعین همان سال، صدها شیعه نیجریه‌ای شهید و مجروح شدند و شیخ زکزاکی و همسرش نیز زخمی و توسط ارتش دستگیر و زندانی شدند.

حبس شیخ زاکزاکی در این سال‌ها در حالی بوده است که بر اساس حکم دیوان عالی نیجریه، شیخ زکزاکی باید فوراً آزاد شود، هرچند رهبر جنبش اسلامی نیجریه از بیش از سه سال و نیم پیش در بازداشت غیرقانونی به سر ‌برد. از سوی دیگر وضعیت جسمانی شیخ زاکزاکی رهبر شیعیان نیجریه تقریبا از همان ابتدای دستگیری توسط پلیس نیجریه چندان مساعد نبود و تصاویر حاکی از جراحات عمیق به وی در همان حادثه آذرماه 1394 داشت، اما تقریبا از چند ماه پیش به این سو، منابع محلی و خانواده شیخ زاکزاکی از وخامت حال او در زندان خبر دادند.

 با وخامت حال رهبر زندانی شیعیان نیجریه، جنبش اسلامی نیجریه با صدور بیانیه‌ای خواستار آزادی هرچه سریعتر شیخ زکزاکی و همسرش شد و بسیاری از شهروندان این کشور با برگزاری اعتراضات خیابانی خواستار اجازه دسترسی رهبر شیعیان نیجریه به خدمات پزشکی شدند. این اعتراضات آرام حتی با دخالت پلیس به خشونت کشیده شد و در جریان آن حداقل 6 تن از شیعیان نیجریه‌‌ای به شهادت رسیدند. از سوی دیگر، ده‌ها شخصیت جهانی در نامه‌ای خطاب به دبیرکل سازمان ملل رسیدگی به وضعیت دبیرکل جنبش اسلامی نیجریه را خواستار شدند که در میان امضاکنندگان نام بسیاری از استاتید دانشگاه‌های کانادا، ایرلند، آمریکا، انگلیس، فرانسه و دیگر کشورهای غربی نیز دیده می‌شد و در نهایت مقامات نیجریه تن به آزادی موقت رهبر شیعیان این کشور برای انجام سفر درمانی دادند.
 
شکست فشارها علیه شیعیان نیجریه
در ارتباط با پذیرش درخواست آزادی موقت و سفر درمانی شیخ زکزاکی از سوی مقامات نیجریه‌ای چند مسئله قابل توجه به نظر می‌رسد و باید توجه داشت تن دادن مقامات سیاسی و قضایی نیجریه‌ به آزادی موقت رهبر شیعیان این کشور متاثر از برخی زمینه‌های قبلی صورت گرفته است:

در ابتدا باید توجه داشت که آزادی شیخ زاکزاکی برای انجام سفر درمانی یک پیروزی قابل توجه برای شیعیان این کشور به شمار می‌رود، چون تا پیش از این مقامات نیجریه‌ای تحت هیچ شرایطی حاضر به پذیرش حکم دادگاه و همچنین آزادی شیخ زکزاکی نبوده‌اند، اما در نهایت با گسترش اعتراضات داخلی در نیجریه و همچنین بازتاب بین‌المللی وضعیت رهبر شیعیان نیجریه، مقامات با آزادی درمانی شیخ موافقت کردند و این وضعیت نشان داد مقاومت اعتراضی شیعیان نیجریه در نهایت توانست به بخشی از اهداف خود دست یابد.

اما در ادامه نمی‌توان برخی اهداف مقامات نیجریه‌ای را در ارتباط با صدور مجوز سفر درمانی و آزادی موقت شیخ زاکزاکی را نادیده گرفت. در واقع شاید به زعم رهبران نیجریه سفر درمانی شیخ زاکزاکی که به هند عنوان شده، فرصتی برای دور کردن وی از سیل روبه افزایش حامیان و پیروانش در نیجریه است و شاید به زعم رهبران نیجریه انجام این سفر به ایجاد فاصله میان شیخ زکزاکی و حامیانش منجر خواهد شد.

اما این محاسبات احتمالی رهبران نیجریه در مورد دور کردن شیخ زکزاکی از حامیانش نمی‌تواند چندان کارساز باشد، چون از یک سو حامیان و علاقه مندان به شیخ زکزاکی به عنوان عالم بزرگ جهان تشیع تنها محدود به مرزهای جغرافیایی نیجریه نیست و حامیان وی طیف متنوعی از ملیت‌های مسلمان و حتی غیراسلامی در برخی دیگر از کشورها را شامل می‌شود و در عمل دوری جغرافیایی شیخ زکزاکی از حامیانش بی مفهوم است چون از طرف دیگر جمعیت قابل توجهی از مسلمانان و بویژه شیعیان هند از جمله حامیان این عالم جهان تشیع به شمار می‌روند.

از سوی دیگر این روزها با گسترش رسانه‌های مجازی و تجهیزات ارتباط جمعی در عمل ایجاد فاصله جغرافیایی میان افراد بی معناست و تردیدی نیست حامیان و پیروان شیخ زکزاکی در هرجای دنیا که باشند، همچنان ارتباط خود را با این عالم بزرگ شیعیان آفریقا حفظ خواهند کرد.

در این میان آن چه در ارتباط با سفر درمانی شیخ زکزاکی به هند و خارج از مرزهای جغرافیایی نیجریه قابل توجه است، تشابه این سفر به سفر درمانی آیت الله شیخ عیسی قاسم، رهبر شیعیان بحرین به انگلیس است. سفر درمانی که به دلیل محدودیت‌های اعمال شده از سوی دولت منامه برای آیت الله شیخ عیسی قاسم در داخل مرزهای بحرین صورت گرفت و البته دست‌های پشت پرده عربستان در ایجاد این محدودیت‌ها علیه رهبر شیعیان بحرین آشکار بود. حال سناریوی اعمال محدودیت برای رهبر شیعیان نیجریه از سوی دولت این کشور براساس همان مسیر مشابه در بحرین است و براین اساس تردیدی نیست که در نیجریه نیز به مانند بحرین، صحنه گردان اصلی برای اعمال محدودیت علیه شیعیان و عالمان شیعه در واقع حاکمیت سعودی در عربستان است.

اما به نظر نمی‌رسد که اعمال محدودیت علیه رهبر شیعیان نیجریه چندان کارساز و عملی باشد، چون از یک طرف امروزه با گذشت چهار دهه از توسعه و گسترش مذهب تشیع در نیجریه، این مذهب اسلامی بطور بنیادین در این کشور ریشه دوانده و دیگر به مانند گذشته گسترش شیعیان در نیجریه متکی به یک شخص نیست، بلکه تشیع، مذهب اسلامی فراگیر در نیجریه به شمار می‌رود.

با این حال تردیدی در این مسئله نیست که نگرانی دولت نزدیک به سعودی نیجریه از گسترش و تقویت تشیع در این کشور نشان دهنده موفقیت شیعیان در نیجریه است و همزمان اعمال محدودیت علیه شیعیان و بویژه شیخ زکزاکی بیش از هر چیز عجز و ناتوانی دولت نیجریه در برابر جمعیت روز افزون شیعیان این کشور را نشان می‌دهد. ناتوانی که نه تنها دولت وابسته به وهابیت نیجریه، بلکه دولت وهابی سعودی نیز با سرکوب و افزایش فشارها علیه شیعیان عربستان سال‌هاست با آن دست به گریبان است، اگرچه نتیجه‌ای برای سعودی‌ها در بر نداشته و بعد از این نیز برای مقامات نیجریه‌ای دربرنخواهد داشت.