تحولات سوریه و روند آستانه در ایستگاه آنکارا

«حسن روحانی» و «ولادیمیر پوتین» روسای جمهوری ایران و روسیه روز دوشنبه در آنکارا با «رجب طیب اردوغان» همتای‌ترک خود ملاقات کردند.

دیدارهای دو و سه‌جانبه آنها در آنکارا در چارچوب پنجمین دور از مذاکرات موسوم به «روند آستانه» صورت گرفته است. اولین نشست سه کشور ضامن صلح سوریه اواخر سال ۲۰۱۷ در شهر سوچی روسیه برگزار شده و اواخر تابستان پیشین نیز تهران میزبان سومین دورِ این مذاکرات بوده است.

در مذاکرات آنکارا، علاوه بر موضوعات مربوط به سوریه، دیدارهای دوجانبه نیز صورت گرفته است؛ از جمله ملاقات روحانی و پوتین که اصلی‌ترین محور آن، به سرنوشت توافق هسته‌ای و تحریم‌های ضدایرانی بوده است.
همکاری‌های نظامی و هسته‌ای و خریدهای تسلیحاتی نیز موضوعاتی است که اردوغان و پوتین در‌باره آنها با هم گفت وگو کرده‌اند.

اما، دو موضوعی که در جریان رایزنی‌ها بیش از همه بحث‌برانگیز بوده، تحولات میدانی در ادلب است؛ منطقه‌ای که طی هفته‌های گذشته صحنه درگیری‌های شدیدی بین نیروی‌های ارتش و معارضان دولت دمشق بود، اما در روزهای منتهی به نشست آنکارا، از حجم منازعات در آن کاسته شد.

آنچه مشخص است اینکه ایران، روسیه و دولت «بشار اسد» پایان مطلقِ جنگ در سوریه و پاکسازی کانون‌های استقرار نیروهای معارض و تشکیلات ‌تروریستی را خواستارند. در حال حاضر بخش‌هایی از ادلب در کنترل نیروهای «جبهه النصره» قرار دارد که نام «هیات تحریر الشام» را بر خود نهاده‌اند. از سوی دیگر، گروه‌های تحت حمایت کشورهایی چون آمریکا، ‌ترکیه و عربستان چالش‌هایی را برای حاکمیت مطلق دمشق بر قلمرو سوریه به‌وجود آورده‌اند.

در جریان تحولات میدانی ادلب،‌ترکیه توقف حملات را خواستار شده و مقامات آنکارا مدعی هستند تداوم درگیری‌ها، باعث سرازیر شدن آوارگان به سوی این کشور خواهد شد. این در حالی است که هم اکنون حدود 3/5 میلیون آواره سوری در‌ترکیه به سر می‌برند.

مسئله دوم به تلاش مشترک ‌ترکیه و آمریکا برای ایجاد منطقه امن یا به عبارتی نوار امنیتی در شمال سوریه برمی‌گردد که بر اساس توافق آنکارا و واشنگتن، در جهت حمایت از گروه‌های تحت حمایت این دو بازیگر و تأمین منافع آنان در حال و آینده سوریه صورت گرفته است. این اقدام بر خلاف توافقات ادوار پیشین مقامات‌ترکیه با دو کشور دیگر حاضر در روند آستانه و در تناقض با اصل تمامیت ارضی سوریه است.

ترکیه البته در سوریه منافع متعارضی نیز با آمریکایی‌ها دارد؛ از جمله حمایت واشنگتن از برخی گروه‌های کُردی و «نیروهای دموکراتیک سوریه» که اعتراضات شدید و مکرر آنکارا را برانگیخته و سبب نزدیکی بیشتر آنکارا به تهران و مسکو شده است.

در همین پیوند، برخی رسانه‌ها از اقدام آمریکایی‌ها برای ارسال ۱۵۰ کامیون تسلیحات به سوریه، با هدف استفاده نیروهای دموکراتیک سوریه از این سلاح‌ها خبر داده‌اند که ناخرسندی شدید آنکارا را برانگیخته است.
در کنار این مسائل بحث برانگیز، باید به بازسازی سوریه و نحوه ایجاد زمینه‌های آن‌ اشاره کرد که البته به دلیل جنس سیاسی- اقتصادی آن و برخلاف بسیاری از اختلافات و ملاحظات استراتژیک و نظامی، می‌تواند سبب همگرایی بیشتر میان سه کشور ضامن صلح سوریه و نیز بازیگران دیگر حاضر در تحولات این کشور شود.

رایزنی‌های مربوط به تدوین قانون اساسی سوریه هم که بر مبنای قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل صورت می‌گیرد، محوری دیگری است که سران ایران، روسیه و‌ترکیه آن را مورد بررسی داده‌اند. یکی از مهم‌ترین موانع پیشرفت فرایندهای سیاسی سوریه و به‌طور ویژه تدوین قانون اساسی جدید، شکاف‌های بسیار میان دولت «بشار اسد» و مخالفان متعدد و متنوع است که پویایی بیشتر سه کشور را طلب می‌کند.
منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی