دستاوردهای نشست سوچی
نخستین نشست سران آستانه آذرماه سال 96 در سوچی برگزار شد و از آن زمان تاکنون روسای جمهور سه کشور سه با دیگر برای گفتگو در مورد چگونگی حل و فصل بحران سوریه با یکدیگر دیدار داشته اند. آخرین دور این مذاکرات در بهمن ماه سال گذشته (اوایل سال 2019) در بندر سوچی روسیه با تعهد طرفین بر حفظ تمامیت ارضی و حق حاکمیت و یکپارچگی سوریه و پیشبرد روند سیاسی به رهبری سوری‌ها با تأکید بر قطعنامه 2254 شورای امنیت برگزار گردید.

طبیعتاً پس از 8 سال از شروع بحران خانمانسوز برای مردم سوریه که دود آن سراسر فضای امنیتی منطقه را نیز دربر می‌گرفت نقش همکاری های ایران، روسیه وترکیه به عنوان طرف های اصلی ضامن در مذاکرات آستانه و سوچی در کاهش بحران، جلوگیری از رشد غده سرطانی تروریسم و کاهش درد و رنج ملت سوریه نقشی بی بدیل و کاملاً سازنده بوده است که از این حیث در مقابل ابتکارات و اقدامات فرامنطقه‌ای بویژه از سوی غربی ها که حاصلی جز بی ثباتی و گسترش تروریسم نداشته است، نمونه موفقی از همکاریهای منطقه ای را در ایجاد صلح و ثبات نشان می‌دهد.

هم اکنون بخش زیادی از مناطق تحت کنترل تروریست‌ها توسط ارتش سوریه پاکسازی شده و با امنتر شدن مناطق شرایط برای بازگشت آوارگان، امدادرسانی به مردم جنگزده و هنچنین شروع روند بازسازی ویرانی‌ها فراهم شده است.
به طور حتم جلوگیری از تجززه سوریه از جمله دیگر دستاوردهای مهم همکاری های سه کشور می‌باشد که علی رغم وجود اختلافات آشکار پیرامون بحران و آینده آن اما با تلاش‌های صورت گرفته طرح های تجزیه طلبانه غرب را با شکست روبه رو کرده است.
 
محورهای مذاکره و چالش‌های توافق
در این دیدار طبیعتا تمرکز گفتگوها بر چگونگی تداوم آتش بس در ادلب خواهد بود. ارتش سوریه از اردیبهشت ماه عملیات نظامی گسترده‌ای را برای آزادسازی ادلب و پاکسازی کامل استان حماه به عنوان آخرین مقرهای تحت اختیار شورشیان وابسته به ترکیه و گروه های تروریستی آغاز کرد. اقدام دولت سوریه که با حمایت ایران و روسیه و مخالفت ترکیه روبه رو شد پس از آن صورت گرفت که آنکارا در اجرای تعهدات خود در توافق اردوغان و پوتین در سپتامبر 2018 و نتایج نشست سیزدهم آستانه برای خلع سلاح گروه های تروریستی ناکام ماند.

با فتح شهر استراتژیک خان شیخون و محاصره یکی از مقرهای دیدبانی ارتش ترکیه توسط سوریه، آنکارا به شدت نسبت به اوضاع ادلب دچار نگرانی شده است. ترکیه طبق توافق دو سال پیش با مسکو و تهران ، 12 پاسگاه نظامی در شمال غربی سوریه با هدف کاهش درگیری بین نیروهای ارتش و تروریست‌ها برپا کرد. اردوغان روز جمعه در مصاحبه با رویترز هشدار داد كه هرگونه حمله دولت سوریه به این پست ها ، با پاسخ نیروهای ترکیه روبه رو خواهد شد و احتمالاً خطر رویارویی مستقیم بین آنكارا و دمشق را در پی خواهد داشت.

ترکیه همچنین نسبت به خطر ایجاد موج مهاجرتی جدید به سمت ترکیه به شدت نگران است. اردوغان گفت: "ترکیه که در حال حاضر میزبان 3.6 میلیون پناهنده است ، نمی تواند میلیون ها نفری را که از آنجا وارد می شوند ، بپذیرد"؛ "ما نمی توانیم وزن آن را تحمل کنیم." او همچنین قبلاً تهدید کرده بود که دروازه ها را برای مهاجران به اروپا باز می‌کند مگر اینکه آنکارا حمایت بین المللی بیشتری را دریافت کند.

اگرچه ایران و روسیه این نگرانی ترکیه را همواره مد نظر قرار داده اند اما جلوگیری از وخامت مجدد اوضاع منوط به پذیرش واقعیات از آنکارا می باشد که اولاً حق مشروع دولت سوریه است که بر تمامی مناطق این کشور اعمال حکمرانی کند و خواهان نابودی تروریسم در تمامی مناطق این کشور باشد و از سوی دیگر ترکیه تمامیت ارضی سوریه را به رسمت بشناسد. در حال حاضر ترکیه علاوه بر حمایت نظامی و تسلیحاتی از گروه های تروریستی در ادلب که بر خلاف توافقات آستانه و سوچی می باشد، بخش زیادی از سرزمین های سوریه را در اشغال خود دارد که بارها از سوی دمشق مورد اعتراض قرار گرفته است. در این شرایط طبیعتاً اگر ترکیه خواهان تداوم آتش بس در ادلب می باشد باید به تجهیز گروه های تروریستی و شورشیان پایان داده و نسبت به آینده مناطق تحت اشغال خود اعتمادسازی کند.

بخش دیگری از مهمترین موضوعات گفتگو ایجاد کمیته قانون اساسی می باشد که روسیه به دنبال تشکیل هرچه سریع تر آن است. روسیه روند آستانه را نه به عنوان یک جایگزین بلکه به عنوان یک مؤلفه اضافی که باید با سازوکارهای سازمان ملل ادغام شود در نظر می گیرد. به همین دلیل ، روسیه تلاش می کند هر چند به صورت سطحی اما خطوط ارتباطی خود را با واشنگتن ، سازمان ملل و تل آویو باز نگه دارد.

در حالی که روسیه حضور کردها در کمیته قانون اساسی را غیرقابل چشم پوشی می داند، آنکارا به شدت به دنبال محدود کردن نقش کردها در تعیین سیاسی آینده سوریه می باشد. در این میان تهران نیز اولویت را به آزادسازی تمامی مناطق از اشغال گروه های تروریستی و تعیین سرنوشت سوریه توسط ملت سوریه داده است.

حال سؤال این است که آیا آنکارا موفق خواهد شد مشارکت کردها را در گفتگوهای آینده سوریه مسدود کند ، و آیا روسیه قادر و مایل است که کردها را در برنامه های بازسازی سوریه درگیر کند بدون اینکه موجب اعتراض ترکیه شود؟

در بحث بازسازی سوریه به عنوان یکی دیگر از محورهای گفتگو به عنوان زمینه سازی برای پایان دادن به بحران و بازگشت آرامش به این کشور با وجود تحریم های غرب و روند کند توافقات سه جانبه، تهران و دمشق در ماه های اول سال 2018چندین تفاهم نامه امضا کردند. ایجاد کریدور به مدیترانه - پیوندی برای اتصال ایران به دریای مدیترانه از طریق عراق و سوریه - برای پیشبرد اهداف اقتصادی ایران و سوریه بسیار مهم است. صادرات ایران به سوریه در دو سال گذشته دو برابر شده است. شرکت های ایرانی در پروژه های مرتبط با صنعت برق و ارتباطات و پروژه های جدید در بخش معدن و نفت مشارکت دارند و این امر ایران را به عنوان شریک تجاری پیشرو با دمشق تبدیل می کند. در سال 2013 ، تهران خط اعتباری 3.5 میلیارد دلاری را افتتاح كرد تا در ازای صادرات نفت خود از حق سرمایه‌گذاری در سوریه برخوردار می‌شود. این خط اعتباری در سال 2015، یک میلیارد دلار دیگر افزایش یافت.

در مجموع باید منتظر ماند و دید که آیا دیدار جدید روسای سه کشور به توافقاتی برای مدیریت پایدار تحولات بویژه در ادلب منجر خواهد شد؟